Βίος και πολιτεία του Σεργκέι Μπέλοφ!

Γύρισα προχθές το βράδυ στο σπίτι μου, κατέβασα από το ράφι του αρχείου μου τον φάκελο που έχω για τον Σεργκέι Μπέλοφ και μου ‘ρθε στο μυαλό εκείνος ο (επίσης μακάβριος) στίχος του Παλαμά, που λέει
«Άφκιαστο κι αστόλιστο, του χάρου δε σε δίνω, στάσου με το ανθόνερο, την όψη σου να πλύνω». Γι΄ αυτό λοιπόν, τιμής ένεκεν και επειδή το παγκόσμιο μπάσκετ οφείλει να κρατήσει άσβεστη τη μνήμη του, υποκύπτω στον πειρασμό να του αφιερώσω σήμερα έναν δεκάλογο που άλλωστε ταιριάζει και στον αριθμό της φανέλας που φορούσε σε όλη την καριέρα του. Ήταν το Νο 10, το δέκα το καλό, το δέκα με τόνο, το άριστα 10 και πάει λέγοντας!

1. Ο τελικός του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, στις 8 Απριλίου του 1971 στην Αμβέρσα είναι ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του, καθότι εκείνο το βράδυ οδήγησε την ΤΣΣΚΑ Μόσχας στη νίκη επί της Ινις Βαρέζε και στην κατάκτηση του τροπαίου, τόσο ως παίκτης, όσο και ως κόουτς! Εκείνο το βράδυ ο Μπέλοφ πέτυχε 26 (από τους 67) πόντους και εξάρθρωσε όλα τα αμυντικά σχέδια του Ατσα Νίκολιτς, ενώ παράλληλα κοουτσάριζε την ομάδα, λόγω της ασθένειας του Αλεξάντερ Γκομέλσκι! Στο αποκορύφωμα της μαγείας του, έκανε μια από τις περιβόητες και μοναδικές ζιγκ ζαγκ ντρίμπλες του και... έχυσε στο δάπεδο στον Πάολο Βιτόρι που ντροπιασμένος πήγε αμέσως στον πάγκο και ζήτησε αλλαγή από τον Σέρβο «προφέσορ»! Δυο χρόνια αργότερα στον αντίστοιχο τελικό της Λιέγης πέτυχε 36 πόντιους, που όμως δεν ήταν αρκετοί για την ΤΣΣΚΑ, ενώ οι Ιταλοί πήραν μια δεύτερη εκδίκηση στον ημιτελικό του Ολυμπιακού Τουρνουά του 1980 και μάλιστα στη Μόσχα. Αυτό που δεν κατάφερε ο Νίκολιτς, το πέτυχε ο Γκάμπα που σκάρωσε μια σύνθετη άμυνα «diamond and one» (με τέσσερις παίκτες και τον ευτραφή Ρομέο Σακάτι πάνω του) η οποία εξουθένωσε τον 36χρονο Μπέλοφ και είχε ως αποτέλεσμα τη νίκη των «ατζούρι» και το πατατράκ των Σοβιετικών.

2. Ο πολυσυζητημένος τελικός του Ολυμπιακού Τουρνουά του 1972 στο Μόναχο, πέραν της σκανδαλώδους επανάληψης των τριών δευτερολέπτων και του κοσμοϊστορικού χαρακτήρα του σημαδεύτηκε και από το δικό του ρεσιτάλ. Ο Μπέλοφ τελείωσε το ματς με 20 πόντους, 6 ριμπάουντ και 8 ασίστ, διαλύοντας με τη «four corners offense», το zone press που εφάρμοσε (ποντάροντας στα αθλητικά προσόντα των κολεγιόπαιδων του) ο Χανκ Αϊμπα. Παρεμπιπτόντως το παιχνίδι του στηριζόταν σε έναν μεγάλο βαθμό στο τέλειο σύστημα ανάρτησης που διέθετε και το είχε δουλέψει πολύ στην προπόνηση από τότε που έκανε χειμερινό σκι. Χάρη σε αυτό έκανε αλλεπάλληλα ζιγκ ζαγκ στο γήπεδο, ζάλιζε τους αντιπάλους και τους αποτελείωνε με τα μοναδικά τζαμπ σουτ του και μάλιστα με τα πόδια του λυγισμένα!

