Πιτίνο: «Μακάρι να μπορούσα να αλλάξω την ανοησία μεταξύ Παναθηναϊκού και Ολυμπιακού»

Ο πρώην τεχνικός του Παναθηναϊκού είχε μιλήσει στο «Business News Magazine» και είχε αναφέρει χαρακτηριστικά:

-Ποιες θα λέγατε πως είναι οι ομοιότητες που υφίστανται μεταξύ της προπονητικής του αθλήματος του μπάσκετ (basketball coaching) και του business management; Yπάρχουν και διαφορές;

Εξαρτάται, φυσικά, από το χώρο του επιχειρείν στον οποίο δραστηριοποιείται κανείς. Αν κινείσαι στο χώρο των πωλήσεων, υπάρχουν ομοιότητες με το coaching. Aν εξετάζεις αριθμούς και διάφορες άλλες παραμέτρους με αναλυτικό τρόπο, επίσης παρατηρούνται κάποια κοινά στοιχεία. Αν, όμως, καταπιάνεσαι με κάτι που απαιτεί πιο μηχανιστική προσέγγιση, αν εστιάζεις σε αυτό με μια οπτική μηχανικού (engineering), τότε δεν υφίστανται ιδιαίτερες ομοιότητες. Το coaching διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο σε ό,τι έχει να κάνει με τη δημιουργία κινήτρου (motivation), με πωλήσεις και analytics - και σε αυτούς τους τομείς καταγράφονται και ομοιότητες με τις επιχειρήσεις.

-Έχετε μελετήσει εκτενώς, έχετε γνωρίσει, έχετε συναναστραφεί και προπονήσει ηγέτες. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που κατά τη γνώμη σας θα πρέπει να διαθέτει ένας ηγέτης; Έχετε εντοπίσει κάποια κοινά στοιχεία μεταξύ ηγετών;

Πρώτος και κύριος κανόνας είναι πως ο ηγέτης πάντα βάζει τους ανθρώπους των οποίων ηγείται πάνω από τον εαυτό του. Τους κάνει πάντοτε προτεραιότητά του. Δεύτερον, ένας ηγέτης είναι πάντα άκρως οργανωμένος και προετοιμασμένος, ακόμη και για πράγματα που οι άλλοι δεν παρατηρούν. Πρέπει να είναι έτοιμος για το αναπάντεχο, για το απροσδόκητο. Ένα ακόμη βασικό γνώρισμα του ηγέτη είναι πως επιβραβεύει τους ανθρώπους των οποίων ηγείται όταν καταγράφουν επιτυχίες. Ακόμη, ένας ηγέτης οφείλει να χαρακτηρίζεται από επίπεδο πειθαρχίας ανάλογο με εκείνο που ζητάει να επιδεικνύουν οι άνθρωποί του. Τέλος, ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό που κατέχουν οι μεγάλοι ηγέτες, είναι πως γνωρίζουν τον τρόπο να βελτιώνουν -τόσο σε ατομική όσο και σε ομαδική βάση- το επίπεδο όλων εκείνων που «εργάζονται» για αυτούς. Ξέρουν πώς να τους οδηγούν σε υψηλότερο επίπεδο, εφαρμόζοντας τακτικές που τους δίνουν κίνητρο.

-Μπορεί κάποιος να διδαχθεί τον τρόπο να γίνει ηγέτης ή πρόκειται για κάτι με το οποίο θα πρέπει να έχεις γεννηθεί;

Οπωσδήποτε δεν γεννιέσαι με αυτό. Μερικές φορές, είναι πολύ σημαντικό να διαθέτεις έναν μέντορα ή να παρατηρείς κάποιον που αποτελεί σπουδαίο ηγέτη. Αν παρατηρήσεις τα χαρακτηριστικά κάποιας σπουδαίας ηγετικής φυσιογνωμίας, μπορείς και να τα αφομοιώσεις, εάν ταιριάζουν με την προσωπικότητά σου. Μπορεί να πρόκειται για κάποιον με τον οποίο εργάζεσαι μαζί, κάποιον που πρόσεξες και εστίασες σε αυτόν, κάποιον μέντορά σου ή ακόμη και κάποια προσωπικότητα από παλαιότερη ή και την τρέχουσα ιστορική περίοδο που σέβεσαι και σε εμπνέει να ακολουθήσεις το ηγετικό παράδειγμά της.

