Στον κύριό μας με αγάπη (3)

21. Σεμινάριο σεμινάριο προπονητών, το 1990 στο Παπαστράτειο του Πειραιά. Ο ΣΕΠΚ έχει προσλάβει διερμηνέα για την ομιλία του (τότε προπονητή της Εθνικής Γαλλίας) Φρανσίς Ζορντάν, αλλά ο Ματθαίου δεν είναι ικανοποιημένος από την απόδοση των μπασκετικών όρων και τον κάνει στην πάντα, αναλαμβάνοντας ο ίδιος τη μετάφραση - άλλωστε ομιλούσε απταίστως τη γλώσσα του Βίκτορος Ουγκό και συν τοις άλλοις είχε πάρει το ανώτατο δίπλωμα της Γαλλικής Ομοσπονδίας! Κάποια στιγμή ο Ζορντάν αναφέρεται στα σκριν και ενώ ο Φαίδων έχει αρχίσει να μεταφράζει αυτή την αποστροφή, ξαφνικά θυμάται ένα ανέκδοτο, το ρίχνει και όλο το ακροατήριο ξεσπά σε γέλια. Ο Ζορντάν που δεν κατάλαβε τι έγινε, αισθάνθηκε προσβεβλημένος, νόμισε ότι τα χαχανητά αφορούσαν την ομιλία του κι αμέσως πέταξε κάτω το μικρόφωνο και βγήκε από το γήπεδο! Α, ο Γιώργος Κετσελίδης, o oποίος μου κατέθεσε αυτό το περιστατικό, θυμήθηκε κιόλας ότι το ανέκδοτο που απέβη casus belli, ήταν το γνωστό με τον υάκινθο, που ο Ματθαίου το έλεγε σε όλες τις συνάξεις και έχει ως εξής: Περνάει, λέει, ο Νικολάκης από την πλατεία του χωριού κρατώντας μια γλάστρα με ένα λουλούδι και πέφτει πάνω στον δάσκαλό του στο σχολείο. Καλώς τον Νικολάκη. Πολύς ωραίος ο πανσές που κρατάς, του λέει. Δεν είναι πανσές κύριε, είναι υάκινθος», απαντά ο Νικολάκης, οπότε ο δάσκαλος βρίσκει την ευκαιρία να τσεκάρει τον μαθητή του: «Και δεν μου λες, βρε Νικολάκη, πώς γράφεται ο υάκινθος;» τον ρωτά για να πάρει την απάντηση: «Δίκιο είχατε, κύριε. Πανσές είναι, όχι υάκινθος»!

22. Αρχές της δεκαετίας του ’80 Ματθαίου ηγείται της παράταξης, η οποία αντιπολιτεύεται την (τότε και νυν και αεί) διοίκηση της ΕΟΚ. Στο ψηφοδέλτιο συμμετείχε και ο Ανδρέας Μαζαράκης (του Αστέρα Εξαρχείων) ο οποίος προτού αρχίσει η ψηφοφορία, στο ξενοδοχείο «Μακεδονία Παλάς» εκφώνησε έναν πύρινο λόγο με τον οποίο επιδίωξε να κατακεραυνώσει την παράταξη της πλειοψηφίας. Με το που κατεβαίνει από το βήμα κι ενώ περιμένει να εισπράξει τα συχαρίκια, ο Φαίδων τον αρπάζει από το χέρι, τον βγάζει έξω από την αίθουσα, τον πηγαίνει μπροστά σε έναν μαρμάρινο στύλο και του λέει με ύφος που δεν σήκωνε αντίρρηση. «Πες τα τώρα ρε Μαζαράκη και στην κολόνα γιατί ό,τι κατάλαβαν αυτοί που ήταν μέσα, τα ίδια θα καταλάβει και η κολόνα»!

