Εξουσία, τι μπάλα παίζεις;

Το περιγράφει ο δημοσιογράφος Διονύσης Ελευθεράτος στο βιβλίο του «Εξουσία, τι μπάλα παίζεις;» που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 2010 από τις εκδόσεις «Τόπος» και το οποίο έχει κάνει ήδη δεύτερη έκδοση. Διαβάζοντας τις ιστορίες που παρατίθενται και αναλύονται στα 41 κεφάλαια του βιβλίου, για την Ελλάδα και (περισσότερο) το εξωτερικό, είναι αδύνατον να μη γελάσεις, να μην μάθεις, να μην θυμώσεις. Το βιβλίο έγινε δεκτό με κριτικές ευμενέστατες, έως και διθυραμβικές. Συζητάμε με το συγγραφέα.

ΕΡ: Υπήρξε ειδικό ερέθισμα για να γράψεις το «Εξουσία, τι μπάλα παίζεις;» ; Μήπως κάποια ιστορία σε «ρυμούλκησε» μέχρι τη συγγραφή ολόκληρου του βιβλίου;

ΑΠ: Όχι, δεν υπήρξε μια συγκεκριμένη ιστορία - ρυμουλκό. Εδώ και χρόνια συγκέντρωνα υλικό για τα σημεία συνάντησης του ποδοσφαίρου και του μπάσκετ με τα παιχνίδια της εξουσίας, σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ανέκαθεν με ενδιέφερε αυτό το ... διαρκές συναπάντημα - άλλωστε επεξεργαζόμουν αρκετά τέτοια θέματα και για επαγγελματικούς λόγους. Αυτή η θεματολογία τροφοδοτούσε συχνά την αρθρογραφία μου στη «SportDay», αλλά - ορισμένες φορές- και τα κείμενά μου στο «Έψιλον» της «Ελευθεροτυπίας». Ε, κάποια στιγμή αποφάσισα να συστηματοποιήσω καλύτερα αυτή τη δουλειά, να ερευνήσω διεξοδικότερα ορισμένα γεγονότα, αλλά και να συμπεριλάβω το τελευταίο Μουντιάλ- αυτό του 2010, στη Νότιο Αφρική.

ΕΡ: Οι περισσότερες ιστορίες που πραγματεύεσαι είναι των τελευταίων ετών - από το 2000 κι έπειτα. Ακολουθούν τα 90ς και σποραδικά μόνο οι παλιότερες δεκαετίες. Κι όμως, από τις όποιες ιστορικές αναδρομές κάνεις στο βιβλίο, φαίνεται καθαρά ότι και το μακρινό παρελθόν ήταν γεμάτο από χαρακτηριστικά περιστατικά. Γιατί ασχολήθηκες κυρίως με τα «φρέσκα» συμβάντα;

ΑΠ: Εκ των πραγμάτων ήμουν υποχρεωμένος να θέσω δυο περιορισμούς, για να βγει βιβλίο κι όχι ... σειρά από τόμους. Ο πρώτος περιορισμός αφορά το χρόνο. Έτσι εστίασα, όντως, στα πιο «φρέσκα», για να πρωταγωνιστούν πρόσωπα γνωστά κι όχι ξεχασμένα. Όπως διαπίστωσες, όμως, «μακροβούτια» στο παρελθόν έγιναν, για να φανεί είτε πως κάποια πράγματα έχουν αλλάξει άρδην, είτε το αντίθετο- δηλαδή πως η ιστορία καμιά φορά επαναλαμβάνεται. Ο δεύτερος περιορισμός αφορούσε τα αθλήματα.. Επικέντρωσα στο ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, αλλά, όπως είδες, υπάρχουν πινελιές κι από άλλα σπορ. Λόγου χάρη στο μπέιζμπολ, στις ΗΠΑ του '95. Στη διελκυστίνδα κορυφαίων Αμερικανών πολιτικών, του τότε προέδρου Κλίντον συμπεριλαμβανομένου, για το ποιος θα φαινόταν αποτελεσματικός μεσολαβητής, ώστε να λήξει η πολύμηνη απεργία στο μπέιζμπολ. Στα καθ' ημάς μια νύξη γίνεται και στο γκολφ, για να καταδειχθεί πως προσπάθησε να το εντάξει η Μητρόπολη Δημητριάδας στο ιερό real estate που σχεδίαζε να κάνει στις Νηές Βόλου. Πρόκειται βεβαίως για ... παράπλευρες ματιές - το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ κυριαρχούν.