3. O ίδιος αυτοσυστηνόταν ως «ο άνθρωπος που γεννήθηκε για να παλεύει με τις δυσκολίες», ενώ σε μια συνέντευξη που μου έδωσε τον Ιανουάριο του 1995, όταν μάλιστα γιόρτασε τα 51α γενέθλια του στην Αθήνα (ως προσκεκλημένος από τον ΠΣΑΤ για τη γιορτή των κορυφαίων του ελληνικού αθλητισμού) είχε πει το εξής: «Δεν είχα κανένα πρότυπο όταν άρχισα να παίζω μπάσκετ, αλλά δημιούργησα το δικό μου. Πάνω απ όλα το μπάσκετ είναι η δημιουργία είτε για σένα, είτε για τους συμπαίκτες σου. Ακόμη και τώρα, μετά από 15 χρόνια, εξακολουθώ να βλέπω το μπάσκετ με τα μάτια του παίκτη και γι αυτό είμαι ένας κανονικός προπονητής που δεν του αρέσει να ζωγραφίζει ανθρωπάκια σε ένα πινακάκι! Κανείς ποτέ δεν κατάλαβε το μυστικό του παιχνιδιού μου, αλλά μπορώ να το αποκαλύψω τώρα: μετά από κάθε ενέργεια μου- είτε σουτ, είτε πάσα, είτε ριμπάουντ- σκεπτόμουν τι λάθος είχα κάνει και το διόρθωνα στην αμέσως επόμενη φάση. Μόνο εγώ ξέρω πόσο καλός ήμουν και ποιες θυσίες έκανα για να φτάσω στην κορυφή. Εάν αρχίσω να διηγούμαι την ιστορία της ζωής μου, κανείς δεν θα με καταλάβει. Με ρωτάς εάν θα ερχόμουν να δουλέψω στην Ελλάδα; Οχι, διότι καμιά ελληνική ομάδα δεν θα δεχόταν το στιλ και τη φιλοσοφία μου. Ακόμη και στη Ρωσία έγινα κακός, όταν είπα δημοσίως ότι ακόμη και τώρα στα 51 μου, μπορώ να κάνω καλύτερη προπόνηση από τους παίκτες της ΤΣΣΚΑ»!

4. Παρά την πολύχρονη και δαφνοστεφή συμβίωση τους στην ΤΣΣΚΑ και στην Εθνική ομάδα της Σοβιετικής Ένωσης, ο Μπέλοφ και ο Γκομέλσκι ήταν εχθροί σε έναν πολυετή κεκηρυγμένο πόλεμο. Ο Σεργκέι τον θεωρούσε αναμεμειγμένο στην καρατόμηση του από την εθνική ομάδα (αμέσως μετά το Ολυμπιακό Τουρνουά του 1980), όταν μάλιστα ο υπουργός των σπορ Σεργκέι Παβλόφ του είχε υποσχεθεί ότι θα αναλάμβανε αμέσως την τεχνική ηγεσία της. Τότε ο Μπέλοφ αρνήθηκε και όπως έχει αποκαλύψει, θα έβαζε την KGB να του απαγορεύσει την έξοδο από τη χώρα, γεγονός που τον έκανε να ζει για πολλά χρόνια με αυτό τον φόβο. Ιδού τι μου είπε ο Μπέλοφ για τον Γκομέλσκι σε δύο συνεντεύξεις: «Μη μου μιλάτε γι αυτόν. Εδώ ήρθα να περάσω όμορφα με φίλους κι όχι να κουβεντιάζω για έναν γέρο και κομπλεξικό άνθρωπο. Στις αρχές Ιανουαρίου η ΔΟΕ μου απένειμε το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο της τιμής σε μια εκδήλωση που έγινε στο Κρεμλίνο και δεν ήρθε καν να μου δώσει το χέρι του και να με συγχαρεί, χώρια που όταν προσκλήθηκε ζήτησε να καθίσει όσο πιο μακριά μου γινόταν! Με κατηγορούσε επειδή ήμουν ταυτόχρονα πρόεδρος της ρωσικής ομοσπονδίας και προπονητής της εθνικής ομάδας, αλλά κι ο ίδιος το 1989 ήταν πρόεδρος της ομοσπονδίας και έφυγε από τη Μόσχα για να αναλάβει την Τενερίφη. Να σου πω κάτι; Ο μόνος λόγος για τον οποίο έβαλα υποψηφιότητα για την προεδρία της ομοσπονδίας, ήταν για να μην ξαναγίνει πρόεδρος ο Γκομέλσκι, που τον ήθελε πίσω η παλιά φρουρά (Αθήνα, 23 Ιανουαρίου 1995). «Ο Γκομέλσκι κάνει τον πρόεδρο, χωρίς να ανοίγει ποτέ το πορτοφόλι του, φροντίζει για τις δημόσιες σχέσεις του και κοροϊδεύει όλο τον κόσμο, όπως εδώ και πενήντα χρόνια! Είναι ένας γέρος που επειδή δεν έχει τι άλλο να κάνει, ασχολείται μαζί μου και με σχολιάζει στις εφημερίδες και στην τηλεόραση» (Πο, 30 Ιουνίου 1999).