23. Απρίλιος του 1973, στο Γκρατς, η Εθνική ομάδα αντιμετωπίζει σε φιλικό αγώνα την Αυστρία, η οποία έχει στον πάγκο της έναν προπονητή με ένα πόδι! Τον βλέπει ο Φαίδων και πριν από το τζάμπολ μαζεύει τους παίκτες και τους τρίζει τα δόντια: «Λοιπόν, εάν με κάνετε να χάσω από μονοπόδαρο προπονητή, θα σας κόψω και τα δικά σας ποδάρια και θα μείνετε εδώ για όλη σας τη ζωή»!

24. Ο Ματθαίου λιμπιζόταν πάντοτε το κλειστό γήπεδο της αμερικανικής βάσης, αλλά παρά τις προσπάθειές του δεν κατάφερε να πάρει άδεια για να προπονηθεί εκεί η Εθνική ομάδα. Οι Αμερικανοί δεν το παραχωρούσαν σε ομάδα, οπότε ο Φαίδων σκαρφίστηκε το εξής κόλπο: τηλεφώνησε στον υπεύθυνο και του το ζήτησε τμηματικά: τη μία μέρα πήγε για προπόνηση τους γκαρντ, την άλλη τους ημίψηλους (όπως τους έλεγαν τότε) και την τρίτη τους ψηλούς, ενώ για να μη δώσουν στόχο, δεν χρησιμοποιούσαν τα αποδυτήρια του γηπέδου, αλλά άλλαζαν μέσα στο αυτοκίνητό του.

25. Στον ημιτελικό ενός Παγκοσμίου Πρωταθλήματος του CISM, η Εθνική Ενόπλων αντιμετώπιζε την Ιταλία και ο συνταγματάρχης που ηγείτο της αποστολής θέλησε να βγάλει λόγο προς τους παίκτες μέσα στα αποδυτήρια. «Πρέπει να παίξετε για τη σημαία, για την πατρίδα, για τη θρησκεία και για τις οικογένειές σας», τους είπε με βαρύγδουπο ύφος και μόλις ολοκλήρωσε την ομιλία του, ο Ματθαίου συμπλήρωσε γελώντας: «Να παίξετε ρε και για τα αφορολόγητα ψώνια σας, γιατί αν πάρουμε μετάλλιο, οι τελωνειακοί στο αεροδρόμιο θα κάνουν τα στραβά μάτια στον έλεγχο»!

26. Ο Ματθαίου είχε σταμπάρει από την πρώτη στιγμή τον Βαγγέλη Αλεξανδρή, διότι όταν τον κάλεσε στην Εθνική Εφήβων, το 1970, του έκανε εντύπωση ότι κρατούσε σημειώσεις σε ένα μικρό μπλοκάκι με το σήμα της Ολυμπιακής, που το είχε πάρει από το αεροπλάνο. Τα βράδια ύστερα από κάθε προπόνηση, ο «τίγρης» ανέπτυσσε τις σημειώσεις και έγραφε αναλυτικά όλη τη διδασκαλία του Ματθαίου, στον οποίο αφιέρωνε όλες τις επιτυχίες και τα τρόπαια της καριέρας του.

27. Το ότι δεν σήκωνε μύγα στο σπαθί του και πολλές φορές δεν συγκρατούσε την οξυθυμία του είναι γνωστό τοις πάσι. Τον Ιούλιο του 1997, πάλι στη διάρκεια ενός σεμιναρίου, ο Σπύρος Φώσκολος άφησε σαφή υπονοούμενα για τη θητεία του Ματθαίου στην προεδρία του ΣΕΠΚ λέγοντας ότι «τώρα ο γραμματέας περιμένει τον πρόεδρο (σ.σ. Ιωαννίδης) για να ληφθεί μια απόφαση, ενώ προηγουμένως ο πρόεδρος περίμενε τον γραμματέα». Ο Φαίδων δεν άντεξε την προσβολή και όχι μόνο σηκώθηκε από τη θέση του και έβρισε τον Φώσκολο, αλλά του έδωσε και μια σπρωξιά!

