Ο κορυφαίος όλων των εποχών

Το βράδυ της 8ης Μαΐου του 2011 γράφτηκε Iστορία στο παγκόσμιο μπάσκετ. Όχι διότι οι Ντάλας Μάβερικς απέκλεισαν με 4-0 τους Λέικερς από την συνέχεια των πλέι οφς, ούτε διότι δύο παίκτες των Μαβς (Τέρι, Στογιάκοβιτς) έβαλαν 15 στα 16 τρίποντα, ούτε καν διότι ο Οντομ και ο Μπάινουμ ντρόπιασαν το Λος Αντζελες με τη φτηνή συμπεριφορά τους.

Σημαντικότερο απ’ όλα τα παραπάνω είναι ότι τη συγκεκριμένη Κυριακή, ο Φιλ Τζάκσον κάθισε για τελευταία φορά στην καριέρα του στην άκρη του πάγκου σαν head coach! Ο τεχνικός που οδήγησε σε 11 πρωταθλήματα παίκτες σαν τον Τζόρνταν, τον Πίπεν, τον Κόμπι Μπράαντ και τον Σακίλ Ο΄ Νιλ, στα 65 χρόνια του αποφάσισε πως enough is enough!

Τέλος εποχής λοιπόν! Ένα είναι βέβαιο: Το ΝΒΑ δεν θα είναι το ίδιο χωρίς τον Τζάκσον! Θα λείψει ένας προπονητής που πήγαινε κάθε χρόνο για πρωτάθλημα, θα λείψει η προσωπικότητα που είχε τα κότσια να… κράξει δημόσια (δίκαια ή άδικα) όποιον τον ενοχλούσε ή όποιον τον εξυπηρετούσε - ακόμη και αν αυτός ήταν ο Στερν και οι διαιτητές του. Θα λείψει η προσέγγισή του στο παιχνίδι, μοναδική στην επίθεση, ιδιαίτερη και στην άμυνα…

Μπορεί –όπως πάντα– να κυκλοφορούν φήμες ότι ο Τζάκσον θα μείνει ένα χρόνο έξω και μετά θ’ αναλάβει τη Νέα Υόρκη στη θέση του Ντ’ Αντόνι του οποίου το συμβόλαιο τελειώνει το καλοκαίρι του 2012, αλλά κατά 99,9% ο Ζεν μάστερ –με αρκετά προβλήματα υγείας– δεν θα κοουτσάρει στο μέλλον. Θα πάρει μαζί του είκοσι χρόνια έντονων αναμνήσεων και μιας απίστευτης πορείας από το ναδίρ στο ζενίθ…
Η απάντηση στο ερώτημα αν ο Τζάκσον είναι καλύτερος προπονητής μπάσκετ όλων των εποχών ή απλά ο πιο επιτυχημένος, δεν είναι εύκολη.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αμφισβητούν τον τέως –πλέον– κόουτς των Λέικερς, λέγοντας πως με τον Τζόρνταν, τον Σακίλ και τον Κόμπι ο καθένας θα μπορούσε να παίρνει το πρωτάθλημα.

Είναι πολλοί οι οπαδοί των Μπουλς αλλά και των Λέικερς που πάθαιναν εγκεφαλικό βλέποντας τον Φιλ να κάθεται απαθής στον πάγκο με την ομάδα 15 πόντους πίσω στο σκορ στο ξεκίνημα του τέταρτου δεκαλέπτου στον έβδομο τελικό, όπως για παράδειγμα στο Λέικερς-Πόρτλαντ το 2000...

Πολλές φορές η βιβλική μορφή που καθόταν δίπλα του στον πάγκο, ο Τεξ Ουίντερ του έλεγε στο αυτί «μήπως ήρθε η ώρα να κάνεις τον προπονητή και να μιλήσεις στην ομάδα σου; Πάρε τάιμ άουτ και πες τους τι να κάνουν…».

Ο Τζάκσον, όμως, πίστευε ότι ήξερε καλύτερα από κάθε άλλον πώς λειτουργούσε το μυαλό των παικτών. Πίστευε ότι η δουλειά γινόταν στην προπόνηση. Δεν θεωρούσε ότι έπρεπε να ζωγραφίσει στο πινακάκι του ένα νέο σύστημα, πέντε δεύτερα πριν από τη λήξη του αγώνα, να το εκτελέσουν και να πάρει το πρωτάθλημα. Γι’ αυτό τους άφηνε να παίξουν χωρίς να πέφτει στην παγίδα του over-coaching.

Σκηνές σαν αυτή που είδαμε στα φετινά πλέι οφς, στη σειρά με τους Μάβερικς όπου ο θυμωμένος Τζάκσον επιτίθεται στον Γκαζόλ και του μιλάει αλά Ιωαννίδης στη… γαλλική, είναι τόσο σπάνιες στην καριέρα του, ώστε μπορείς να πεις με σιγουριά ότι δεν υπάρχουν άλλες...

Ακόμη περισσότεροι, όμως, είναι οι φίλοι του μπάσκετ τόσο στην Αμερική όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, που θεωρούν ότι το μεγαλύτερο κομμάτι της επιτυχίας του ανήκει στον Ουίντερ, τον βοηθό του που δίδαξε τόσο στον ίδιο τον Τζάκσον, όσο και στους Μπουλς αρχικά, αλλά και στους Λέικερς στη συνέχεια, τα μυστικά της triangle offense.

Οι ειδήμονες που προσπαθούν να μειώσουν τον Τζάκσον δεν αντιλαμβάνονται πόσο δύσκολο είναι να βάλεις σε καλούπια πολυεκατομμυριούχους αθλητές!

Πιο εύκολα μπορεί να πείσει ο Παπανδρέου τη Μέρκελ να χαρίσει το χρέος στην Ελλάδα παρά να συμφωνήσει ο (κάθε) Τζόρνταν να παίξει σε μια επίθεση σαν την τριγωνική, όπου η βασική ιδέα είναι το «πάσαρε και κινήσου χωρίς την μπάλα». Οι σταρ –όχι μόνο του ΝΒΑ– εννοούν ότι η δουλειά του προπονητή είναι να τους δώσει την μπάλα, και των συμπαικτών τους να κάτσουν στην άκρη. Τα υπόλοιπα θα τα αποφασίσουν εκείνοι.

Για ν’ αξιολογήσει κάποιος αντικειμενικά τον Τζάκσον, πρέπει να μάθει από πού ξεκίνησε για να φτάσει τελικά στην κορυφή. Οι γονείς του ήταν ιερείς και βαθιά θρησκευόμενοι άνθρωποι που πίεζαν τα παιδιά τους (τρία αγόρια και ένα κορίτσι) να ζουν ακριβώς όπως ήθελε η πίστη τους. Στο σπίτι τους δεν υπήρχε τηλεόραση και δεν επιτρεπόταν ο χορός. Έπρεπε να φτάσει στην τελευταία τάξη του γυμνασίου ο Τζάκσον για να πάει σε σινεμά και να δει ταινία για πρώτη φορά, ενώ σε χορό πήγε όταν έφτασε στο κολέγιο.

Ο Τζάκσον στο γυμνάσιο του Williston έπαιζε μπάσκετ, φούτμπολ και μπέιζμπολ, ενώ ήταν και δισκοβόλος στην ομάδα στίβου του σχολείου! Ο Φιλ παραδέχθηκε αργότερα ότι ξόδευε τόσο πολύ χρόνο στα σπορ για να ξεφεύγει από το σπίτι του και την αυστηρή επιτήρηση των γονέων του.

Ο Μπιλ Φιτς, μετέπειτα προπονητής του ΝΒΑ, ήταν τότε κόουτς στο πανεπιστήμιο του Νορθ Ντακότα. Ανακάλυψε τον Τζάκσον στο Williston και του έδωσε υποτροφία για να συνεχίσει τις σπουδές και το μπάσκετ. Η εξέλιξή του ήταν ραγδαία. Η ομάδα του έφτασε δύο φορές στον τελικό της περιφέρειας, αλλά έχασε, και ο ίδιος βελτιώθηκε τόσο πολύ ώστε το 1967 ο Τζάκσον έγινε ντραφτ από τους Νικς.

Επιθετικά ο Τζάκσον δεν ήταν σπουδαίος. Ήταν αριστερόχειρας, είχε ένα παράξενο πλην όμως αποτελεσματικό χουκ, αλλά δεν απειλούσε από μακριά και όταν προσπαθούσε να κάνει δύσκολες ντρίμπλες η μπάλα κατέληγε στην κερκίδα. Βασικά σκόραρε από το ασταμάτητο τρέξιμό του στον αιφνιδιασμό και τα επιθετικά ριμπάουντ που έπιανε σε… δεκάδες!

Στην άμυνα, όμως, ο Τζάκσον ήταν μια ομάδα μόνος του. Όταν έμπαινε στο γήπεδο η πίεση στον αντίπαλο πολλαπλασιαζόταν και όποιος τολμούσε να πλησιάσει στο καλάθι το μετάνιωνε. Ο προσωπικός του αντίπαλος δεν μπορούσε ποτέ να βάλει εύκολο καλάθι και δεν δίσταζε να κάνει φάουλ για να μην επιτρέψει το σκοράρισμα. Γι’ αυτό τον λόγο οι οπαδοί των Νικς τον λάτρευαν.

Σαν παίκτης της Νέας Υόρκης πήρε δύο φορές το πρωτάθλημα, το 1970 και το 1973, αλλά τη δεύτερη φορά ο Τζάκσον δεν μπορούσε να παίξει εξαιτίας μιας επέμβασης στη μέση του. Πέρασε εκείνη τη σεζόν τραβώντας φωτογραφίες και κατάφερε να εκδώσει στο τέλος της σεζόν ένα βιβλίο με τίτλο «Take it All», που ουσιαστικά ήταν ένα φωτογραφικό ημερολόγιο της πορείας προς τον τίτλο.

Σαν παίκτης, η κορύφωση της απόδοσης του «Bones» –έτσι φώναζαν τον Φιλ λόγω των φονικών του αγκώνων που τρόμαζαν ακόμη και τους συμπαίκτες τους στην προπόνηση– έγινε τη σεζόν 1974-75 όταν μοιράστηκε με τον Ντάντριτζ του Μιλγουόκι την πρώτη θέση στον πίνακα των παικτών με τα… περισσότερα φάουλ στο ΝΒΑ!

Από το 1981 δηλώνει κόουτς και το 1984 πήρε με τους Αλμπάνι το πρωτάθλημα στο CBA. Δούλεψε και στο Πουέρτο Ρίκο το 1984 και το 1987 περιμένοντας να χτυπήσει το τηλέφωνό του και ν’ ακούσει ότι τον ήθελε μια ομάδα ΝΒΑ. Η φήμη, όμως, ότι αν και καλός προπονητής είχε περίεργες αντιλήψεις για τη ζωή και τους ανθρώπους –συν το ότι έγραψε ένα βιβλίο, το «Maverick» όπου παραδεχόταν ότι στο κολέγιο κάπνιζε χασίς– φαίνεται ότι απέτρεπε τις ομάδες να τον πλησιάσουν.

Όχι, όμως και τον Τζέρι Κράουζε, που είχε εμπιστοσύνη μόνο στα δικά του μάτια. Το δεξί χέρι του ιδιοκτήτη των Μπουλς είχε δει πόσο μακριά μπορούσε να φτάσει ο Τζάκσον. Το καλοκαίρι του 1985 του ζήτησε να πετάξει από το Πουέρτο Ρίκο στο Σικάγο και να μιλήσει με τον τότε head coach, τον Άλμπεκ. Η συζήτηση κράτησε δέκα λεπτά κυρίως διότι ο Φιλ εμφανίστηκε με χαβανέζικο πουκάμισο, παντόφλες και μαλλί ως τους ώμους.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1987, όταν ανέλαβε ο Κόλινς, η συνέντευξη επαναλήφθηκε, αλλά αυτή τη φορά ο Τζάκσον εμφανίστηκε κουρεμένος και μέσα σε σκούρο κουστούμι. Έτσι έγινε ασίσταντ κόουτς και συναντήθηκε πρώτη φορά με τον Ουίντερ.

Ο Ουίντερ ήταν παλιός φίλος του Κράουζε και προσλήφθηκε το 1985 από τους Μπουλς για να γίνει coach of the coaches. Τόσο ο Σταν Άλμπεκ, ο πρώτος προπονητής με τον οποίο δούλεψε ο Τεξ, όσο και ο Κόλινς που τον αντικατέστησε δύο χρόνια αργότερα, δεν συνεργάστηκαν με τον Ουίντερ.

Αντίθετα ο Τζάκσον ασπάστηκε τη φιλοσοφία του 65χρονου τότε Ουίντερ λες και ήταν θρησκεία! Οι δυο τους πέρασαν μαζί ατέλειωτες ώρες, όπου ο Τεξ δίδαξε στον Φιλ τις λεπτομέρειες της triangle offense.

Παρά το ότι πολλοί πιστεύουν το αντίθετο, ο Ουίντερ δεν είναι ο… εφευρέτης της τριγωνικής επίθεσης. Ο πρώτος που έθεσε τις βασικές της αρχές ήταν ο Σαμ Μπάρι στο πανεπιστήμιο της Southern California. Για να καταλάβει κανείς πόσο παλιά έγινε αυτό, αρκεί να πούμε ότι ο Μπάρι επέβαλε το να σταματήσει να χρησιμοποιείται ο αρχικός κανόνας του παιχνιδιού που ήθελε να γίνεται τζάμπολ κάθε φορά που έμπαινε ένα καλάθι!

Μιλάμε για την δεκαετία του '30. Ο Ουίντερ ήταν βοηθός του Μπάρι και είναι αλήθεια ότι αυτός έκανε γνωστή την τριγωνική χρησιμοποιώντας την πρώτα στο Kansas State University το… 1954 και εκδίδοντας το πρώτο βιβλίο για αυτή την επίθεση το 1962 με τίτλο «The triple post offense»! Ο Ουίντερ συνέχισε να δουλεύει πάνω σε αυτή την επίθεση και να την τελειοποιεί, με αποτέλεσμα να τη χρησιμοποιήσουν και άλλα πανεπιστήμια. Καμία επαγγελματική ομάδα, όμως, δεν τολμούσε να τη χρησιμοποιήσει. Ο ίδιος ο Τεξ έλεγε ότι για να μάθει ένας παίκτης τη συγκεκριμένη επίθεση τέλεια χρειάζονταν δύο γεμάτες σεζόν. Οι περισσότεροι προπονητές –ακόμη και στην Αμερική– απολύονται σε λιγότερο χρόνο…

Ο Τζάκσον πήγε στο Σικάγο χωρίς τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Ήταν πολύ δύσκολο να αφήσουν το σχολείο τους χωρίς προετοιμασία. Με την οικογένειά του στη Νέα Υόρκη, ο νέος βοηθός των Μπουλς είχε άπειρο χρόνο να διαθέσει –και το μυαλό να καταλάβει– ό,τι πρέσβευε ο Ουίντερ. Κι όταν ήρθε η ώρα να περάσει η ομάδα στο επόμενο επίπεδο, το 1989, ήταν και οι δυο τους έτοιμοι για την πρόκληση που ανοιγόταν μπροστά τους.

Ο Τζάκσον θεωρούσε τον εαυτό του αμυντικό προπονητή. Είχε αφήσει την οργάνωση της επίθεσης στον Τεξ Ουίντερ και έκανε προσαρμογές μόνο όταν ήθελε να αφήσει την ομάδα λίγο πιο ελεύθερη ή αν έβλεπε ότι ήταν αναγκαία η αλλαγή της διάταξης λόγω της αμυντικής αντίδρασης των αντιπάλων.

Έτσι και αλλιώς ο Τζάκσον έκανε την πιο δύσκολη δουλειά. Πούλησε την τριγωνική επίθεση σε τύπους σαν τον Τζόρνταν, που τουλάχιστον στο ξεκίνημα της καριέρας του στο ΝΒΑ δεν μπορούσε να δει σε ποιο σημείο του γηπέδου υπήρχαν συμπαίκτες του. Συνήθως έπαιζε εναντίον εννέα αντιπάλων. Ο Φιλ, όμως, έπεισε τον Μάικλ ότι αν ήθελε να πάρουν οι Μπουλς τίτλους, θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουν μια επίθεση στην οποία να έχουν ενεργό ρόλο και οι πέντε παίκτες. Και ο Τζόρνταν ήταν τόσο πολύ νικητής, ώστε παραδέχθηκε ότι θα ήταν αδύνατον να νικήσει μόνος του.

Χρειάστηκε να κάνει θυσίες. Θα μπορούσε να βάζει σε κάθε ματς 40 πόντους. Προτίμησε να παίρνει τον τίτλο του πρώτου σκόρερ με μικρότερους μέσους όρους και να κερδίσει έξι φορές το δαχτυλίδι του πρωταθλητή…

Όταν κάποτε η δυναστεία των Μπουλς έφτασε στο τέλος της, ο Τζάκσον ξεκουράστηκε για ένα χρόνο και πήρε τον δρόμο για το Λος Αντζελες. Κράτησε σχεδόν το ίδιο προπονητικό τιμ και είχε την ίδια επιτυχία. Ύστερα από όσα είχε κάνει στο Σικάγο ήταν πολύ πιο εύκολο γι’ αυτόν να τον αποδεχτούν ο Κόμπι, ο Σακίλ και οι υπόλοιποι Λέικερς, ακόμη και ο Τζέρι Ουέστ που οι κακές γλώσσες λένε ότι δεν ήθελε να βλέπει τον Τζάκσον ούτε σε φωτογραφία …

Τι έχει πετύχει ο Τζάκσον στην καριέρα του; Κανένας άλλος δεν έχει πάρει 13 πρωταθλήματα, 11 σαν κόουτς και δύο σαν παίκτης. Το 1996 στον εορτασμό των 50 χρόνων του ΝΒΑ ανακηρύχθηκε ως ένας από τους δέκα κορυφαίους κόουτς όλων των εποχών και είναι μέλος του Hall of Fame.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του «ψάχτηκε» και εξελίχθηκε όσο κανένας άλλος διαχρονικός προπονητής, όχι μόνο στο τεχνικό κομμάτι, αλλά και σαν άνθρωπος. Μετατράπηκε σε μετρ του μοντάζ και των ψυχολογικών παιχνιδιών. Δεν δίστασε να φέρει στα αποδυτήρια των ομάδων του ήχους από τη ζωή των Ινδιάνων και των Βουδιστών μοναχών. Γι’ αυτό έβλεπε να τον αποκαλούν οι… φίλοι του «ζεν μάστερ» ή «big chief triangle!»

Τίποτα δεν τον πτόησε. Έκανε τη δουλειά όπως ο ίδιος νόμιζε και έζησε τη ζωή του όπως πραγματικά ήθελε! Χώρισε για δεύτερη φορά στη ζωή του και έκανε δεσμό με την κόρη του ιδιοκτήτη των Λέικερς, την Τζένι Μπας, απλά διότι του άρεσε. Και έγραψε στα παλαιότερα των υποδημάτων τους όσους είπαν πως η Τζουν, η πρώην κυρία Τζάκσον, θυσιάστηκε στον βωμό της καριέρας του Φιλ…

Οι εχθροί του Τζάκσον λένε ότι δεν απέδειξε ότι είναι ο καλύτερος προπονητής όλων των εποχών, διότι δούλευε πάντα στις καλύτερες ομάδες. Λες και πήγε ποτέ σε μικρή ομάδα ο Άουερμπαχ. Δεν μπορούν να αρνηθούν, όμως, ότι είναι τεράστια προσωπικότητα, που ενέπνεε τον σεβασμό στους παίκτες του και ότι οι παρουσίαζε στο παρκέ αληθινές ομάδες που έπαιζαν σωστά το παιχνίδι… Κι επειδή οι αθλητές είναι εκείνοι που ξέρουν πραγματικά αν είναι καλός ο προπονητής τους –ειδικά μετά τη λήξη της συνεργασίας τους– κάτι θα πρέπει να λέει σε όλους το γεγονός ότι δεν έχει εμφανιστεί ακόμη ο παίκτης που είχε παίξει για τον Τζάκσον και βγήκε δημόσια να πει κάτι εναντίον του.

Από την άλλη μεριά είναι δεδομένο πως το σημερινό ΝΒΑ δεν μοιάζει σε τίποτα με την πραγματικότητα του 1990. Ο Αρτέστ, ο Μπάινουμ και ο Όντομ κάνουν τον Ρόντμαν να μοιάζει με άγιο σε θέματα νοοτροπίας και συμπεριφοράς. Κι όταν ένας μποέμ τύπος σαν τον Γκαζόλ κάνει τον Τζάκσον να φτάνει στο σημείο να του ρίχνει μπουνιά στο στήθος στη διάρκεια του τάιμ άουτ μπας και ξυπνήσει, είναι φανερό ότι την ηρεμία που θέλει να εμφυσήσει ο κόουτς στους παίκτες του, δεν την έχει πια ο ίδιος. Οι σημερινοί παίκτες έχουν ανάγκη από καθοδήγηση περισσότερο από ποτέ και ο Τζάκσον έφτασε στο hall of fame διότι άφηνε τους παίκτες του να διαβάζουν την άμυνα και την επίθεση και ν' αποφασίζουν μόνοι τους π;vς θα παίξουν.

Σίγουρα το 0-4 και ο αποκλεισμός από τους Μάβερικς δεν ήταν ο τρόπος με τον οποίο άξιζε να οδηγηθεί ο Τζάκσον στην έξοδο του ΝΒΑ. Από την άλλη μεριά, όμως, το έτος 2011 είναι η καλύτερη χρονική στιγμή για να φύγει. Έτσι και αλλιώς έχει πετύχει τόσο πολλά, ώστε αυτή η τελευταία πινελιά αποτυχίας ίσως να τον κάνει και λίγο συμπαθητικό, διότι ο κόσμος μας λατρεύει να μισεί τους απόλυτα επιτυχημένους…