ΕΡ: Στο βιβλίο σου έχουν την «τιμητική» τους Έλληνες και ξένοι πρωθυπουργοί από όλες τις ηπείρους, ξένοι πρόεδροι, στελέχη κυβερνήσεων, ποντίφικες, Έλληνες Μητροπολίτες, Ισπανοί δικαστές, ισραηλινοί στρατιωτικοί. Πιστεύεις ότι τα γεγονότα που αναφέρεις θα μπορούσαν να αλλάξουν την άποψη που έχουν πολλοί άνθρωποι για αυτά τα πρόσωπα;

ΑΠ: Κάτι τέτοιο θα γινόταν μόνο εάν πολλοί άνθρωποι είχαν εξιδανικευμένη εντύπωση για όλους αυτούς τους φορείς εξουσίας. Έχουν; Πολύ αμφιβάλλω. Άλλη είναι, ευελπιστώ, η αξία του βιβλίου: στις σελίδες του πιστεύω ότι αποτυπώνεται η ποικιλία των συστημάτων, με τα οποία οι πάσης φύσεως ελίτ επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την αγάπη του κόσμου για το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, να βγάλουν πολιτικό «ξύγκι» από την ασπρόμαυρη ή την πορτοκαλί μπάλα. Αυτή η γκάμα αρχίζει από απλές φανφάρες και φιγούρες - πετυχημένες ή φαιδρές- και φθάνει μέχρι την «μικρή περιοχή» του κυνικού, του αδίστακτου ή του επικίνδυνου. Δεν νομίζω όμως ότι αποκαλύπτεται το ίδιο το ποιον των πρωταγωνιστών.

ΕΡ: Διότι είναι λίγο -πολύ γνωστό;

ΑΠ: Ε, δεν είναι; Φερ' ειπείν οι ... χαριτωμένες ανακολουθίες του Σαρκοζί μας καταστρέφουν καμία προϋπάρχουσα καλή εικόνα; Ο Γάλλος πρόεδρος ζητούσε να μην τον ανακατεύουν με το ποδόσφαιρο τον Νοέμβριο του 2009, όταν σε μια σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις Βρυξέλλες, ο Ιρλανδός πρωθυπουργός Μπράιαν Κόουεν ξεσήκωσε τον κόσμο για το χέρι με το οποίο ο Ανρί έστειλε τους «τρικολόρ» στα τελικά του Μουντιάλ, σε βάρος της εθνικής Ιρλανδίας. Ο Κόουεν ζητούσε τότε να επαναληφθεί το ματς. Επτά μήνες αργότερα ο Σαρκοζί, πετώντας στα σκουπίδια τον πρότερο ισχυρισμό ότι ο θεσμκός ρόλος του δεν του επιτρέπει να γίνεται «ποδοσφαιροπατέρας», συγκαλούσε στο Παρίσι έκτακτες, σχεδόν ... πολεμικές κυβερνητικές συσκέψεις, με θέμα το ναυάγιο των «τρικολόρ» στη Ν. Αφρική! Τότε, έτσι συνέφερε ... Εκείνες τις ημέρες, βλέπεις, όλη η Γαλλία απεργούσε και διαδήλωνε για το συνταξιοδοτικό. Ο Σαρκοζί πάσχιζε να αναδείξει ένα θέμα- αντίβαρο στην κοινωνική δυσφορία που εκδηλωνόταν σε βάρος του. Από τέτοιες «κωλοτούμπες», όμως, από τη χρησιμοποίηση διαφορετικών μέτρων και σταθμών, είναι γεμάτη η πολιτική ζωή όλου του πλανήτη, όπως και η λειτουργία της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι χρήσιμο - ενίοτε και διασκεδαστικό- να διαπιστώνεις πώς ακριβώς αντανακλάται και στο χώρο του αθλητισμού η «φθήνια» και ο βοναπαρτισμός των ανθρώπων της εξουσίας. Δεν θα έλεγα όμως ότι συνιστούν συγκλονιστική αποκάλυψη για τη νοοτροπία τους. Απλώς προσθέτουν μερικές ακόμη αποδείξεις.