28. Στο Ευρωμπάσκετ του 1949 στο Κάιρο, όπου η Ελλάδα κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο, ο Ματθαίου (ο οποίος, παρεμπιπτόντως, εκεί λανσάρισε για πρώτη φορά στην Ευρώπη το hook shot και την πάσα αλά μπέιζμπολ) αναδείχθηκε μέλος της καλύτερης πεντάδας και πήρε για δώρο ένα λευκό γυαλιστερό σακάκι της περίφημης μάρκας «Sharkskin». Το έφερε στην Αθήνα, αλλά έπειτα από έναν μήνα το χάρισε, διότι σε κάθε έξοδό του οι θαμώνες τον έβλεπαν με αυτό το σακάκι, συν το παπιγιόν, τον περνούσαν για σερβιτόρο και του φώναζαν «γκαρσόν, πιάσε μια πορτοκαλάδα»!

29. Σε έναν αγώνα του ελληνικού πρωταθλήματος, ο καλύτερος παίκτης της ομάδας του του ζήτησε επειγόντως αλλαγή διότι αισθάνθηκε στομαχικές διαταραχές και ήθελε να πάει στην τουαλέτα. Ο Ματθαίου έκανε την αλλαγή και –ω της τύχης– ο αναπληρωματικός αποδείχθηκε τεφαρίκι και οδήγησε την ομάδα στη νίκη. Επέστρεψε λοιπόν ύστερα από αρκετή ώρα ο βασικός από την τουαλέτα και θεώρησε αυτοδικαίως ότι θα πάρει τη θέση του στην πεντάδα, αλλά ο «Γόρος» τού έκοψε την όρεξη: «Την ώρα που εσύ έκανες κακά σου, αυτός καθάριζε τα βρακιά όλων μας, οπότε κάτσε στον πάγκο και χειροκρότα τον»!

30. Η μυθική Αlfa Romeo του κι αφού της έβγαλε τα νάιλον από τα καθίσματα και σταμάτησε να επιτρέπει την είσοδο μόνο στον θείο του, εξελίχθηκε σε φετίχ και... κειμήλιο του ελληνικού μπάσκετ. Σε αυτήν έκανε θεωρία όταν έβρεχε, εκεί άλλαζαν οι παίκτες όταν δεν έβρισκαν αποδυτήρια, σε αυτήν φόρτωσε τον ξύλινο πίνακα του σκορ που αγόρασε ο ίδιος από τη Νέα Υόρκη (αντί 30.000 δραχμών) και τον μετέφερε από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη για τις ανάγκες ενός πρωταθλήματος το 1961.

31. Δεν θα εγκατέλειπε την κωπηλασία και πιθανότατα δεν θα αφοσιωνόταν ποτέ στο μπάσκετ, εάν δεν χάλαγε η... μοτοσικλέτα του! Την πήγε σε ένα υποτυπώδες συνεργείο, πέρασε τυχαία από εκεί ένας παράγοντας του μπάσκετ, τον είδε ψηλό και γεροδεμένο και με το... μπίρι μπίρι τον έπεισε να ασχοληθεί σοβαρά με το μπάσκετ!

32. Όταν ο Νίκος Γουλανδρής τον φώναξε για να αναλάβει τον Ολυμπιακό, ο Ματθαίου ενήργησε έξυπνα και πρόλαβε τις υπόλοιπες ομάδες, που είχαν ενδιαφερθεί για τον Γιατζόγλου, τον Καστρινάκη, τον Διάκουλα και τον Μελίνι. Χάρη στις γνωριμίες που είχε αποκτήσει στο ΓΕΣ λόγω της θητείας του στην Εθνική Ενόπλων, εξαγόρασε τις στρατιωτικές υποχρεώσεις τους, ενώ ανακάλυψε τον προσωπάρχη που (ήταν φόλα Ολυμπιακός και) αποδείχθηκε άνθρωπος-κλειδί στο υπουργείο Εσωτερικών για να ξεπεράσει τη γραφειοκρατία.