5. Οι Αμερικανοί τον λιγουρεύτηκαν από την πρώτη στιγμή που τον είδαν, αλλά εκείνη την εποχή βρισκόταν στην κορύφωση του ο «ψυχρός πόλεμος» και η μεταπήδηση του στο ΝΒΑ ήταν εξ ορισμού απαγορευμένη. Ιδού τι μου είπε τον Ιούνιο του 1990, σε μια συνέντευξη, μεσούντος του Ευρωμπάσκετ, στο Πο: «Μου έμεινε ως απωθημένο το ΝΒΑ, θα ήθελα να έχω δοκιμάσει εκεί τις δυνάμεις μου. Τότε όμως έπρεπε να ακολουθήσω έναν μονόδρομο, αλλιώς θα με έτρωγε η μαρμάγκα! Εγώ ήθελα να παίξω στο ΝΒΑ και προσπάθησα να το καταφέρω, αλλά σε εκείνη τη σκοτεινή εποχή το κομμουνιστικό καθεστώς θα με κυνηγούσε με κάθε τρόπο. Φοβόμουν περισσότερο για τους γονείς μου και για τον μικρότερο αδερφό μου που τότε σπούδαζε στην Ιατρική και ενώ θα έβρισκα τον τρόπο να φύγω για την Αμερική, δεν το τόλμησα» . Πάντως και τους Αμερικανούς ο Μπέλοφ δεν τους άφηνε σε χλωρό κλαδί και τους κριτικάριζε με την παροιμιώδη αυστηρότητα του. Ιδού η απόδειξη: Μερικές φορές οι ΗΠΑ λειτουργούν σαν να είναι μια... κομμουνιστική χώρα! Οι άνθρωποι είναι πολύ συντηρητικοί και κυρίως στον αθλητισμό, όπου δεν κρίνουν έναν παίκτη αναλόγως με το τι μπορεί να κάνει, αλλά με το τι θα έπρεπε να έχει κάνει. Γιατί σώνει και καλά το «τεσσάρι» πρέπει να είναι 130 κιλά; Γιατί επίσης ο Κούκοτς έπρεπε να γίνει... παχύδερμο και να χάσει την ελαστικότητα και την ταχύτητα του; Η νομίζεις πως ο συχωρεμένος ο Πέτροβιτς βελτιώθηκε όσο έπαιζε στο ΝΒΑ; Θα γύριζε στην Ευρώπη, λες, και θα μπορούσε να βάλει 62 πόντους όπως εναντίον της Καζέρτα στον τελικό της Αθήνας; Είμαι σίγουρος πως από «Μότσαρτ του μπάσκετ» θα γινόταν «Ρομπότ του μπάσκετ»! Οι άνθρωποι εκεί είναι μονολιθικοί, βλέπουν μόνο το άσπρο ή το μαύρο και θέλουν να συντρίψουν την ανθρώπινη πλευρά του παίκτη. Οπως έλεγε ο φίλος μου, ο Βασίλης Γκούμας, το 1974 που παίξαμε μαζί στη Μικτή Ευρώπης, «οι άνθρωποι είναι Coca Cola, Pop Corn και στον κόσμο τους»!