ΕΡ: Θεωρείς το βιβλίο σου περισσότερο αθλητικό ή πολιτικό; Σε ένα κείμενο διάβασα την εκτίμηση ότι πολλές φορές παίρνεις αφορμή από αθλητικές ιστορίες για να φωτίσεις «ολοκληρωμένα πολιτικά μονόπρακτα», πάντοτε με σαρκαστική διάθεση. Συμφωνείς;


ΑΠ: Ναι, αυτή η φράση αποδίδει πιστά το «σφυγμό» των διαθέσεών μου, όταν έγραφα το βιβλίο. Αν φανταστείς ένα άτυπο ματς «αθλητικό στοιχείο- πολιτικό στοιχείο» στο βιβλίο, τότε το κατάλληλο σημείο είναι «2» και έπειτα το «Χ». Από εκεί και πέρα, ορισμένα περιστατικά μου κέντρισαν την προσοχή επειδή παράγουν συμβολισμούς που μου φάνηκαν ενδιαφέροντες. Κάποια προσφέρονται για αθλητικούς - πολιτικούς παραλληλισμούς κι άλλα διαθέτουν ενδιαφέρον πολιτικό «background». Αυτά τα τελευταία τα επεξεργάστηκα με ιδιαίτερο μεράκι. Σε αυτά, ναι, υπάρχουν κάποια αποκαλυπτικά στοιχεία, υπό την έννοια ότι ήταν σαν να λύνεις παζλ

ΕΡ: Δηλαδή συναρμολογούσες πολιτικά κομμάτια κι έβγαιναν εξηγήσεις γεγονότων που διαδραματίζονταν στο αθλητικό τερέν;

ΑΠ: Ακριβώς. Γιατί ο Πούτιν αποφάσισε κατ' εξαίρεση να σώσει από την οικονομική καταστροφή μια συγκεκριμένη ποδοσφαιρική ομάδα της Σιβηρίας; Για να το αντιληφθείς θα πρέπει να ακτινογραφήσεις τη διαμάχη του εναντίον των λεγόμενων «ολιγαρχών». Γιατί δεκάδες χιλιάδες Καταλανοί και Βάσκοι θεατές αποδοκίμαζαν την ώρα της ανάκρουσης του ισπανικού εθνικού ύμνου στον τελικό του Κυπέλλου Ισπανίας 2009, παρόντος του αμήχανου βασιλιά Χουάν Κάρλος; Για να το κατανοήσεις, θα πρέπει να λάβεις υπόψη τι είχε συμβεί στη βασκική Βουλή λίγες ημέρες νωρίτερα. Σχέσεις «αιτίου - αιτιατού» υπάρχουν συχνά, ακόμη κι εκεί που φαίνεται να κυριαρχεί το τυχαίο. Ακόμη και η επιλογή του προηγούμενου Πάπα, του Βοϊτίλα, να γίνει μέλος δυο γερμανικών ποδοσφαιρικών συλλόγων, παραπέμπει στις στενές σχέσεις που είχε με τη Γερμανία - από τη δεκαετία του '70.

ΕΡ: Ανάλογο πολιτικό background δείχνει να υπάρχει άφθονο και σε ιστορίες μπάσκετ - σωστά;

ΑΠ: Άκου λεει! Γιατί ο Μιλόσεβιτς υποδαύλισε τη σοβινιστική υστερία που επικράτησε στο Βελιγράδι στις αρχές Ιουλίου 1995 εξ αιτίας της δήθεν «ελληνικής προδοσίας», δηλαδή του γεγονότος ότι οι Αθηναίοι θεατές στον τελικό του Ευρωμπάσκετ υποστήριξαν τη Λιθουανία κι όχι στη Σερβία; Δεν θα λύσεις το γρίφο, εάν δεν δεις τι συνέβαινε την εποχή εκείνη στον εμφύλιο της πρώην Γιουγκοσλαβίας, πόσο είχε στριμώξει τον Μιλόσεβιτς η ρήξη του με τους Σερβοβόσνιους, ποιες ήταν οι δικές τους σχέσεις με την Αθήνα. Ακόμη και το άγχος της κυβέρνησης Μητσοτάκη να ολοκληρωθεί η μεταγραφή Γαλακτερού στον ΠΑΟΚ, ήταν συνυφασμένο με τα πολιτικά χαρακτηριστικά εκείνων των μηνών του 1993.