33. Πολλές από τις ιδέες του για το μπάσκετ υπήρξαν πρωτοποριακές, ρηξικέλευθες ή ακόμη και αιρετικές για τα μέτρα της εποχής. Ως προπονητής εφάρμοσε πρώτος σε μεγάλη κλίμακα το pick ’n’ roll, εκσυγχρόνισε τις βασικές αρχές της ζώνης 1-3-1 (βρίσκοντας στο πρόσωπο του Δημήτρη Φωσσέ τον ιδανικό «σύρτη»), είχε απωθημένο μια πεντάδα all around παικτών, θεώρησε «τρελό επιστήμονα» τον προσκεκλημένο του σε σεμινάριο Πολ Ουέστχεντ (Loyola Marymount, Λέικερς) με αφορμή τη φιλοσοφία του run and gun, ενώ από παλιά είχε μυηθεί (και το δοκίμασε στον Πανιώνιο) στο επαναστατικό «blitz basketball»: πρόκειται για το αποκαλούμενο «κεραυνοβόλο μπάσκετμπολ», που λανσάρισε ο Ελληνοαμερικανός Μπομπ Σαμάρας στο πανεπιστήμιο Ουίντσορ του Οντάριο και στηριζόταν στην πιεστική άμυνα και στην εκδήλωση επίθεσης με αιφνιδιασμό μέσα σε πέντε δευτερόλεπτα!

34. Συνέχεια εκ του προηγουμένου: Το 1962 ο Ματθαίου πήγε στην Αμερική και μάλιστα έμεινε εκεί αρκετούς μήνες, ώστε να επιμορφωθεί περί την προπονητική. Όπως παραδέχτηκε ο ίδιος έμεινε με το στόμα ανοικτό, διότι «ανακάλυψα πόσο πολύ είχε προοδεύσει το coaching, τη στιγμή που εμείς στην Ελλάδα παίζαμε την κλασική ζώνη 2-1-2 και οι μόνες εντολές των προπονητών ήταν "γερά ρε" και το κλασικό τρίπτυχο της κίνησης, πέραν-δώθεν-κείθεν»!

35. Στα ενδότερα των ομάδων του, οι παίκτες του τον φώναζαν «Γόρο» (εκ του γορίλας, λόγω των σωματικών προσόντων και της αγριάδας του), αλλά το πιο διαδεδομένο παρατσούκλι του ήταν το «Πατριάρχης», που το έγραψε μια εφημερίδα στα μέσα της δεκαετίας του '70. Ύστερα από μερικές μέρες, η Εθνική ομάδα πήγε στα Μέθανα για να τιμηθεί από τις τοπικές αρχές και οι γριές που άκουσαν για την έλευσή του, δεν κατάλαβαν καλά και νόμιζαν ότι πρόκειται για τον κανονικό Πατριάρχη. Βγήκαν λοιπόν στους δρόμους φορώντας τα καλά τους και κρατώντας στα χέρια, εικόνες, κεριά και θυμιατά, ενώ μόλις είδαν την αποστολή να κατεβαίνει από το ferry boat όρμησαν στην αποβάθρα ψάχνοντας κάποιον με ράσα και γένια!

36. Στα μέσα της δεκαετίας του '50 0 Ματθαίου διετέλεσε εκτός από παίκτης και προπονητής στη Στορμ Βαρέζε, αντικαθιστώντας τον Ακίλε Φάβα· μάλιστα οι Ιταλοί τον θυμούνται ακόμη (και το αναφέρουν στα βιβλία που είναι αφιερωμένα στην ιστορία της πεντάκις πρωταθλήτριας Ευρώπης) να κρατά το πονεμένο γόνατό του, αλλά συνάμα να σφίγγει τα δόντια, να σαρώνει τους αντιπάλους τους και στο τέλος κάθε αγώνα να τραγουδάει άριες από όπερες μέσα στα αποδυτήρια!

37. Εκτός από τη Στορμ Βαρέζε, ο Φαίδων διετέλεσε επίσης (κανονικός) προπονητής το 1960 στη Ρώμη και το 1986 στην εθνική ομάδα της Ιορδανίας, την οποία οδήγησε στην κατάληψη της τέταρτης θέσης στο Πανασιατικό Πρωτάθλημα της Σεούλ και γι’ αυτό τιμήθηκε δεόντως από τον πρίγκιπα Χασάν τον Β' σε λαμπρή τελετή, που πραγματοποιήθηκε στον κήπο των ανακτόρων του Αμάν.

