Ο Ιωαννίδης και η δερμάτινη τσάντα με τον κρυμμένο θησαυρό

• «Κόψτο το γαμημ…»

Εκείνο το οδοιπορικό στην ορεινή Κοζάνη έμοιαζε με ταξίδι ζωής. Ήταν η φυσική ομορφιά που παρατηρούσες λες κι έβλεπες έναν ακριβό πίνακα ζωγραφικής σαν αυτούς που τόσο αγάπησε ο λεγάμενος καθότι υπήρξε και μανιακός συλλέκτης. Περισσότερο ήταν όμως το πρόσωπο που θα συναντούσαμε. Οι δημοσιογράφοι είναι προνομιούχοι γιατί έχουν τη δυνατότητα συνάντησης, γνωριμίας ή ακόμη και ανάπτυξης φιλίας με αρκετούς από τους δικούς τους παιδικούς ήρωες. Έτσι κι εκείνο τον Αύγουστο του 2014 μαζί με τον αδερφό Δημήτρη Δραγώγια «ανηφορίσαμε» για το ηπειρώτικο στρατηγείο του Γιάννη Ιωαννίδη για μια συνέντευξη για λογαριασμό της εφημερίδας Metrosport. Το ταξίδι εξελίχθηκε σε περιπλάνηση καθότι παραβήκαμε τις σαφέστατες οδηγίες του και τελικώς φτάσαμε σ’ ένα υψόμετρο 719 μέτρων, στο Ροδοχώρι Κοζάνης.

Ο Γιάννης Ιωαννίδης υπήρξε φυσιολάτρης, ομοίως και η σύζυγός του Γιούλα, αλλά αυτό το αρχοντικό χτίστηκε για χατίρι της κόρης τους Ελένης-Θεοδώρας. Ολοκληρώθηκε μάλιστα μόλις έναν χρόνο μετά τη γέννησή της, το 2003. «Το έχτισα για να έχει ρίζες το παιδί μου», είχε πει. Η αλήθεια είναι ότι, η αφοπλιστική ησυχία του τόπου μάλλον ερχόταν σε σύγκρουση με τον έκρυθμο χαρακτήρα του αλλά αυτή η συνύπαρξη έμοιαζε μοναδική. Εκείνο το μεσημεριανό είχαμε πάει για συνέντευξη, όταν όμως μπαίνεις σ’ ένα παραδοσιακό ελληνικό σπίτι υπάρχουν πράγματα που απαγορεύεται να αρνηθείς. Κι έτσι φάγαμε τα μπαρμπούνια, τις συναγρίδες, τα παστά, ήπιαμε τσίπουρο, σε μια φιλοξενία που μας είχε σκλαβώσει. «Για δουλειά ήρθαμε», θυμάμαι ότι είχαμε πει. «Από την Καλλικράτεια είναι τα ψάρια. Φρέσκα. Καθίστε, φάτε και μη μιλάτε», είπε και γέλασε ο οικοδεσπότης. Η δε οικοδέσποινα πηγαινοερχόταν μεταξύ κουζίνας και βεράντας με την προσταγή… «μην πεις πάλι τα ίδια».

Στην πραγματικότητα, ο Γιάννης Ιωαννίδης δεν δεχόταν προσταγές. Κάποτε είχε πει ότι… «ο προπονητής πληρώνεται για να μιλάει και ο παίκτης για να μη μιλάει». Σε ελεύθερη μετάφραση μας είπε εκείνη την ημέρα… «μοναδική ελευθερία για κάθε παίκτη, είναι η ελευθερία να πειθαρχεί στον εαυτό του. Η ομάδα που έχει καλούς κανόνες πάει μπροστά». Καθίσαμε μπόλικες ώρες και παρά τις συνεχείς παραινέσεις για να διανυκτερεύσουμε στους υπέροχους ξενώνες του αρχοντικού, αρνηθήκαμε άλλες τόσες. Το laptop ήταν κλειστό σε frontpage αλλά και backstage ιστορίες του παρελθόντος αλλά τα αυτιά ήταν ορθάνοιχτα. Όταν καθόσουν με τον Ιωαννίδη, έπρεπε να ξέρεις να ακούς. «Οι έξυπνοι απλά άκουγαν», μου είχε πει κάποτε ένας μεγαλύτερος συνάδελφος, μέλος της… πανεπιστημιακής ομάδας του «Ξανθού».