ΕΡ: Κάπου γράφτηκε ο χαρακτηρισμός «προφητικό» για το κεφάλαιο που αναφέρεται στην οικογένεια Μουμπάρακ και τον ποδοσφαιρικό- πολιτικό πόλεμο Αιγύπτου - Αλγερίας, το 2009...

ΑΠ: Ναι, το είδα κι εγώ - φαντάζομαι ότι πρόκειται για ενσυνείδητη, σκόπιμη υπερβολή... Αν είχα μαντικές ικανότητες θα έπαιζα διαρκώς Στοίχημα! Απλώς, διατύπωσα την πεποίθησή μου πως είναι μακριά νυχτωμένοι όσοι θεωρούν «όπιο του λαού» την αθλητική φόρτιση και τα αθλητικά πάθη. Ότι όλα αυτά δεν λειτουργούν ως εγγυημένο χλωροφόρμιο σε καμία κοινωνία, εάν δεν έχει η ίδια την προδιάθεση να αποκοιμηθεί, βαθιά και για πολύ. Αυτό φάνηκε διακριτικά στην Αλγερία, στη δύση του 2009. Αργότερα φάνηκε - με τρόπο ... κοσμογονικό- και στην Αίγυπτο. Πολλοί τότε, το Νοέμβριο του 2009, υπέθεταν πως αν ο Μουμπάρακ είχε τη δυνατότητα να σπέρνει τόσο φανατισμό για το ποδόσφαιρο, τότε θα κρατούσε χειραγωγημένη την αιγυπτιακή κοινωνία για πολλά ακόμη χρόνια. Απλουστευτικές προσεγγίσεις. Πολύ πιο διορατικό ήταν το σχόλιο του CNN, που χαρακτήριζε τεχνητή τη σταθερότητα στην Αίγυπτο και παρατηρούσε πως οι αντιδράσεις του κόσμου για μια ποδοσφαιρική ήττα αναμειγνύονταν με τη δυσφορία προς το καθεστώς Μουμπάρακ.

ΕΡ: Πολλά είναι και τα ευτράπελα. Από τους πολιτικούς ηγέτες που πρωταγωνίστησαν σε τέτοια, ποιους θα ξεχώριζες;

ΑΠ: Ξεχωρίζω τον Σημίτη, ο οποίος έστειλε συγχαρητήρια στην ΠΑΕ ΑΕΚ για τον ευρωπαϊκό τίτλο που κατέκτησε η ομάδα ... μπάσκετ της Ένωσης! Η γκάφα του μου φάνηκε ωραία, από συμβολικής πλευράς, για λόγους που εξηγώ. Ξεχωρίζω επίσης τον πρώην πρόεδρο της Αργεντινής Μένεμ. Υποχρέωσε την κόρη του να γίνει οπαδός της Μπόκα Τζούνιορς, ώστε να εξισορροπηθεί η γνωστή, αχαλίνωτη αγάπη του προς τη Ρίβερ Πλέιτ. Ο Μένεμ μπορεί να κατέστρεψε, μαζί με τα δόγματα του ΔΝΤ, την οικονομία της Αργεντινής στα 90ς, αλλά πιστώνεται μια εφεύρεση: το θεσμό του οικογενειακού - πολιτικού- ποδοσφαιρικού προγραμματισμού. Κάτι σαν τρόικα, δηλαδή...

ΕΡ: Από όσα μεσολάβησαν τον τελευταίο χρόνο, τι θεωρείς ότι θα άξιζε οπωσδήποτε μια θέση στο βιβλίο;

ΑΠ: Αρκετά θα ήταν ...υποψήφια και ένα σίγουρο: το πώς, πότε και γιατί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ξύπνησε από το λήθαργό της και οργάνωσε αυτό που έμοιαζε μια ... παντμίμα κάθαρσης του ελληνικού ποδοσφαίρου.