38. Το 1943 που γράφτηκε στο τμήμα ερετών του Ναυτικού Ομίλου Θεσσαλονίκης, η κωπηλασία εθεωρείτο πολύ αριστοκρατικό άθλημα. «Τότε –εκμυστηρεύθηκε– ένιωσα τη μεγαλύτερη έκπληξη της ζωής μου, διότι στα σέλματα των λέμβων υπήρχαν μαξιλάρια και οι αθλητές φορούσαν γάντια για να μην καταπονούν τους πισινούς τους και για να μη βγάζουν κάλους στα χέρια από τα κουπιά»!

39. Μια ανάλογη εμπειρία και αναλόγως ένα κατεστημένο που έπρεπε να ρίξει (θεωρούσε ότι) ήταν η προέλευση και τα μικρά ονόματα των παικτών, που αγωνίζονταν στην Εθνική ομάδα. Γελώντας κάποτε μου είπε ότι «μέχρι τότε εκείνοι που έπαιζαν στην εθνική ομάδα ήταν Αθηναίοι και είχαν χαϊδευτικά ονόματα, όπως Άλκης, Έντος, Λάκης, Μάκης κοκ. Ξαφνικά εμφανίστηκα εγώ που ήμουν βέρος Θεσσαλονικιός και με έλεγαν Φαίδωνα, αλλά για να μη χαλάσω την πιάτσα και για να εισβάλω ευκολότερα στην αθηναϊκή μπουρζουαζία ο Νίνος Τζήκας με έβγαλε Φρέντυ»!

40. Ο Φαίδων πρωτόπαιξε μπάσκετ πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ως κατασκηνωτής, ενώ το 1945 έλαβε μέρος, αν και... κωπηλάτης, με την ομάδα του Άρη στο τουρνουά που διεξήχθη για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Τρία χρόνια αργότερα είχε την ευκαιρία να μυηθεί στο αμερικανικό μπάσκετ, χάρη στο δόγμα Τρούμαν και στο σχέδιο Μάρσαλ. Αεροπλανοφόρα του 6ου Στόλου κατέπλευσαν στον Πειραιά και στη Θεσσαλονίκη για να εφοδιάσουν με ρούχα και τρόφιμα τα (βασανισμένα από τον πόλεμο και την κατοχή) παιδιά. Εκεί στο γήπεδο που βρισκόταν πάνω στο «Coral Sea» ο Ματθαίου και οι υπόλοιποι νεαροί παίκτες της εποχής (βλέπε Γιάννης και Αλέκος Σπανουδάκης) είδαν πώς παίζεται το αυθεντικό μπάσκετ και συνάντησαν τον θρυλικό πόιντ γκαρντ των Σέλτικς Μπόμπ Κούζι, ο οποίος τότε αγωνιζόταν στην πανεπιστημιακή ομάδα του Holly Cross.

41. Μετά τη θητεία του στον Άρη ο Mατθαίου αναδείχθηκε σε εμβληματικό παίκτη και αρχηγό του Παναθηναϊκού, τον οποίο οδήγησε στην κατάκτηση τριών πρωταθλημάτων, αλλά δεν υπήρξε ποτέ προπονητής του. Η εξήγηση του μυστηρίου βρίσκεται σε... εσωκομματικά προβλήματα και διοικητικές διαφορές των οποίων υπήρξε θύμα, χώρια η συνωμοσία που στήθηκε εναντίον του. Αυτό μου το αποκάλυψε ο ίδιος πριν από δέκα χρόνια: «Το 1954 είχα τεθεί στο περιθώριο από τον αντιπρόεδρο Λουκά Πανουργιά, αλλά επέστρεψα, καταλάβαμε την πρώτη θέση στο "Κύπελλο Μαντέλου" και το μεσημέρι της επόμενης μέρας με κάλεσε ο Απόστολος Νικολαΐδης και μου είπε: “Φαίδωνα είσαι ο αρχηγός και ο προπονητής της ομάδας. Κράτα όποιον θέλεις, διώξε όποιον θέλεις και κάνε ό,τι θέλεις”. Μένω ήσυχος, πηγαίνω στο σπίτι μου, σηκώνομαι την επόμενη μέρα, αγοράζω την Αθλητική Ηχώ και πέφτω από τα σύννεφα διαβάζοντας ότι “στο χθεσινοβραδινό Διοικητικό Συμβούλιο, ο Παναθηναϊκός αποφάσισε να χορηγήσει ελεύθερη μεταγραφή στον Φαίδωνα Ματθαίου”. Ε, τα μάζεψα και έφυγα την άλλη μέρα για το Βαρέζε, συνειδητοποιώντας ότι είχαν δίκιο όσοι μου έλεγαν πως ο Νικολαΐδης με ζήλευε γιατί ο κόσμος φώναζε το όνομά μου, όπως είχε συμβεί και με τον προπονητή της ποδοσφαιρικής ομάδας, τον Χάρι Γκέιμ».