Ακούγοντας τις παραινέσεις της συζύγου, ο Γιάννης Ιωαννίδης σηκώθηκε κι αφού μας παρουσίασε τη συλλογή από τις γκλίτσες (θαρρώ ήταν δώδεκα) και μας είπε μια άλλη ιστορία με τα χαμένα γραμματόσημα, ακούμπησε στο μακρύ ξύλινο τραπέζι της βεράντας μια βαριά καφέ δερμάτινη τσάντα. «Εδώ είναι όλα. Εδώ είναι ο κρυμμένος θησαυρός», είπε με καμάρι. Τα φύλλα χαρτιού δεν είχαν καταφέρει να μείνουν αναλλοίωτα στον χρόνο καθώς είχαν κιτρινήσει και οι σελίδες μέσα έμοιαζαν με διδακτική ύλη τριγωνομετρίας. «Τι μας έφερε; Ύλη της Γεωπονίας;», σιγοψιθύρισα στον Δημήτρη και χαμογέλασε. «Εδώ είναι όλα. Όλα τα συστήματα που έπαιζαν οι ομάδες μου, το πρόγραμμα εκγύμνασης, τι κάναμε κάθε μέρα, τα πάντα», επανέλαβε. Ο αθεόφοβος κρατούσε κοτζαμάν ημερολόγιο από το 1978, από τότε που είχε αναλάβει την τεχνική ηγεσία του Άρη.

Ψέματα. Το ευρύ κοινό, λανθασμένα, έχει την εντύπωση ότι εκείνη ήταν η πρώτη φορά του ως προπονητής. Κι όμως, υπήρξε παίκτης/προπονητής για ένα διάστημα αλλά και ο Εργοτέλης! «Στη Κρήτη, με είχαν πάρει προπονητή στη τελευταία μου χρονιά, το 1977. Τότε, πρόεδρος του Εργοτέλη ήταν ο Μανώλης ο Νικηφοράκης, με τον οποίον ήμασταν στο ίδιο θρανίο στο πανεπιστήμιο. Την ημέρα που είχε διακοπεί ένας αγώνας Άρη-Ολυμπιακού στο Κύπελλο, μου τηλεφώνησε και μου ζήτησε να αναλάβω την ομάδα. 'Γιάννη, παιδευόμαστε. Εννιά χρόνια παλεύουμε να ανεβούμε στη Β' Εθνική', μου είπε. Πήρα μαζί μου και τον Νίκο τον Βρυώνη από τη Κεφαλονιά ως βοηθό μου και κυρίως για να κρατάει τη στατιστική. Ξεκινούσαμε τις προπονήσεις στις οκτώ το απόγευμα και τελειώναμε στη μία το βράδυ. Δεν μας πίστευαν. Βγήκαμε πρωταθλητές στη Κρήτη. Για την άνοδο στη Β' παίξαμε στον τελικό με τη Χαλκίδα. Διαιτητής ήταν ο Κλάγκας. Αυτοί είχαν τρεις παίκτες πρώτης Εθνικής. Νομίζω ότι εκείνη την ημέρα έκανα το καλύτερο κοουτσάρισμα στη καριέρα μου. Στο ημίχρονο, είχε έρθει ο Κλάγκας με τον τότε πρόεδρο της ΕΟΚ, τον Ζαχαρία Αλεξάνδρου και μου είπαν. 'μπράβο ρε Γιάννη, αλλά θα αντέξετε;'. Δεν τους αφήσαμε να πάρουν ανάσα», είχε θυμηθεί. Το bonus ανόδου ήταν 100.000 δραχμές αλλά τη νύχτα του θριάμβου ο λογαριασμός βγήκε κοντά στα 400 χιλιάρικα.

Ως παίκτης του Άρη, ο Ιωαννίδης δεν έπαιρνε δραχμή. «Απλά έπαιρνα την κρύα πορτοκαλάδα», είχε πει χαμογελώντας. Ως προπονητής όμως, απαιτούσε σε βαθμό… θανάτου. Ή πλήρωνες παίκτες και συνεργάτες ή σε σκότωνε. «Ο Ιωαννίδης ήταν boss», επιβεβαίωσε και ο Γιωργής Μπουσβάρος με τον οποίον συνυπήρξαν στον Άρη από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και κυρίως στις αρχές της επόμενης. Είχε τυφλή εμπιστοσύνη στον Γιωργή καθώς είχε διακρίνει την ικανότητά του στον διαχωρισμό των πραγματικών ταλέντων από τους υπόλοιπους. Όταν του αραδιάζανε ιστορίες για ταλέντα, ο «Ξανθός» ένα πράγμα ρωτούσε. «Ο Γιώργος τι λέει;».

