«Στις ελληνικές καλένδες…»

Η σημερινή φράση αποτελεί πρόταση καλής φίλης και ίσως της πρώτης αναγνώστριας και ήδη θερμής θιασώτριας της στήλης, η οποία θέλησε να με ρίξει γρήγορα στα βαθιά, ώστε να ασχοληθώ με ρητά που έχουν προκαλέσει ατέρμονες συζητήσεις και ερμηνείες.

Η έκφραση «στις ελληνικές καλένδες» (συχνά και χωρίς τον προσδιορισμό «ελληνικές») χρησιμοποιείται ώστε να δηλώσει την αναβολή ενός γεγονότος και τη μετάθεσή του σε ανύπαρκτη ημερομηνία.

Οι καλένδες (λατ: calendae) αποτελούσαν τις πέντε (ή επτά) πρώτες ημέρες του ρωμαϊκού ημερολογίου και καθιερώθηκαν περίπου τον 5ο αιώνα μ.Χ. Σύμφωνα με το Λεξικό Μπαμπινιώτη, προέρχονταν από τη λατινική φράση «calo luna novella» («καλώ, ορίζω τη νέα σελήνη), την οποία εκφωνούσε ο ανώτατος ιερέας αναγγέλλοντας τη νεομηνία.

Η φράση «στις ελληνικές καλένδες» που μας κληροδοτήθηκε, σημαίνει την παραπομπή ενός ζητήματος σε ανύπαρκτη ημερομηνία, δηλαδή την αναβολή του, μια και στο ελληνικό ημερολόγιο δεν υφίσταντο καλένδες αλλά οι λεγόμενες «νουμηνίες» (έναρξη νέας σελήνης), κάτι σαν τη σημερινή πρωτομηνιά. Η έκφραση καθιερώθηκε ήδη από τη Ρωμαϊκή εποχή για όσους ήταν αναξιόπιστοι οφειλέτες (τι μου θυμίζει, τι μου θυμίζει…).

Τακτικά, στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο συναντάμε τη φράση «στις καλένδες», χωρίς τον προσδιορισμό «ελληνικές» ή «ρωμαϊκές». Επειδή αρκετοί… κυνηγοί λαθών σπεύδουν να λοιδορήσουν και να μεμφθούν ως αμαθή όποιον τολμήσει να το πράξει και τον διορθώνουν πάραυτα (έχω υποπέσει στο αμάρτημα, δεν το κρύβω) θα επιχειρήσουμε να θέσουμε σε διαφορετική βάση το ζήτημα, έχοντας πάντα κατά νου ότι η γλώσσα δεν είναι στείρο ακινητοποιημένο σώμα, αλλά ζωντανός εξελισσόμενος οργανισμός.

Η φράση «παραπέμπω στις καλένδες» δεν θεωρείται λανθασμένη ή δείγμα ημιμάθειας και αγραμματοσύνης, απλώς δεν έχει επακριβώς το ίδιο νόημα με τις «ελληνικές καλένδες», αλλά παρόμοιο. Οι ελληνικές καλένδες σημαίνουν τη μετάθεση ενός ζητήματος σε ανύπαρκτη ημερομηνία, δηλαδή την οριστική αναβολή του, η επίκληση στις… απλές καλένδες σημαίνει την παραπομπή σε απροσδιόριστο χρόνο. Ασφαλώς η διαφορά μεταξύ τους είναι λεπτή αλλά διακριτή.

Βέβαια, αν κάποιος σας υποσχεθεί πληρωμή είτε στις ελληνικές καλένδες είτε στις… αγνώστου εθνικότητας καλένδες, η ουσία πάνω κάτω παραμένει η ίδια. Λεφτά δεν βλέπετε σύντομα! Μόνο αν σας κάνει λόγο για ρωμαϊκές καλένδες, μείνετε ήσυχοι ότι την πρώτη του μηνός θα ικανοποιηθείτε!