42. Μετά την επιστροφή του από την Ιταλία, έπαιξε στον Πανιώνιο με μισθό, δίκην οδοιπορικών, 1.000 δραχμές τον μήνα, αλλά (όπως μου αποκάλυψε πάλι ο ίδιος) ο Απόστολος Νικολαΐδης τον κυνηγούσε ακόμη και μαζί με τον τότε πρόεδρο του Πανιωνίου, τον Δημήτρη Καραμπάτη τον κατήγγειλαν ως επαγγελματία και τον απέβαλαν από το πρωτάθλημα.

43. Δεν κρύβει ότι συνέργησε σε απάτη το 1970, όταν (εξαναγκασμένος από την Πολιτεία που ήθελε οπωσδήποτε μια διάκριση, συμπεριέλαβε στην Εθνική εφήβων, η οποία κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο, «υπερήλικες» παίκτες. Από τους δώδεκα που αγωνίστηκαν, οι μισοί και βάλε ήταν τρία-τέσσερα χρόνια μεγαλύτεροι από τη νόμιμη ηλικία!

44. Ήταν τόσο καλοφτιαγμένος και τόσο εντυπωσιακός στην εμφάνιση και στις επιδόσεις του ως αθλητής, ώστε το 1948 που πήγε με την κωπηλατική ομάδα του Ναυτικού Ομίλου Θεσσαλονίκης για αγώνες στη Ρόδο, ο πρόεδρος της ομοσπονδίας τού είπε ότι η παρουσία του αναπτέρωσε το ηθικό των κατοίκων του νησιού με αποτέλεσμα να αυξηθούν κατακόρυφα οι καταθέσεις στις τράπεζες!

45. Ο Ματθαίου έλεγε πάντοτε ότι μια όμορφη αεροσυνοδός έδωσε ζωή στο ελληνικό μπάσκετ, αλλά δεν προχωρούσε σε λεπτομέρειες για να μη θίξει υπολήψεις. Τι εννοούσε; Το 1959 έπεισε μια πολύ όμορφη και καλλίγραμμη φίλη του, η οποία εργαζόταν ως αεροσυνοδός στη νεοπαγή «Ολυμπιακή Αεροπορία» του Ωνάση να κάνει τα γλυκά μάτια και να... κοιμηθεί μαζί με τον ιδιαίτερο του υπουργού Εθνικής Αμύνης! Όντως η καπάτσα αεροσυνοδός ακολούθησε τις οδηγίες και πάνω στις περιπτύξεις ζήτησε από τον λεγάμενο αυτό που επιδίωκε ο Φαίδων: να αποσπαστεί ο ίδιος ως ανθυπολοχαγός στο υπουργείο και να δοθεί η έγκριση για τη σύσταση και μόνιμη λειουργία της Εθνικής Ενόπλων!!!

ΥΓ. Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος του αφιερώματος στον Φαίδωνα Ματθαίου θα παρουσιαστούν μερικές από τις καλύτερες ατάκες του από σεμινάρια και συνεντεύξεις.