Το Μουντιάλ της αλληλεγγύης

Το όραμα
Το Πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 2003 στο Γκρατς της Αυστρίας, περισσότερο ως πειραματική διοργάνωση. H θεσμοθέτησή του έγινε με πρωτοβουλία του Διεθνούς Δικτύου Εφημερίδων του Δρόμου, ενώ αποτέλεσε έμπνευση του Σκωτσέζου Μελ Γιανγκ και του Αυστριακού Χάραλντ Σμίελντ το 2001, σε ένα συνέδριο για τους αστέγους. Στην πρώτη διοργάνωση, έλαβαν μέρος 18 χώρες και 144 ποδοσφαιριστές, οι οποίοι ουσιαστικά δεν είχαν ιδέα για το τι θα ακολουθούσε. Ο αντίκτυπος όμως που προκλήθηκε έδειξε εξ' αρχής ότι αυτό το όραμα έχει μέλλον.

Σε 100 αγώνες μπήκαν 900 γκολ, ενθουσιασμός,Fair Play και αλληλεγγύη έδειξαν ότι το ποδόσφαιρο είναι κάτι περισσότερο από 22 ανθρώπους που κλοτσούν μια μπάλα. Το τρόπαιο κατέκτησε η Αυστρία, που κέρδισε στον τελικό την Αγγλία, «κατεβάζοντας» μία ομάδα που αποτελούταν μόνο από πρόσφυγες! Κάθε ομάδα αποτελείται από 4 παίκτες και έχει και 4 παίκτες στον πάγκο, ενώ κάθε αγώνας έχει διάρκεια 14 λεπτά. Οι διαστάσεις του street soccer γηπέδου είναι 22x16 μέτρα. Σήμερα, το δίκτυο του στηρίζεται από 73 χώρες και έχει μεγάλους υποστηρικτές, όπως η Nike και η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Οι ομάδες, μπορούμε να πούμε ότι χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες δυναμικότητας. Υπάρχουν 5-6 που «χτυπούν» τίτλο, υπάρχει μια μεσαία κατηγορία που κατά κύριο λόγο ενδιαφέρεται για το κοινωνικό κομμάτι, αλλά την νοιάζουν και τα αποτελέσματα και η υπάρχει η τρίτη κατηγορία, με χώρες όπως η Αυστραλία, η Καμπότζη και η Ιαπωνία, που τους νοιάζει αποκλειστικά το κοινωνικό!

Ποιοι έχουν δικαίωμα συμμετοχής

Για να πάρει κάποιος μέρος στο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων, πρέπει να υπάγεται σε μία από τις εξής κατηγορίες: Είτε να είναι άστεγος, είτε πρόσφυγας αιτούντας άσυλο είτε ενταγμένος σε προγράμματα απεξάρτησης. Αυτά φυσικά για την κορυφαία διοργάνωση. Για να απολαύσει απλά κάποιος την μπάλα στις προπονήσεις της Εθνικής ούτε... Ε9 πρέπει να βγάλει, ούτε οποιοδήποτε χαρτί. Το ποδόσφαιρο ως ελευθεριακή δραστηριότητα αποτελεί τον στόχο όσων πηγαίνουν στις εβδομαδιαίες προπονήσεις της Εθνικής Αστέγων. Στην πόλη της Αθήνας, άλλωστε, αν θέλει κάποιος απλά να παίξει λίγη μπάλα για να ξεχαστεί υπάρχουν ελάχιστα μέρη που μπορεί να το κάνει χωρίς να πληρώσει.

Τα πρώτα ελληνικά βήματα

Η πρωτοβουλία «Γκολ στη φτώχεια» ξεκίνησε σαν σκέψη το καλοκαίρι του 2006, την ώρα που όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα στο Μουντιάλ της Γερμανίας. Μία μικρή ομάδα από το περιοδικό Γαλέρα, εμπνευσμένη από τον θεσμό του Μουντιάλ Αστέγων, αποφάσισε να το... ψάξει λίγο περισσότερο. Έκανε επαφές με διάφορους φορείς, όπως οι ΑΡΣΙΣ και η διοργανώτρια αρχή του Παγκοσμίου Αστέγων στο Εδιμβούργο. Φυσικά, το βασικό κίνητρο δεν ήταν ποδοσφαιρικό. Ήταν οι παραστάσεις από τους ξεχασμένους της πόλης, από τους άστεγους που περιφέρονται από την μια άκρη στην άλλη για να βρουν ένα μέρος να περάσουν τη νύχτα και την επόμενη μέρα η αναζήτηση ξεκινάει πάλι, μέσα στην αβεβαιότητα. Παρότι τότε το πρόβλημα δεν είχε πάρει τις σημερινές διαστάσεις, ήταν ορατό.

Μέσω του ποδοσφαίρου, οι εμπνευστές της κίνησης έβλεπαν μία διαδικασία ένταξης και υποστήριξης των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, καθώς και έναν τρόπο ευαισθητοποίησης του υπόλοιπου κόσμου. Στη συνέχεια, έλαβαν μέρος στο αντιρατσιστικό φεστιβάλ της Αθήνας με θεματολογία που αφορούσε αποκλειστικά την κοινωνική διάσταση του αθλήματος, δίνοντας μεγαλύτερη διάσταση στο θέμα. Λίγο πριν τα Χριστούγεννα, η πρόσκληση από την διοργανώτρια αρχή είχε πάρει επίσημη μορφή! Αμέσως ξεκίνησαν επαφές με ακόμα περισσότερους φορείς, ΜΚΟ, κ.ο.κ, με την ανταπόκριση να είναι άμεση. Βασικός αρωγός ήταν το Κέντρο Υποδοχής Αστέγων του Δήμου Αθηναίων, το οποίο από την πρώτη στιγμή στήριξε το εγχείρημα. Μέχρι τον Ιούνιο του ίδιου έτους, είχαν ενταχθεί στην ομάδα περισσότεροι από 40 παίκτες!

Η πρεμιέρα της Ελληνικής ομάδας

Η όρεξη για προσφορά και η αγάπη για το «ατόφιο» ποδόσφαιρο, μακριά από διαφημίσεις, χορηγούς, ίντριγκες και παρασκήνια, οδήγησε τους υπεύθυνους σε γοργά βήματα. Η Ελλάδα συμμετείχε σε Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων για πρώτη φορά το 2007 στη διοργάνωση που έγινε στην Κοπεγχάγη και βγήκε 35η. Κατέκτησε όμως έναν ξεχωριστό τίτλο: Το Κύπελλο Fair Play! Το νερό είχε μπει για τα καλά στο αυλάκι και από τότε η Εθνική δεν έχει χάσει ούτε μία διοργάνωση. Τα Μουντιάλ Αστέγων γίνονται σε ετήσια βάση και παίκτες που έχουν πάρει μέρος σε ένα, δεν μπορούν να παίξουν ξανά, έτσι ώστε να βιώνουν την συγκεκριμένη εμπειρία όσο το δυνατόν περισσότεροι από κάθε χώρα.

The power of football

Τι ακριβώς ρόλο παίζει το ποδόσφαιρο στις ζωές αυτών των ανθρώπων; Σημαντικότατο, όπως δείχνουν και οι έρευνες. Η έλλειψη στέγης μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο στην απομόνωση, να επηρεάσει την ικανότητά να επικοινωνήσει, να συμβιώσει και να εργαστεί με άλλους. Η ανάγκη για βραχυπρόθεσμους στόχους προκειμένου να εξασφαλιστεί η καθημερινή επιβίωση, οδηγεί το άτομο στην αποξένωση. Και εδώ ακριβώς έρχεται το ποδόσφαιρο. Είναι εκπληκτικό το πως αυτοί οι άνθρωποι με το που πατήσουν χορτάρι, αλλάζει όλη η ψυχολογία τους. Τρέχουν, πανηγυρίζουν, επικοινωνούν συνεργάζονται και πάνω από όλα νιώθουν ότι ανήκουν κάπου. Νιώθουν ενταγμένοι.

Σε πανεπιστημιακή έρευνα που διεξήχθη το 2010 με συμμετέχοντες στην Εθνική Αστέγων, το μεγαλύτερο ποσοστό υπογράμμισε τη σημασία της συνεργασίας με άλλους και της συμμετοχής. Παράλληλα, ένα σημαντικό ποσοστό τόνισε ότι η διαδικασία του ποδοσφαίρου τους βοήθησε να γνωρίσουν άλλους ανθρώπους, να ενταχθούν και να βελτιώσουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Σχεδόν κανείς δεν στάθηκε στο ποδόσφαιρο αυτό καθεαυτό. «Εμείς δεν πιστεύουμε ότι ο αθλητισμός είναι μόνο ο Παναθηναϊκός και ο Ολυμπιακός. Το ποδόσφαιρο αφορά όλο τον κόσμο και είναι ένα σπουδαίο κοινωνικό εργαλείο. Στη εξωτερικό περισσότερο προσλαμβάνεται κατά αυτόν τρόπο από τις κοινωνίες και νομίζω ότι λαι εδώ πρέπει να ξεκινήσουμε να βλέπουμε πιο σοβαρά το παιχνίδι και όχι όσα το περιβάλλουν, όπως ο τζόγος», δηλώνει στο gazzetta.gr ο υπεύθυνος του εγχειρήματος, Χρήστος Αλεφάντης.