6. Ενα άλλο απωθημένο του Μπέλοφ, που μου το είχε εκμυστηρευτεί τον Ιούνιο του 1989, σε μια συνέντευξη μεσούντος του Ευρωμπάσκετ, η οποία δημοσιεύθηκε στο «Τρίποντο» ήταν η.. γέννηση του! «Γεννήθηκα το 1944 και πέτυχα πολλά σπουδαία πράγματα στην καριέρα μου, δεν έχω παράπονο. Θα ήθελα όμως να έχω γεννηθεί γύρω στο 1960 για να παίξω αντίπαλος με τους τωρινούς σταρ και να τους δείξω μερικά πράγματα που δεν μπορούν να τα κάνουν πια! Βεβαίως το μπάσκετ έχει εξελιχθεί στις μεθόδους της προπόνησης και οι παίκτες έχουν περισσότερα φυσικά προσόντα, αλλά υστερούν σε τεχνική κατάρτιση, σε φαντασία και σε ένστικτο». Δέκα χρόνια αργότερα, αντιπαραβάλλοντας πάλι τις δύο εποχές κι ενώ ήταν προπονητής της Εθνικής ομάδας της Ρωσίας είχε τονίσει: «Αν ζούσα με το χθες θα είχα αυτοκτονήσει, αλλά νιώθω ότι οι παίκτες μου δεν με καταλαβαίνουν! Τους μιλάω για απλά πράγματα και με κοιτάζουν σαν... χάνοι, ενώ δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι εγώ στην εποχή μου έπαιζα για τη δόξα και δεν έδινα δεκάρα τσακιστή για τα λεφτά. Τώρα εγώ είμαι 55 χρονών, αλλά είμαι σίγουρος ότι εάν πάω μια μέρα στην προπόνηση της ΤΣΣΚΑ θα βάλω τα γυαλιά σε όλους τους παίκτες της»! Γενικώς με την ΤΣΣΚΑ οι σχέσεις του ήταν τεταμένες μάλιστα έχει δηλώσει το εξής: «Μπορεί να έπαιξα στην ΤΣΣΚΑ Μόσχας και να το θυμάμαι πολύ καλά, αλλά οι ίδιοι το έχουν ξεχάσει και με πολεμάνε με ύπουλο τρόπο και γι’ αυτό (στο Ευρωμπάσκετ του 1999) δεν άφησαν τον Ερέμιν να έλθει ως βοηθός μου. Δεν πειράζει όμως: κάπου θα τους πετύχω και θα τους εκδικηθώ» . Οντως φεύγοντας την Εθνική, ο Μπέλοφ εκθρόνισε την ΤΣΣΚΑ Μόσχας οδηγώντας την Ουράλ Γκρέιτ στην κατάκτηση του ρωσικού πρωταθλήματος!

7. Ο Μπέλοφ πίστευε ότι ο καλύτερος Ευρωπαίος παίκτης στη δεκαετία του 80 και στις αρχές των 90s ήταν ο Ντράζεν Πέτροβιτς, αλλά δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για τον Γκάλη: «Σε ατομικό επίπεδο και στο παιχνίδι ένας εναντίον ενός είναι σίγουρα ο κορυφαίος στην Ευρώπη. Αυτά που έκανε στον τελικό του Ευρωμπάσκετ του 1987 και στον ημιτελικό του Ευρωμπάσκετ του 1989, κόντρα στη δική μας ομάδα ήταν απίστευτα και κάποια στιγμή νόμιζα ότι ο άνθρωπος είχε κατέβει από άλλον πλανήτη»! Το 1999 πάντως υπήρξε πολύ αυστηρός στις κρίσεις του για την αποτυχία της ελληνικής ομάδας στο Ευρωμπάσκετ της Γαλλίας: «Εσείς οι Έλληνες πληρώνετε τα λάθη σας και γι αυτό δεν με εξέπληξε ο γρήγορος αποκλεισμός σας. Αλλάξατε προπονητή (ΣΣ: Πετρόπουλος αντί Γιαννάκη) πριν από τρεις μήνες και κάνετε το έγκλημα να επιτρέπετε τον γιγαντισμό των συλλόγων εις βάρος της Εθνικής. Έχετε γεμίσει τις ομάδες σας με ξένους, κοινοτικούς και ελληνοποιημένους παίκτες, με αποτέλεσμα να μην προοδεύουν οι καθαρόαιμοι Έλληνες και συν τοις άλλοις να παρασύρονται σε ένα αγωνιστικό στιλ που τους είναι ξένο και δεν ταιριάζει στην Εθνική».