Έχουν γραφτεί πολλά για τον χαρακτήρα του και την επιβλητική συμπεριφορά του εντός των ομάδων στις οποίες βρέθηκε. Πολλοί τον είπαν «δικτάτορα», άλλοι μίλησαν για προπονήσεις που θύμιζαν καψόνια ΟΥΚ, σίγουρα όμως η δημοφιλία του ήταν σε επίπεδα που ελάχιστοι κατάφεραν να φτάσουν. «Είναι καταγεγραμμένα τα ποσοστά δημοφιλίας που είχα. Στον Άρη, το ποσοστό ήταν 93%, είχα και 1,5% αρνητικό. Στον Ολυμπιακό το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 89% και στην ΑΕΚ 88%», είχε πει.

«Κόψτο το γαμημ…»

Επιστρέφοντας στο Ροδοχώρι, ο Δημήτρης βίωνε μια από τις δυσκολότερες περιόδους στη ζωή του αλλά προσπαθούσε να κόψει το τσιγάρο. Προσωπικά, δεν το προσπάθησα ποτέ κι έχοντας τον Ιωαννίδη απέναντί μου ένιωθα την ασφάλεια να «σκάσω» ένα. «Κόψτο ρε το γαμημ…», φώναξε και το χαμόγελο εξαφανίστηκε από το πρόσωπό του. Ξαφνικά ένιωσα σαν τον Σιγάλα ή τον Λυπηρίδη που απορροφούσαν όλους τους κραδασμούς αλλά και τους δύο τους αγαπούσε πολύ. «Δεν γίνεται να το έκοψα εγώ και να μου λες ότι δεν μπορείς εσύ. Έξι-επτά χρόνια έχει που το έκοψα και πλέον δεν μου κάνει αίσθηση και δεν το έχω στο μυαλό μου. Θυμάμαι και την ημερομηνία, 26 Γενάρη του εφτά (2007). Δύο υπάλληλοι του Υπουργείου είχαν γρίπη και με κόλλησαν. Κατά τις 8-9 το βράδυ ήμουν στο γραφείο. Κάνω μια ρουφηξιά κι ένιωσα να πνίγομαι. Είπα στον εαυτό μου ‘καλά είσαι ηλίθιος;’. Παίρνω τον αναπτήρα και τον βάζω στην τσέπη. Το μισοάδειο πακέτο το είχα έναν μήνα στην αριστερή τσέπη του σακακιού. Είπα ότι εγώ θα σε κερδίσω. Δεν ξανακάπνισα από τότε και το πακέτο σάπισε». Μας είπε και κάτι ακόμη, τι έλεγε στο πακέτο, αλλά δεν γράφεται.

Το κουβεντολόι συνεχίστηκε με γέλια, αναμνήσεις και απορίες, σαν αυτή που προκάλεσε η προσπάθειά του να μας πείσει ότι δεν ήταν προληπτικός σε σχέση με άλλους. Η κυρία Γιούλα σιγογελούσε, προφανώς δεν είχε πείσει κανέναν. Η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από την πολιτική και κάναμε το λάθος να ομολογήσουμε ότι η εμπλοκή του αποτέλεσε μια κακή επιλογή. Μπορεί να συμφωνούσε αλλά στον λόγο του αράδιασε ένα σωρό επιχειρήματα για να μας πείσει για το αντίθετο. Έχω την αίσθηση ότι περισσότερο είχε επιδιώξει να πείσει τον εαυτό του. Μετά άρχισαν οι μπασκετικές ιστορίες. «Ξέρετε πώς ήρθε ο Γιαννάκης στον Άρη; Πέντε-έξι μήνες πριν είχα πάει στην Αθήνα για ένα σεμινάριο της Αγροτικής Τράπεζας. Τότε κάθισα και μίλησα μαζί του. Δεν είπα σε κανέναν τίποτε. Είπα στον Παναγιώτη… ‘αν είσαι διατεθειμένος να παίξεις στην ίδια ομάδα με τον Γκάλη να μου το πεις κι έγινε’. Όταν μου είπε το οκ, του απάντησα, άσε τα άλλα πάνω μου. Στον Άρη ήθελαν τον Σωτήρη Σακελλαρίου κι όταν τους είπα ότι εγώ θα πάρω τον Γιαννάκη, αφήστε τον Σακελλαρίου να πάει στον ΠΑΟΚ, όλοι αντέδρασαν. Μόνο ο ανατρεπτικός Μητρούδης κατάλαβε. Του είπα θα μείνεις στην ιστορία κι έτσι έβαλε στο κόλπο τον Μπουτάρη και μετά τον Μιχαηλίδη κι έγινε η μεταγραφή». Παλιές ιστορίες τις οποίες δεν χορταίνεις να ακούς. Μοιάζουν με κατορθώματα της ελληνικής μυθολογίας γιατί δεν είναι μόνο η πλοκή αλλά κι αυτός που τα αφηγείται. «Η αλήθεια είναι διαχρονική και το ψέμα έχει ημερομηνία λήξης», είπε.

