Η άγνωστη ιστορία πίσω από το μουσικό όργανο του Βενιαμίν Φραγκλίνου που προκαλούσε παράνοια και απαγορεύτηκε (pics & vids)

Gazzetta team
Η άγνωστη ιστορία πίσω από το μουσικό όργανο του Βενιαμίν Φραγκλίνου που προκαλούσε παράνοια και απαγορεύτηκε (pics & vids)
Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος εφηύρε περισσότερα από 5.000 μουσικά όργανα. Κανένα, όμως, δεν του έδινε μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη γυάλινη αρμόνικα: Το πιο επικίνδυνο μουσικό όργανο της ιστορίας, που μπορούσε -σύμφωνα με τους γιατρούς της εποχής- να οδηγήσει μέχρι και στον θάνατο, και για αυτόν τον λόγο απαγορεύτηκε!

Στα 55 του, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος δίνει το «παρών» σε ένα κονσέρτο, στο Λονδίνο.

Εκεί, ακούει έναν μουσικό να παίζει ένα περίεργο όργανο, που αποτελείται από ποτήρια κρασιού γεμάτα νερό.

Μαγεύεται. Ταυτόχρονα, όμως, απογοητεύεται...

Ο ήχος είναι μοναδικός, αλλά το όργανο φαίνεται δύσχρηστο. Μια στιγμή αφηρημάδας αρκούσε, για να σπάσουν τα ποτήρια.

 

Αυτή, λοιπόν, η τεράστια μορφή του Διαφωτισμού και της διανόησης του 18ου αιώνα, αποφασίζει να τελειοποιήσει... και τελειοποιεί το μουσικό όργανο, που έγινε γνωστό ως γυάλινη αρμόνικα ή υδροκρυσταλλόφωνο.

Τι κάνει;

Κατασκευάζει μια σειρά από ποτήρια γεμάτα νερό, το ένα μέσα στο άλλο και «κουρδισμένα» σε συγκεκριμένο τόνο, και τα τοποθετεί σε μια περιστρεφόμενη ράβδο. Τα χέρια του οργανοπαίχτη μένουν, πια, σταθερά, καθώς τρίβει με τα δάχτυλά του το βρεγμένο χείλος των ποτηριών, ενώ ο ήχος, τώρα, είναι καλύτερος από ποτέ. Πιο γλυκός και πιο μελωδικός. Ή πιο ανατριχιαστικός και πιο αποκρουστικός...

Διότι, η γυάλινη αρμόνικα διχάζει.

Οι μισοί τη βρίσκουν γαλήνια και οι άλλοι μισοί απόκοσμη. Κάνουν λόγο για «στοιχειωμένο» ήχο, που καλεί τα πνεύματα των νεκρών.

Και πράγματι, σύμφωνα με τους γιατρούς του 18ου αιώνα, το μουσικό όργανο του Βενιαμίν Φραγκλίνου ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο. Όχι, βέβαια, μόνο επειδή... ξυπνούσε τους νεκρούς.

Λίγα χρόνια νωρίτερα, σε μια εποχή σκοτεινή -παρά τον Διαφωτισμό- με αναρίθμητες δεισιδαιμονίες και προλήψεις, ειδικοί στην ανατομία έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου, ότι η πολλή μουσική μπορεί να επηρεάσει τα νεύρα, προκαλώντας πονοκεφάλους, λιποθυμίες και άλλα προβλήματα.

Αντίστοιχους φόβους εξέφραζε αιώνες πριν και ο Ρωμαίος ρήτορας Μάρκος Φάβιος Κοϊντιλιανός, που έλεγε ότι κάποια όργανα μπορούσαν να κάνουν τρελούς τους ανθρώπους. Ακόμη και ο Πλάτωνας, δε, πιο παλιά, είχε προτείνει την απόσυρση ορισμένων οργάνων για τον ίδιο λόγο.

Τον 18ο και τον 19ο αιώνα, λοιπόν, η μουσική είχε βρεθεί ξανά στο «στόχαστρο», καθώς πολλοί τη θεωρούσαν υπεύθυνη για την υστερία, την πρόωρη εμμηνόρροια, την ομοφυλοφιλία, ακόμη και θάνατο.

Με βάση τα παραπάνω, ήταν πολύ φυσιολογικό, η γυάλινη αρμόνικα του Βενιαμίν Φραγκλίνου, να βρεθεί... στο πυρ το εξώτερον.

Οι πολέμιοι υποστήριζαν ότι έθετε σε υπερδιέγερση τον εγκέφαλο, προκαλώντας παράνοια. Καλλιτέχνες, δε, την κατηγορούσαν για ζαλάδες, ψευδαισθήσεις και παράλυση. Το 1799, μάλιστα, εννέα χρόνια μετά τον θάνατο του Φραγκλίνου, ο γιατρός Anthony Willich ισχυρίστηκε ότι το όργανο έπρεπε να καταδικαστεί, λέγοντας ότι προκαλούσε «μεγάλο βαθμό νευρικής αδυναμίας», ενώ πολλοί ψυχίατροι έφτασαν να δηλώσουν ότι ο ήχος του οδηγούσε τους ακροατές στην αυτοκτονία.

Και το 1808 πια, ο θάνατος της βιρτουόζας στην αρμόνικα, Marianne Kirchgessner, που αποδόθηκε στους απόκοσμους τόνους του οργάνου, ξεκίνησε την αντίστροφη μέτρηση.

Μέσα σε λίγες δεκαετίες, το όργανο σταμάτησε να χρησιμοποιείται.

Πρόλαβε, ωστόσο, να το ανακαλύψει -ευτυχώς- ο Μότσαρτ, το 1773, και το χρησιμοποίησε σε αρκετά από τα έργα του.

Ο σπουδαίος Αυστριακός συνθέτης πρωτοείδε τη γυάλινη αρμόνικα στο σπίτι του φίλου του, διάσημου γιατρού-θεραπευτή, μέσω του υπνωτισμού, και μουσικού, Μέσμερ, ο οποίος τη χρησιμοποιούσε, για να οδηγεί τους ασθενείς του σε έκσταση, για τον περιβόητο «μεσμερισμό» του, την πασίγνωστη μορφή ύπνωσης.