8. Ο Μπέλοφ βρέθηκε πολλές φορές μεταξύ σφύρας και άκμονος, μάλιστα σε κάποιες από αυτές βρέθηκε ανακατεμένο και το ελληνικό μπάσκετ, με το οποίο βρέθηκε σε αντιπαράθεση σε ... συνέχειες! Δεδομένου ότι ήταν πρόεδρος της ρωσικής ομοσπονδίας το 1995, κλήθηκε να διαχειριστεί και από την πλευρά του την υπόθεση της δηλητηρίασης των παικτών της ΤΣΣΚΑ Μόσχας πριν από τον αγώνα των πλέι οφς της Ευρωλίγκας με τον Ολυμπιακό. Τότε λοιπόν κατηγόρησε δημοσίως τη διοίκηση της ρωσικής ομάδας, υποστηρίζοντας ότι αδιαφόρησαν για την υγεία των παικτών και δεν ενημέρωσαν εγκαίρως τη FIBA, ενώ δυο μέρες αργότερα είπε: «Δεν ξέρω τι και πώς έγινε και πιθανότατα δεν θα το μάθουμε ποτέ. Ομως επιμένω ότι στην Αθήνα οι άνθρωποι της ΤΣΣΚΑ έκαναν του κόσμου τις βλακείες σε αυτή την υπόθεση. Επρεπε να απευθυνθούν στη FIBA και να ζητήσουν την αναβολή του αγώνα κι όχι να βάλουν σε κίνδυνο τις ζωές των παικτών. Ηθελα να ξέρω τι γύρευε στην Αθήνα ο Γκομέλσκι και γιατί ανακατεύτηκε σε αυτή την υπόθεση, χωρίς να έχει την παραμικρή σχέση....». Τρεις μήνες αργότερα στη διάρκεια του εν Αθήναις Ευρωμπάσκετ του 1995, ο Μπέλοφ έγινε έξαλλος από την ερώτηση ενός Λιθουανού δημοσιογράφου για τις φήμες που είχαν κυκλοφορήσει σε ό,τι αφορά τη γνησιότητα του αγώνα Ισπανία-Ρωσία (για τον οποίο μάλιστα η γαλλική εφημερίδα «L’ Equipe» έγραψε «Ντροπή Ρώσοι») και πέρασε στην αντεπίθεση: «Σεβομαι τη δουλειά σας, αλλά όλα έχουν τα όρια τους και δεν μπορώ ν’ ακούω τέτοια πράγματα. Εάν λοιπόν εσύ υποστηρίζεις ότι εμείς χάσαμε επίτηδες από τους Ισπανούς και έγινε κάτι βρώμικο, τότε γιατί να μην έχει γίνει το ίδιο και στον τελικό του Ευρωμπάσκετ του 1987, όπου η Ελλάδα νίκησε τη σοβιετική Ενωση;. Γιατί επίσης να μην έγινε κάτι ανάλογο με τους παίκτες της ΤΣΣΚΑ που δηλητηριάστηκαν πριν από λίγο καιρό εδώ; Αυτή η λογική όμως δεν είναι τίμια και εγώ σιχαίνομαι την κακοπιστία».

9. Δυο χρόνια αργότερα στον αγώνα της πρώτης φάσης του Ευρωμπάσκετ στην Τζιρόνα στη διάρκεια του αγώνα Ελλάδα-Ρωσία (74-72) ο Μπέλοφ αντί να κοουτσάρει ασχολιόταν με τη διαιτησία και με αποκορύφωμα την αντίδραση του τεσσεράμισι λεπτά πριν από τη λήξη, όταν έβγαζε επιδεικτικά χαρτονομίσματα και κέρματα (ισπανικές πεσέτες) από την τσέπη του και τα επεδείκνυε προς πάσα κατεύθυνση: προς τους διαιτητές, προς τον κομισάριο Λιούμπομιρ Κότλεμπα, προς τον παρόντα στο γήπεδο Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς, προς τον πάγκο της ελληνικής ομάδας και προς το μέρος, όπου καθόταν ο Γιώργος Βασιλακόπουλος! Αργότερα, όταν, στη συνέντευξη Τύπου, κλήθηκε να σχολιάσει τις χειρονομίες του απάντησε: «Λεφτά; Είδατε εσείς να βγάζω εγώ λεφτά από την τσέπη μου; Απλώς θέλω να επισημάνω ότι εμείς εκτελέσαμε 17 βολές και οι Ελληνες 31». Δέκα μέρες αργότερα κι ενώ η Ρωσία (νικώντας στον μικρό τελικό την Ελλάδα)είχε κατακτήσει το χάλκινο μετάλλιο, ο Μπέλοφ βγήκε πάλι στην επίθεση: «Εμείς πήγαμε στην Ισπανία για να πάρουμε το χρυσό μετάλλιο, αλλά δεν μας άφησαν κάποιοι παράγοντες. Δυστυχώς υπάρχει ένα γκρουπ διαιτητών το οποίο καλύπτει η FIBA».

10. Την επόμενη χρονιά, μεσούντος του Μουντομπάσκετ στην αθήνα, ο Μπέλοφ έβαλε κατά ριπάς επί δικαίων και αδίκων. Περνώντας -όπως έγραψε τότε ο Γιάννης Ντεντόπουλος σε μια συνέντευξη τους στην εφημερίδα «Ο Κόσμος των Σπορ») από μια φάση ...κλιμακτηρίου, κατηγόρησε ευθέως τη FIBA για την πολιτική της , αλλά από τα πυρά του δεν είχαν ξεφύγει ούτε η ρωσική ομοσπονδία, ούτε οι ίδιοι οι παίκτες του, που τους έβγαλε σχεδόν όλους σκάρτους! Στον αγώνα με την Ιταλία κάλεσε τάιμ άουτ δυο δευτερόλεπτα πριν από τη λήξη κι ενώ το σκορ ήταν 71-55 με αποτέλεσμα στην επαναφορά ο Ντε Πολ να κάνει ένα σκληρό (εκδικητικό) φάουλ στον Πανόφ. Τα χειρότερα όμως συνέβησαν στον αγώνα με την Ελλάδα, όπου παρά τη νίκη της ομάδας του, ο Μπέλοφ ήταν έξαλλος με αφορμή μια χειρονομία του Νίκου Φιλίππου προς τον πάγκο της Ρωσίας (όταν η Εθνική προηγήθηκε με πέντε πόντους) ενώ είχε κι ένα φραστικό επεισόδιο με τον Παναγιώτη Γιαννάκη, μάλιστα δεν έδωσαν τα χέρια τους στη λήξη. Την ώρα που έμπαινε στα αποδυτήρια ο σκηνοθέτης της ΕΡΤ και φανατικός φίλος του μπάσκετ, Μαυρωτάς, του φώναξε «go home» και τότε ο Μπέλοφ του χίμηξε ! Στη συνέντευξη Τύπου δέχτηκε ερώτηση με αφορμή το γεγονός ότι δεν αντάλλαξε χειραψία με τον Γιαννάκη στη λήξη και απάντησε: «Δεν με νοιάζει τι κάνουν οι άλλοι. Και το 1992 που με τίμησαν η FIBA και το «Hall of Fame», πολλοί δεν μου έδωσαν το χέρι τους, κάποιοι μάλιστα με έβρισαν κιόλας»! Τέλος, τον Ιανουάριο του 1999 με αφορμή τις υποθέσεις Τσακαλίδη/Λέντκοφ, Σαβρασένκο/Αμανατίδη και Ζουρμπένκο ο δημοσιογράφος Μπόρις Κοντορόφσκι έγραψε στην εφημερίδα «Sport Express» ότι «ίσως ο Μπέλοφ, ως πρόεδρος της ομοσπονδίας, δωροδοκήθηκε διότι οι παίκτες θα μπορούσαν να φύγουν από τη Ρωσία μόνο με την έγγραφη άδεια του προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Κι ενώ ο Τσακαλίδης/Λέντκοφ αγωνιζόταν στην Εθνική Ελλάδος, ο Μπέλοφ φώναζε για την έλλειψη ψηλών στη Ρωσία».