Κι έμεινε η δερμάτινη τσάντα στον ξύλινο πάγκο με τα κιτρινισμένα φύλλα κι ένα σωρό σημειώσεις και αναμνήσεις. Ο Γιάννης Ιωαννίδης δεν έκανε τίποτε στην τύχη. Φεύγοντας από το αρχοντικό και νιώθοντας σκλαβωμένοι από την παραδοσιακή ελληνική φιλοξενία, κοιταχτήκαμε με τον Δημήτρη και ο λόγος μας ενώθηκε. «Αυτός θέλει να γυρίσει στην προπονητική», είπαμε. Δεν το έκανε ποτέ, αλλά όρκο δεν παίρνω ότι δεν ήθελε. Σίγουρα είχε σκοπό να επιστρέψει στον Άρη. Το’ χε συζητήσει με τους ανθρώπους που ήθελε. Λίγους μήνες μετά εμφανίστηκε η οικογένεια Λάσκαρη στην ΚΑΕ αλλά ουδέποτε του γέμισε το μάτι. «Μια ομάδα δεν φτιάχνεται αφήνοντας τον ηγέτη της να φύγει», είχε πει όταν ο Σάσα Βεζένκοφ πήγε στην Μπαρτσελόνα. Κι άλλα είχε πει καθώς η μεθοδολογία ήταν αντίθετη της δικής του ιδιοσυγκρασίας.

Θεωρητικά, ο Ιωαννίδης έφυγε από τον Άρη το καλοκαίρι του ’90, αλλά στα χρόνια δραστηριοποίησης στο ρεπορτάζ ένιωθα ότι δεν έφυγε ποτέ. Όπως σ’ εκείνη τη συνέντευξη, το 2001, με τον Γιάννη Δαμιανίδη – στα παλιά γραφεία του ΑΣ. Πέντε φορές του τηλεφώνησε λέγοντάς του ότι «θα κάνεις αυτό… θα κάνεις εκείνο». Τότε βεβαιώθηκα ότι ο τύπος ουδέποτε ήταν μακριά. Δεν μου το επιβεβαίωσε ποτέ κανείς, θαρρώ όμως ότι εκείνο το πενταετές συμβόλαιο που είχε υπογράψει ο Άρης με το συνδρομητικό κανάλι (μέσω του οποίου έδινε εγγυήσεις στους παίκτες και ουσιαστικά απέφυγε την καταστροφή) ήταν δική του έμπνευση. Τότε οι κοντόμυαλοι έλεγαν ότι «δεσμεύεται το μέλλον του Άρη». Δίκιο είχαν αλλά χρησιμοποιούσαν λάθος ρήμα. Τότε διασφαλίστηκε το μέλλον του Άρη. Δύο χρόνια αργότερα, στο πάρτι βάφτισης της Ελένης-Θεοδώρας στη Σίβηρη εμφανίστηκαν και οι… χουλιγκάνοι με τα Armani. Η περίφημη «Γένεσις», οι φίλοι του «Ξανθού», που σχημάτισαν διοίκηση και χρηματοδότησαν την ομάδα οδηγώντας την σε κατάκτηση τροπαίου, διεκδίκηση τίτλων και επιστροφή στην Euroleague. Το σχέδιο της τρίτης επιστροφής -… ποιας επιστροφής δηλαδή καθώς ο τύπος δεν έφυγε ποτέ – δεν υλοποιήθηκε λόγω της ασθένειας.

Οι παλαιότεροι ξέρουν αλλά οι νεότεροι δεν μπορούν να αντιληφθούν τι εστί Ιωαννίδης για τον Άρη. Το συζητούσα χθες μ’ έναν νεαρότερο φίλο, γεννημένο το 1983. Δεν τον παρεξήγησα γιατί ο χρόνος τρέχει, τα πρόσωπα ξεχνιούνται μα αυτός δεν θα ξεχαστεί ποτέ. Οι παλιότεροι έχουν την ιερή υποχρέωση να διδάξουν, να μάθουν στους νεότερους και να τους δώσουν να καταλάβουν ότι τούτος δεν ήταν απλά ο αρχιτέκτονας μιας σπουδαίας Αυτοκρατορίας αλλά ο εμπνευστής της. Αυτός που συνέλαβε το όραμα όταν οι τριγύρω του έβλεπαν καμένη γη και κατάφερε να ενοποιήσει και να ευθυγραμμίσει όλες τις δυνάμεις για τη δημιουργία του μοναδικού φαινόμενου στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού.