Η αρχή του τέλους της πρώην Γιουγκοσλαβίας...

Ο Γιόσιπ Μπροζ Τίτο ήταν… η Γιουγκοσλαβία! Μετά τον θάνατό του όμως τι; Η διάλυση ήταν αναπόφευκτη. Ένα... θνησιγενές μόρφωμα που άρχισε να τρίζει αμέσως μετά την απώλεια του και τελικώς παραδόθηκε στις αδυναμίες ενός τραγικού συστήματος διακυβέρνησης. Η διάλυση ήταν αιματηρή και υπεύθυνοι για τα όσα εφιαλτικά ακολούθησαν ήταν πολλοί. Από την αδυναμία του Τίτο να προχωρήσει στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, στους Μιλόσεβιτς και Τούτσμαν που ξεκόλλησαν ωμά κάθε κομμάτι της Γιουγκοσλαβίας. Από το σύνθημα «Αδελφότητα και Ενότητα» στον όλεθρο, στην εξαθλίωση και στα χιλιάδες αθώα θύματα!

Ετσι άρχισαν όλα...

Το 1990 η Σλοβενία, υποστηριζόμενη από τη Γερμανία και το Βατικανό, διεξήγαγε δημοψήφισμα και περίπου το 95% των ψηφισάντων τάχθηκε υπέρ της ανεξαρτησίας από την ομόσπονδη Γιουγκοσλαβία. Η αντίδραση του Βελιγραδίου; Στρατιωτικά μέτρα. Στις 25 Ιουνίου 1991η Σλοβενία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της.

Η αρχή του τέλους…

Το πρωί της 26ης Ιουνίου 1991, την πρώτη ημέρα του πολέμου, το 13ο Σώμα Στρατού του γιουγκοσλαβικού στρατού κινήθηκε προς τα σύνορα της Σλοβενίας. Οδοφράγματα και διαδηλώσεις ήταν η αντίδραση των Σλοβένων που φρόντισαν να μην ανοίξουν πυρ.

Την ίδια στιγμή η Κυβέρνηση της Σλοβενίας έβαλε σε εφαρμογή το πλάνο της να πάρει υπό την δικαιοδοσία της τα σημεία ελέγχου των συνόρων και το διεθνές αεροδρόμιο στο Μπρνικ. Οι περισσότεροι φρουροί αυτών των σημείων ήταν Σλοβένοι οπότε επί της ουσίας ήταν κάτι που έγινε αναίμακτα. Απλά άλλαξαν στολές και εθνόσημο. Αλλωστε, με τον έλεγχο των συνόρων οι Σλοβένοι μπορούσαν να οχυρωθούν πιο καλά αμυντικά για τις επιθέσεις που θα ακολουθούσαν. Αυτό σημαίνει πως οι αντίπαλοί τους θα ήταν υποχρεωμένοι να ρίξουν τις πρώτες βολές, που θα έδινε το... πάτημα στους Σλοβένους να θεωρήσουν τον Γιουγκοσλαβικό Στρατό ως εχθρό τους. Αυτό το έκανε ένας Γιουγκοσλάβος αξιωματικός στις 27 Ιουνίου 1991.

Οι Γιουγκοσλάβοι κατέλαβαν το αεροδρόμιο του Μπρνικ ελπίζοντας πως η αντίσταση θα είναι… αμελητέα. Οι δυο καταρρίψεις ελικοπτέρων και η αντεπίθεση των Σλοβένων (σ.σ. αιχμαλώτισαν αρκετούς Γιουγκοσλάβους) ήταν η σφραγίδα έναρξης ενός καταστροφικού πολέμου. Οι αεροπορικές επιδρομές δεν ήταν αποτελεσματικές. Αντίθετα οι Σλοβένοι κατάφεραν να πιέσουν αρκετά τους Γιουγκοσλάβους τόσο στρατιωτικά κυριεύοντας αρκετά άρματα όσο και διπλωματικά οχήματα. Λίγες ημέρες από την έναρξη του πολέμου και η μάχη της Σλοβενίας για ανεξαρτησία είχε γίνει γνωστή σε όλη την Ευρώπη. Τα φυλλάδια που έριχνε η αεροπορία των Γιουγκοσλάβων στην Σλοβενία έλεγαν «Σας καλούμε σε ειρήνη και συνεργασία» και «Όλη η αντίσταση θα συντριβεί», αλλά το αποτέλεσμα δεν ήταν τον επιθυμητό.

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 27ης Ιουνίου η ηγεσία των Σλοβένων ενημερώθηκε για τις εξελίξεις και όλες τις κινήσεις του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού. Μετά από ευρεία σύσκεψη αποφασίστηκε η ένοπλη... αντεπίθεση και αντίδραση. Η Κυβέρνηση της Σλοβενίας είχε την πληροφορία για χρήση ελικοπτέρων που μετέφεραν τις ειδικές δυνάμεις των Γιουγκοσλάβων. Έβγαλε μία ειδοποίηση πως εάν συνεχιζόταν αυτό σε σλοβένικο έδαφος, τα ελικόπτερα αυτά θα καταρρίπτονταν.

Ειδοποίηση που αγνοήθηκε με την ηγεσία του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού να θεωρεί πως οι Σλοβένοι θα κάνουν πίσω και δεν θα πολεμήσουν. Αυτό αποδείχθηκε ένα μεγάλο λάθος . Οι Σλοβένοι το ίδιο απόγευμα κατέρριψαν δύο ελικόπτερα πάνω από την Λουμπλιάνα, σκοτώνοντας όσους ήταν μέσα. Η ειρωνεία; Ένας από τους πιλότους ήταν Σλοβένος! Μία πρώτη απώλεια ενός πολέμου. Ένας Σλοβένος να σκοτώνεται από σλοβένικες δυνάμεις.

Στο αεροδρόμιο του Μπρνικ, μία στρατιωτική μονάδα των Σλοβένων, επιτέθηκε στις γιουγκοσλαβικές δυνάμεις και στο Τρζιν σκοτώθηκαν τέσσερις στρατιώτες των Γιουγκοσλάβων κι ένας των Σλοβένων, πριν η μονάδα αυτή του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού υποχρεωθεί να παραδοθεί. Παρόλα αυτά ο Στρατός των Γιουγκοσλάβων έως τα μεσάνυχτα της 27ης Ιουνίου είχε πάρει τον έλεγχο όλων περασμάτων στα σύνορα με Ιταλία. Εξαίρεση αποτελούσαν τρία περάσματα προς την Αυστρία και ορισμένα σημεία στα σύνορα Σλοβενίας - Κροατίας. Ωστόσο υπήρχαν μονάδες του που είχαν "κολλήσει" σε δύσκολα σημεία στη Σλοβενία και κινδύνευαν σοβαρά.

Την τρίτη ημέρα του πολέμου το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Σλοβενίας έδωσε οδηγία για χρήση όλων των όπλων, για ενέργειες κι επιθετικές δράσεις, ώστε να οδηγήσουν τους αντιπάλους τους σε παράδοση. Επίσης να γίνει η απαιτούμενη εκκένωση στις πόλεις για να μην πληγεί ο άμαχος πληθυσμός.

Στο Μεντβέγιεκ στην κεντρική Σλοβενία ένα τανκ του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού έπεσε σε οδόφραγμα και το αποτέλεσμα ήταν να σκοτωθούν έξι άτομα. Στη Νόβα Γκόριτσα επίσης έγινε σκληρή μάχη με τις ειδικές δυνάμεις των Σλοβένων να καταστρέφουν τρία τανκς των αντιπάλων και να παγιδεύουν τρία ακόμα. Τέσσερις στρατιώτες των Γιουγκοσλάβων σκοτώθηκαν και 100 ακόμα παραδόθηκαν.

Το πέρασμα προς τα σύνορα από το Χόλμεκ καταλήφθηκε από τις δυνάμεις των Σλοβένων με δύο νεκρούς από την πλευρά τους και τρεις για τους αντιπάλους τους. Στο σύνολο 91 Γιουγκοσλάβοι στρατιώτες συνελήφθησαν. Η γιουγκοσλαβική αεροπορία έκανε επιθέσεις σε διάφορες περιοχή στην χώρα και κυρίως στο αεροδρόμιο του Μπρνικ. Εκεί όπου σκοτώθηκαν τέσσερις Αυστριακοί δημοσιογράφοι και τραυματίστηκαν σοβαρά άτομα του προσωπικού αεροπορικής εταιρείας. Έγιναν επιθέσεις και σε ΜΜΕ (σ.σ. τηλεόραση και ραδιόφωνο) για να σταματήσουν τη μετάδοση πληροφοριών από την Σλοβενία προς την υπόλοιπη Ευρώπη.

Στο τέλος της ημέρας οι γιουγκοσλαβικές δυνάμεις είχαν χάσει μεγάλο μέρος των εδαφών που διεκδικούσαν. Είχαν επίσης και προβλήματα αποχωρήσεων με στρατιώτες. Ειδικά μέλη των μονάδων που ήταν Σλοβένοι είτε τα παρατούσαν είτε άλλαζαν πλευρά.

Την τέταρτη ημέρα του πολέμου τρεις ξένοι Υπουργοί συναντήθηκαν με εκπροσώπους των Σλοβένων και των Γιουγκοσλάβων Κυβερνώντων και συμφώνησαν σε παύση πυρός.

Η συμφωνία αυτή δεν τηρήθηκε. Το επόμενο πρωί οι Σλοβένοι κατάφεραν και άλλες στρατιωτικές επιτυχίες. Στο αεροδρόμιο του Μπρνικ οι δυνάμεις των Γιουγκοσλάβων αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Κοντά στο Στρίχοβετς αρκετά τανκς τους παγιδεύτηκαν από τους Σλοβένους. Όποιες προσπάθειες κι εάν έκαναν οι Γιουγκοσλάβοι οδήγησαν είτε σε ήττες είτε σε υποχώρηση.

Ο Γιουγκοσλαβικός Λαϊκός Στρατός έστειλε τελεσίγραφο για τους Σλοβένους. Οι τελευταίοι το απέρριψαν και πρότειναν μία εναλλακτική και πιο ειρηνική λύση για την ανεξαρτησία τους.

Την πέμπτη ημέρα του πολέμου οι Σλοβένοι πήραν τον έλεγχο του στρατηγικού τούνελ του Καραβάνκε κοντά στις Άλπεις και στα σύνορα με την Αυστρία. Επίσης «παγίδευσαν» εννέα τανκς των αντιπάλων στη Νόβα Γκόριτσα.

Την έκτη ημέρα μία επίθεση των Γιουγκοσλάβων κατέστρεψε το πιο μεγάλο κομμάτι της πόλης Crni Vrh. Οι Γιουγκοσλάβοι θέλησαν να βάλουν σε εφαρμογή το plan B με εισβολή στα σλοβενικά εδάφη κι επιβολή στρατιωτικού Νόμου. Ωστόσο, η τότε ηγεσία των Σέρβων δεν έδωσε το ΟΚ για τέτοιο πλάνο.

Η έβδομη ημέρα είχε την πιο σκληρή μάχη του πολέμου, αλλά και μεγάλες απώλειες του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού. Με ζημιές σε τανκς και στρατιώτες να υποχρεώνονται σε παράδοση στο δάσος Κρακόβσκι. Οι Γιουγκοσλάβοι προσπάθησαν να φτάσουν στα σύνορα με την Κροατία, αλλά απωθήθηκαν και νικήθηκαν. Οι σλοβενικές δυνάμεις κατάφεραν πετυχημένες επιθέσεις σε περάσματα για σύνορα κατά των αντιπάλων τους και έπιασαν και αιχμαλώτους.

Η σλοβενική Κυβέρνηση έκανε γνωστό πως θα υπάρξει παύση πυρός, όμως η ηγεσία των Γιουγκοσλάβων το απέρριψε, λέγοντας πως ορκίζεται να πάρει εκδίκηση και να διαλύσει την αντίστασή της, παίρνοντας τον έλεγχο των εδαφών της.

Την 8η ημέρα του πολέμου ένα μεγάλο στρατιωτικό κομβόι των Γιουγκοσλάβων ξεκίνησε από το Βελιγράδι για να μπει στην Σλοβενία. Δεν έφτασε ποτέ. Η επίσημη εξήγηση ήταν μηχανικές βλάβες, όμως η τότε πληροφόρηση έκανε λόγο για επίθεση από τους Κροάτες.

Την 9η ημέρα του πολέμου υπήρξε παύση πυρός. Οι Σλοβένοι πήραν όλα τα περάσματα στα σύνορα και στους Γιουγκοσλάβους επετράπη να αποχωρήσουν ειρηνικά.

Η δέκατη ημέρα του πολέμου έληξε χωρίς εχθροπραξίες και μετά ακολούθησε η συμφωνία Μπριόνι. Αυτή υπογράφτηκε στα κροατικά νησιά Μπριόνι με όρους πολύ καλούς για τους Σλοβένους. Συμφωνήθηκε η ανεξαρτησία τους και αναγνωρίστηκαν οι ένοπλες και αστυνομικές δυνάμεις τους.

Επίσης πως σταδιακά και μέχρι τον Οκτώβριο έπρεπε να φύγουν όλες οι δυνάμεις των Γιουγκοσλάβων από τη χώρα της Σλοβενίας. Απαγορεύτηκε στους Γιουγκοσλάβους να πάρουν πίσω οχήματα ή βαρύ οπλισμό. Αυτά είτε αξιοποιήθηκαν τοπικά είτε πουλήθηκαν σε άλλες πρώην γιουγκοσλαβικές χώρες. Η αποχώρηση άρχισε δέκα ημέρες μετά και ολοκληρώθηκε στις 26 Οκτωβρίου.

«Η ενότητα μυαλού και δράσεων ήταν σαν μια αλεξίσφαιρη ασπίδα, που συνέβαλε στη νίκη της Σλοβενίας. Ενα έθνος που υπερασπίζεται το δικαίωμά του στην ελευθερία, δεν μπορεί να ηττηθεί. Μπορεί κάποιος να διαπράξει γενοκτονία κατά ενός έθνους, αλλά παρ' όλα αυτά να αποτύχει να το νικήσει», ήταν το μήνυμα του πρώην Προέδρου της χώρας και πρωταγωνιστή του διαζυγίου της Σλοβενίας από τη Γιουγκοσλαβία, Μίλαν Κούτσαν.

Για τους Σλοβένους, ο Μιλόσεβιτς ήταν ένας ψυχρός και υπερόπτης πολιτικός. Πίστευε, ότι ο όρος Γιουγκοσλαβία σημαίνει «Σερβοσλαβία» (Serboslavia). Η θέση του ότι η Γιουγκοσλαβία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη Σερβία, ενώ η Σερβία μπορεί εύκολα να επιβιώσει χωρίς τη Γιουγκοσλαβία, ήταν ευρέως γνωστή. Κατά την διάρκεια των συνεδριάσεων των Προέδρων των Γιουγκοσλαβικών Δημοκρατιών, λίγο πριν από την απόσχιση, συνήθιζε, συχνά, να λέει: «Η Σλοβενία δεν είναι πρόβλημα. Μπορούν να φύγουν, εάν δεν αποδέχονται τις σερβικές προϋποθέσεις για τη ζωή στην Γιουγκοσλαβία. Αλλά οι Κροάτες δεν πρέπει να φύγουν. Οι Κροάτες είναι δεμένοι με εμάς, τους Σέρβους, με αίμα».

Η συνέχεια ήταν εφιαλτική, η Γιουγκοσλαβία δεν έζησε έναν εμφύλιο πόλεμο, αλλά έναν... καταστροφικό!