Εθνική Αστέγων και Ελλάδα του 2012

Φυσικά, η κοινωνική και οικονομική κρίση έχει οδηγήσει στην ραγδαία αύξηση των αστέγων. Οι συμμετοχές στην ομάδα έχουν αυξηθεί, καθώς όπως προείπαμε υπήρχε και προπόνηση που έφτασε τα 70 άτομα! Δυσκολεύει το έργο των υπεύθυνων; «Δεν είναι θέμα αν είναι πιο εύκολο ή πιο δύσκολο. Δεν αλλάζει τίποτα. Αυτό που αλλάζει είναι ότι η συμμετοχή τα δύο τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί πάρα πολύ και φέτος διαπιστώνουμε ακόμα περισσότερο ότι τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη αγωνία για το εξωγηπεδικό. Βλέπω πολύ μεγάλη αγωνία, παρατείνεται η κρίση και το άγχος τους παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις. Η πραγματικότητα τους επηρεάζει και τα λεπτά που είναι στο γήπεδο, κάθε Κυριακή θα ακούσουμε ερωτήσεις για το αν υπάρχει κάποια δουλειά», προσθέτει ο Αλεφάντης.

Και η στήριξη;

Φέτος, οι άστεγοι καλούνται να παίξουν μπάλα... μόνοι τους. Οποιαδήποτε μορφή εσόδων μέσω επιχορηγήσεων έχει κοπεί, ενώ και έχει σταματήσει και η στήριξη από τους συλλόγους. Για να ακριβολογούμε δηλαδή, φέτος δεν έχουν πάρει ούτε ευρώ! Για να βγει το ταξίδι στο Μεξικό, χρειάστηκαν προσωπικοί δανεισμοί και σε συνδυασμό με ότι είχε μείνει από πέρυσι, βγήκε ένα τρομερά χαμηλό μπάτζετ με το οποίο θα χρηματοδοτηθεί το ταξίδι. Ακόμα κι έτσι όμως, οι συντελεστές δεν απογοητεύονται και με προσωπικές θυσίες προετοίμασαν τα πάντα για το ταξίδι στο Μεξικό. Ένα ταξίδι που πρέπει να τονίσουμε ότι δεν είναι βόλτα. Οι υποχρεώσεις είναι συνεχείς, η κόπωση σημαντική και για το λόγο αυτό χρειάζεται που και που κανέναν θετικό αποτέλεσμα, προκειμένου να μην επιτρέψει στην κούραση να εξελιχθεί σε γκρίνια! Οι Ισπανοί, για παράδειγμα, στην διοργάνωση της Μελβούρνης, στο τρίτο ματς δεν ήθελαν καν να «κατέβουν» λόγω της απογοήτευσης από τα δύο προηγούμενα παιχνίδια.

Η μέρα με τη νύχτα!

Για να κατανοήσει κανείς καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία στο εξωτερικό, αρκεί να δει κανείς ότι η Εθνική Σκωτίας, εκ των φαβορί για την κατάκτηση του τροπαίου έκανε τον προπονητή της Σκωτίας, Σερ Άλεξ Φέργκιουσον να στείλει το δικό του μήνυμα: «Πραγματικά πιστεύω η Εθνική Αστέγων της Σκωτίας να πάει στο Μεξικό και να κάνει αυτό που δεν έχει ξανακάνει καμία ομάδα. Να κατακτήσει τον τίτλο για τρίτη φορά. Είμαι σίγουρος ότι η αποφασιστικότητα, η επιθυμία και το πάθος αυτής της ομάδας θα τους βοηθήσει να κερδίσουν ξανά».

Ανάλογες δηλώσεις έκανε και ο Γουόλτερ Σμιθ, ενώ την προσπάθεια στήριξε δημόσια και ο Πεπ Γκουαρδιόλα! Όπως δηλώνει και ο Αλεφάντης: «Οι Αυστραλοί στο πρότζεκτ τους επένδυσαν τρία εκατομμύρια δολάρια. Δεν είναι ελεημοσύνη. Έχουν κάνει έρευνες που δείχνουν ότι για κάθε δολάριο που δίνουν στην Εθνική Αστέγων, το κέρδος είναι πολλαπλάσιο». Δεν είναι φυσικά δύσκολο να κατανοηθεί αυτό. Ο αποκλεισμένος είναι πιο υγιής αν αθλείται, κάτι που σημαίνει ότι θα επιβαρύνει λιγότερο τις υπηρεσίες υγείας. Είναι σε ένα γήπεδο αντί για το δρόμο, όπου μπορεί να έχει παραβατική συμπεριφορά. Πηγαίνει προπονήσεις και βρίσκει ένα στόχο στη ζωή του, αντί να περιφέρεται από εδώ και από εκεί. Η κατακλείδα από τον Χρήστο Αλεφάντη: «Η ποδοσφαιρική ομάδα είναι μια μικρή κοινωνία, νιώθουν ενταγμένοι. Το θέμα δεν είναι να ξεχάσουν, είναι να μην ξεχαστούν. Παίζουν μπάλα για να κρατηθούν στη ζωή».