Οι ένοχοι για το ντόπινγκ!

Ξεφυλλίζοντας πριν από λίγο το τελευταίο τεύχος του περιοδικού «The Economist», που κυκλοφόρησε προχθές 20 Ιουλίου, έπεσα πάνω σε δυο αλληλοσυνδεόμενα άρθρα για το ντόπινγκ (σελ.12 και 67 για όποιον ενδιαφέρεται). Με αφορμή τα πρόσφατα κρούσματα στον στίβο των Τάισον Γκέι (ΗΠΑ), Ασάφα Πάουελ (Τζαμάικα), αλλά και τον αποψινό νικητή του ποδηλατικού γύρου Γαλλίας, τον Βρετανό Κρις Φρουμ.

Αφήνω στην άκρη την οποιαδήποτε δική μου παρέμβαση, έτσι ώστε να γίνει σαφής η προσέγγιση που έχει το συγκεκριμένο – μη αθλητικό – περιοδικό πάνω στο ζήτημα του ντόπινγκ. Και, μάλιστα, αξίζει να αναφερθεί ότι πρόκειται για βρετανικό έντυπο, κάτι που δίνει ακόμα μεγαλύτερη αξία στο τάιμινγκ του αιχμηρού δημοσιεύματος, αφού για δεύτερη σερί χρονιά ο γύρος Γαλλίας πηγαίνει σε αθλητές από τη Μ. Βρετανία!

«Ποια είναι η λύση για το πρόβλημα του ντόπινγκ και πώς η μαθηματική σκέψη θα μπορούσε να σταματήσει τη χρήση ουσιών από τους αθλητές;» αναρωτιέται ουσιαστικά το περιοδικό «Τhe Economist». Και παίρνει αφορμή από πρόσφατη έρευνα, με την ονομασία «Game Theory», που έγινε στο πανεπιστήμιο του Αμβούργου, με επικεφαλής τον Μπέρνο Μπίχελ.

«Επικίνδυνα και ολόκληρα αθλήματα»

Το ρεπορτάζ αναφέρει στα βασικά του σημεία, τα οποία δίνουν και το νόημα:

* «Απ’ όλες τις κατηγορίες σε βάρος ενός αθλητή, αυτή που του κάνει μεγαλύτερο κακό είναι να πιαστεί ντοπέ. Αυτό συνέβη τούτη την εβδομάδα στον Τάισον Γκέι και τον Ασάφα Πάουελ. Αντίθετα, κανείς δεν κατηγορεί τον Κρις Φρουμ, τον Βρετανό ποδηλάτη που προπορεύεται στον γύρο Γαλλίας. Κι ας έκανε τους πάντες να αναρωτιούνται πως πέτυχε τις εκπληκτικές του επιταχύνσεις στο Mont Ventoux. Πολλά πρωτοσέλιδα εφημερίδων αφιερώνονται στις απαγορευμένες ουσίες στον στίβο και την ποδηλασία και σε περιπτώσεις όπως του Λανς Άρμστρονγκ και του Μπεν Τζόνσον».

* «Εμείς σαν έντυπο βλέπουμε με σκεπτικισμό την δικαιολογία που μας πλασάρουν για τις απαγορεύσεις συγκεκριμένων σκευασμάτων που αυξάνουν την επίδοση στα σπορ. Το ίδιο επικίνδυνα για την υγεία των αθλητών μπορούν να αποδειχθούν ακόμα και ολόκληρα αθλήματα, όπως το αμερικανικό φούτμπολ, το μποξ, το ράγκμπι και το σκι. Με την ίδια λογική ίσως θα έπρεπε κι αυτά να απαγορευτούν σαν επικίνδυνες δραστηριότητες για την υγεία των αθλητών».

«Χημικά» που επιτρέπονται ή όχι

* «Ένας σπρίντερ, ποδηλάτης κλπ. επιτρέπεται να καταναλώσει ορισμένα «χημικά», όταν αυτά έχουν κατηγοριοποιηθεί σαν «συμπληρώματα», αλλά δεν επιτρέπεται να καταναλώσει κάποια άλλα που κατηγοριοποιούνται σαν «φάρμακα». Αυτό δείχνει κάπως παράδοξο, κυρίως σε έναν κόσμο όπως ο επαγγελματικός αθλητισμός, που είναι εξαρτημένος από την τεχνολογία ολοκληρωτικά, με στόχο την βελτίωση της επίδοσης κλπ.

* «Αν και ο αθλητισμός αποτελείται από ένα συνονθύλευμα κανόνων, μια ενδιαφέρουσα ερώτηση θα ήταν «γιατί μόνο αυτοί οι συγκεκριμένοι κανόνες για το ντόπινγκ περιφρονούνται συστηματικά από τους αθλητές, ενώ όλοι οι άλλοι ακολουθούνται κατά γράμμα;». Ο λόγος δείχνει να είναι ότι οι περισσότεροι αθλητές, πολύ συχνά και υποσυνείδητα, παίρνουν μέρος και σε ένα είδος “metagame”, που παίζεται εκτός αγωνιστικών χώρων. Την εξίσωση αποτελούν οι αθλητές, οι διοργανωτές, οι φίλαθλοι, αλλά και οι σπόνσορες».

Λιγότερα τεστ απ’ όσα μπορούν

* «Απλοποιώντας περισσότερα τα πράγματα, οι διοργανωτές και οι αρμόδιες αρχές φοβούνται ότι περισσότεροι έλεγχοι ντόπινγκ θα αποκαλύψουν υπερβολικά πολλά κρούσματα, κάτι που θεωρούν πως ενέχει το ρίσκο να εγκαταλείψουν το άθλημα οι φίλαθλοι και οι χορηγοί. Γι’ αυτό κάνουν λιγότερα τεστ απ’ όσα θα μπορούσαν. Αυτό, όμως, επηρεάζει και τους αθλητές. Αν οι αθλητές πιστεύουν πως υπάρχει μικρή πιθανότητα να συλληφθούν ντοπέ, τότε θα συνεχίσουν να ντοπάρονται, καθησυχάζοντας τον εαυτό τους ότι και οι ανταγωνιστές τους πράττουν το ίδιο».

* «Η διαφορά μεταξύ νίκης – ήττας στον σύγχρονο πρωταθλητισμό εξαρτάται από τόσο μικρές λεπτομέρειες, που η ήττα μοιάζει σχεδόν εγγυημένη για οποιονδήποτε δεν «κλέβει» ζώντας ανάμεσα σε «κλέφτες». Έτσι, το ντοπάρισμα, δηλαδή η εξαπάτηση, συνεχίζεται και συνεχίζεται…».

«Κατακόρυφη πτώση επιδόσεων»

* «Τα μαθηματικά αποδεικνύουν ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να καθαρίσουμε το όλο πρόβλημα. Με την διεξαγωγή πολύ συχνών και πολύ περισσότερων ελέγχων, των οποίων, μάλιστα, όλα τα αποτελέσματα και τα θετικά, αλλά και τα αρνητικά θα δημοσιοποιούνται αμέσως. Βραχυπρόθεσμα, όμως, αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα, είτε έναν τεράστιο αριθμό τιμωριών λόγω πολλών κρουσμάτων, είτε μια ξαφνική κατακόρυφη πτώση στις αθλητικές επιδόσεις, αν σταματήσουν να ντοπάρονται οι αθλητές με τον φόβο ενός θετικού δείγματος».

* «Το πώς οι φίλαθλοι και οι σπόνσορες θα αντιδρούσαν σε κάτι τέτοιο δεν μπορεί να προβλεφτεί. Κι αυτός είναι ο λόγος που δεν παίρνονται μέτρα για αύξηση των μαζικών ελέγχων ντόπινγκ. Όμως, αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, τότε θα αποδείκνυε ότι τα σπορ μπορούν να παίζονται πράγματι με συγκεκριμένους κανόνες. Κι αν στους φιλάθλους αυτό δεν θα άρεσε, τότε ας άλλαζαν… συνήθειες».

Οι τρομερές κούρσες του Φρουμ

* «Δυο σπρίντερ πιάστηκαν αυτή την εβδομάδα, αλλά ένας ποδηλάτης δεν πιάστηκε, όμως είναι τόσο διαδεδομένο το ντόπινγκ στο άθλημά του, αυτό της ποδηλασίας, ώστε το να καταφέρει να κερδίσει τον γύρο Γαλλίας χωρίς να ντοπαριστεί ακούγεται ακόμα πιο φοβερό. Οι σπρίντερ ήταν ο Γκέι και ο Πάουελ, αν και οι δυο αρνούνταν επί χρόνια ότι ήταν ντοπέ. Ο ποδηλάτης είναι ο Κρις Φρουμ, που χωρίς φαρμακευτική ενίσχυση, σύμφωνα με τα ντόπινγκ κοντρόλ, κατάφερε να κάνει τόσο τρομερές κούρσες».

* «Ο επαγγελματικός αθλητισμός βρίθει περιπτώσεων ντοπαρισμένων αθλητών. Αν πιαστείς θα αποκλειστείς, συχνά και για όλη την υπόλοιπη καριέρα σου. Παρά ταύτα, οι αθλητές συνεχίζουν να ντοπάρονται. Η απάντηση ίσως να βρίσκεται σε έναν κλάδο των μαθηματικών που έχει να κάνει με αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ διάφορων πλευρών. Οι αναλύσεις για το ντόπινγκ βλέπουν τα πράγματα είτε από την σκοπιά του αθλητή, είτε από την πλευρά των διοργανωτών. Καμία από τις δυο προσεγγίσεις, όμως, δεν φαίνεται να επαρκεί για να λυθεί η εξίσωση. Πρέπει να προστεθούν και δυο ακόμα συντελεστές. Αυτών που πληρώνουν: Των φιλάθλων και των χορηγών! Ο Μπέρνο Μπίχελ και οι συνεργάτες του από το πανεπιστήμιο του Αμβούργου πρόσθεσαν στην μαθηματικού τύπου ανάλυσή τους και αυτόν ακριβώς τον παράγοντα που επιτρέπει στον επαγγελματικό αθλητισμό να είναι επαγγελματικός. Και ο παράγοντας αυτός είναι ο «πελάτης».

«Το δίλημμα του φυλακισμένου»

* «Οι αθλητές αντιμετωπίζουν το «δίλημμα του φυλακισμένου». Έχουμε δυο αθλητές. Και οι δυο θα ήταν και θα ένιωθαν πολύ καλύτερα αν κανένας τους δεν έπαιρνε απαγορευμένες ουσίες. Ακριβώς, όμως, επειδή ο ένας δεν μπορεί να εμπιστευτεί τον άλλον ότι δεν θα πάρει ενίσχυση, γι’ αυτό λαμβάνουν σκευάσματα και οι δυο, έτσι ώστε να έχουν την ίδια πιθανότητα νίκης».

* «Σ’ αυτό το παιχνίδι μπαίνουν και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί αντιντόπινγκ. Αν οι αθλητές πιστεύουν ότι η ελεγκτική διαδικασία είναι ικανή να πιάσει πράγματι όσους κλέβουν με ντόπες, τότε ο φόβος της σύλληψης και της τιμωρίας θα έπρεπε κανονικά να τους αποτρέπει από το να παίρνουν ουσίες. Κάτι που, φυσικά, δεν συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο. Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ότι οι αθλητές πιστεύουν πως δεν πρόκειται να πιαστούν».

Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί

* «Ο δρ. Μπίχελ και οι συνεργάτες του ισχυρίζονται, όπως είπαμε, πως ξέρουν γιατί συμβαίνουν όλα αυτά. Στην εργασία τους που άρχισαν να κοινοποιούν στους υπόλοιπους ακαδημαϊκούς φέτος, θεωρούν ότι στην πραγματικότητα έχει άλλη μια συνισταμένη το παιχνίδι. Τους φιλάθλους και τους σπόνσορες, δηλαδή αυτούς που πληρώνουν. Σύμφωνα με το σκεπτικό των επιστημόνων, ο ελεγκτικός μηχανισμός έχει διάφορους λόγους για να μην είναι τόσο φανατικός με τα τεστ αντιντόπινγκ. Και γι’ αυτό γίνεται πιο ελαστικός. Ο ένας λόγος είναι το κόστος. Ένας άλλος είναι η αναστάτωση που προκαλείται στο ούτως ή άλλως περίπλοκο καθημερινό πρόγραμμα των αθλητών. Ένας τρίτος είναι ο φόβος πώς οι πελάτες (φίλαθλοι – σπόνσορες) θα αντιδρούσαν αν πιο λεπτομερείς κι εντατικοί έλεγχοι αποκάλυπταν μια απάτη παγκόσμιας κλίμακας. Ήδη, άλλωστε, υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις που υπονοούν ότι σε κάποια σπορ συντελείται ευρεία χρήση σκευασμάτων ντόπινγκ».

«Για όλη την σαπίλα»

* «Το Σύστημα, λοιπόν, έτσι όπως εκφράζεται κι από τους διεθνείς μηχανισμούς αντιντόπινγκ, ίσως σκέφτεται πως είναι καλύτερα να κάνεις ελέγχους σποραδικά και δειγματοληπτικά, για να αποκαλύπτεις από καιρό σε καιρό κάποιες περιπτώσεις, παρά να κάνεις τη δουλειά επίμονα και ολοκληρωμένα σε βάθος για να φτάσεις στην αποκάλυψη για όλη την σαπίλα, με αθλήματα να εξαφανίζονται κάτω από το χαλάζι μαζικών τιμωριών».

* «Έτσι, όμως, γυρνάμε στο «δίλημμα του φυλακισμένου» και του εγκλωβισμένου αθλητή ότι οποιοσδήποτε θέλει να νικήσει σε έναν μεγάλο αγώνα θα ήταν υποχρεωμένος να ντοπαριστεί, ακόμα κι αν αυτή δεν ήταν η αρχική του πρόθεση. Σ’ αυτές τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα θα χρειαζόταν ένας άγιος για να μείνει καθαρός».

Θεατές και σπόνσορες

* «Όταν οι ερευνητές εφάρμοσαν ή μετέφρασαν την υπόθεσή τους σε μαθηματικά, φάνηκε πού πάει το πράγμα. Η μόνη λύση στον φαύλο κύκλο του ντόπινγκ, είναι πως πρέπει να αυξηθούν δραματικά οι έλεγχοι και τα αποτελέσματά τους να ανακοινώνονται δημόσια, είτε είναι αρνητικά τα δείγματα, είτε όχι. Αυτό θα έδινε στους πελάτες (θεατές και σπόνσορες) την πραγματική αίσθηση του πόσο ενδελεχής είναι ο έλεγχος για το ντόπινγκ κι επίσης πόσο εξαπλωμένη είναι αυτή η πρακτική. Θα βοηθούσε, δηλαδή, τους αθλητές να ξεφύγουν από το «δίλημμα του φυλακισμένου», ότι δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς».

Η αυταπάτη

* «Οι παράγοντες κάποιου αθλήματος, αναμφίβολα θα θεωρούσαν ότι η ανάλυση του Μπίχελ δεν αφορά το δικό τους σπορ. Θα έλεγαν ότι το καθεστώς ελέγχων που γίνεται στο άθλημά τους είναι επαρκές και πιθανότατα να το πίστευαν κιόλας. Αλλά η ανθρώπινη τάση για αυταπάτη είναι άπειρη. Οι πραγματικά μεγάλοι ένοχοι στο ντόπινγκ δεν είναι αυτοί που πρακτικά παίρνουν τα φάρμακα, αλλά αυτοί που δημιουργούν μια κατάσταση όπου μόνο ένας βλάκας δεν θα ντοπαριζόταν».

Με επιδόσεις υπεράνθρωπες

Είτε κάποιος συμφωνεί σε μερικά σημεία, είτε διαφωνεί σε άλλα, σημασία έχει ότι το περιοδικό «Economist» παρουσιάζει ένα σκεπτικό, έχοντας και ως δεδομένα τα αποτελέσματα έρευνας σε γερμανικό πανεπιστήμιο.

Κι αυτή η έρευνα ουσιαστικά βάζει στο παιχνίδι της σύγχρονης αθλητικής πραγματικότητας, αλλά και της ενδεχόμενης λύσης του προβλήματος του ντόπινγκ, «κι αυτόν που πληρώνει», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. Θίγει, δηλαδή, μέσα σ’ όλα τα άλλα, και την ανησυχία ότι ο κόσμος έχει εθιστεί σε επιδόσεις υπεράνθρωπες, που αν σταματήσουν, τότε θα πάψει να υπάρχει και τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τις διοργανώσεις, απομακρύνοντας ταυτόχρονα και τους σπόνσορες…