-Έχετε υποστηρίξει σε συνεντεύξεις και βιβλία σας πως «η ταπεινότητα (humility) αποτελεί το πραγματικό κλειδί για την επιτυχία». Τι σας κάνει να το πιστεύετε;

Η ταπεινότητα σε κρατάει «πεινασμένο». Αυτή είναι που κάνει το μυαλό σου να παραμένει δημιουργικό. Όταν χάνεις την ταπεινότητά σου, νομίζεις πως πλέον «έχεις φτάσει». Πιστεύεις πως κατέχεις όλες τις απαντήσεις. Για να γίνεις, όμως, σπουδαίος ηγέτης, θα πρέπει να έχεις την ικανότητα να ακούς. Πρέπει να ακούς τους ανθρώπους σου, εκείνους που βρίσκονται γύρω σου. Θα πρέπει να ακούς τι σου λένε για τα προβλήματα και τις λύσεις τους. Εάν προσπαθείς να περιστοιχίζεσαι από ανθρώπους που δεν είναι τόσο έξυπνοι όσο εσύ, τότε δεν διαθέτεις χαρακτηριστικά σπουδαίου ηγέτη. Πάντα προσπαθούσα να προσλαμβάνω ανθρώπους που γνωρίζουν περισσότερα από εμένα σε συγκεκριμένους τομείς, όπως για παράδειγμα την άμυνα ζώνης ή την επίθεση απέναντι σε άμυνα ζώνης. Πρέπει πάντα να προσλαμβάνεις ανθρώπους χωρίς να σε φοβίζουν οι γνώσεις τους. Εάν προσλάβεις ανθρώπους με λιγότερες ικανότητες και δεν μπορούν να προχωρήσουν μπροστά, τότε προφανώς δεν διαθέτεις την ταπεινότητα που απαιτείται. Η φιλοσοφία μου αυτή είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους πάνω από 30 βοηθοί προπονητές που εργάστηκαν στο επιτελείο μου εξελίχθηκαν στη συνέχεια της καριέρας τους σε πρώτους προπονητές. Πάντα προσλαμβάνω ιδιαίτερα ταλαντούχους ανθρώπους, από τους οποίους μπορώ να πάρω το μέγιστο. Όταν χάνεις την ταπεινότητά σου, χάνεις την «πείνα» σου. Χάνεις το κίνητρο, τη δύναμη που σε οδηγεί. Νομίζεις πως πια είσαι «εκεί». Συνήθως, όμως, κινείσαι προς την αντίθετη κατεύθυνση.

-Πώς μπορείς να χτίσεις μια κουλτούρα νικητή, τόσο στον αθλητισμό όσο και στο επιχειρείν; Πού θα πρέπει να εστιάσεις;

Πρώτα από όλα, θα πρέπει να δημιουργήσεις μια στερεή βάση, που θα λειτουργήσει σαν θεμέλιο. Το θεμέλιο αυτό θα πρέπει να χτιστεί πάνω σε ένα εξαιρετικά υψηλό εργασιακό ήθος (work ethic) και σε ανθρώπους με την απαραίτητη «πείνα» και το πάθος να βοηθήσουν τον οργανισμό σου να νικήσει. Τα στοιχεία αυτά είναι αναγκαίο να χαρακτηρίζουν τους πάντες, από την κορυφή ως το χαμηλότερο επίπεδο. Εσύ δε ως ηγέτης θα πρέπει να αντιμετωπίζεις όλους με τον ίδιο τρόπο. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραχωρείς προνόμια σε ανθρώπους χωρίς να τα έχουν κερδίσει. Όλοι οφείλουν να κερδίζουν τα όποια προνόμια απολαμβάνουν.

-Πόσο δύσκολο είναι να κινητοποιήσεις ανθρώπους να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους σε δύσκολες περιόδους, όπως για παράδειγμα ένα σερί συνεχόμενων ηττών στον αθλητισμό ή περιπτώσεις οικονομικής ύφεσης εάν μιλάμε για επιχειρήσεις;

Πρέπει να χρησιμοποιείς παραδείγματα. Μπορεί να είναι παραδείγματα από την ιστορία σχετικά με πολιτισμούς που αντιμετώπισαν δυσκολίες, αλλά βρήκαν τον τρόπο να τις ξεπεράσουν και τελικά να γίνουν καλύτεροι και ισχυρότεροι. Μπορεί να είναι παραδείγματα και από το χώρο του αθλητισμού. Υπάρχουν ομάδες που αντιμετώπισαν τη δυσκολία των συνεχόμενων ηττών, αλλά κατόρθωσαν στο τέλος να κερδίσουν πρωταθλήματα. Πρέπει να τους δείξεις, όμως, με υπαρκτά παραδείγματα πώς μπορεί να γίνει. Δεν μπορείς απλά να τους μιλήσεις γενικά. Πρέπει να τους δείξεις πως υπήρξαν πολιτισμοί, επιχειρήσεις, αθλητικές ομάδες που κατόρθωσαν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και να βγουν από τις δύσκολες περιόδους που βίωσαν σε καλύτερη κατάσταση από ποτέ.

-Ποιο θα λέγατε πως ήταν το σπουδαιότερο μάθημα περί ηγεσίας που λάβατε σε όλα αυτά τα χρόνια της σπουδαίας προπονητικής σας καριέρας; Θα μπορούσατε να μοιραστείτε μια ιστορία μαζί μας;

Φυσικά. Ο τίτλος της είναι «Να είσαι ο αγγελιαφόρος του εαυτού σου» (Βe your own messenger). Ήμουν προπονητής στους New York Knicks και «τρέχαμε» ένα καταπληκτικό σερί νικηφόρων εμφανίσεων, το μεγαλύτερο στην ιστορία της ομάδας. Ετοιμαζόμασταν να αντιμετωπίσουμε τους Los Angels Lakers και εάν κατορθώναμε να νικήσουμε και αυτή την αναμέτρηση, θα καταρρίπταμε το ρεκόρ που διατηρούσαν οι Boston Celtics για τις περισσότερες -31 νομίζω- συνεχόμενες εντός έδρας νίκες. Σημειώνω πως στη Νέα Υόρκη έπρεπε να διανύσουμε αρκετά μεγάλη απόσταση για να φτάσουμε στο γήπεδο για προπόνηση από τις περιοχές που μέναμε, ενώ υπήρχε και έντονη κίνηση στους δρόμους. O Bill Cartwright, o αναπληρωματικός μας center, αρρώστησε και είχε στομαχικές διαταραχές. Ενημέρωσε, λοιπόν, το γυμναστή μας πως ήθελε να μείνει στο κρεβάτι και να ξεκουραστεί και πως δεν ήταν σίγουρος εάν θα κατάφερνε να αγωνιστεί στο παιχνίδι. Τον χρειαζόμασταν, όμως. Γι’ αυτό είπα στο γυμναστή: «Φέρε τον Bill εδώ, για να τον εξετάσει ο γιατρός της ομάδας». Σκέφτηκα πως ίσως να έβρισκε τον τρόπο να θεραπεύσει το πρόβλημα και ο Bill θα κατάφερνε να παίξει στον αγώνα εκείνης της βραδιάς. Χρησιμοποίησα, όμως, το γυμναστή για να μεταφέρω το μήνυμα. Αυτός, λοιπόν, είπε στον Cartwright: «Ο coach σε θέλει αμέσως εδώ, για να δεις το γιατρό». Μόνο αυτό. Αυτό ήταν όλο. Δεν του μετέφερε πως τον χρειαζόμουν για τον αγώνα εκείνης της ημέρας. Δεν του είπε: «Ο coach σε χρειάζεται για το παιχνίδι. Δεν μπορούμε να νικήσουμε τους Lakers χωρίς εσένα. Θα προσπαθήσουμε να βρούμε με το γιατρό μια λύση, για να μπορέσεις να παίξεις». Του είπε μόνο πως θέλω να πάει να τον δει άμεσα ο γιατρός. Ο Bill, λοιπόν, με τον οποίο παρεμπιπτόντως ήμασταν πολύ κοντά, σκέφτηκε πως δεν πιστεύω πως είναι άρρωστος. Θεώρησε ότι νομίζω ότι προσποιείται, για να χάσει την πρωινή προπόνηση. Ήρθε, λοιπόν, εκνευρισμένος, έπαιξε τελικά στο παιχνίδι, αλλά ήταν πολύ κακός, χάσαμε από τους Lakers και για τις επόμενες 10 ημέρες, σχεδόν δεν μου μιλούσε. Τελικά, σε κάποια προπόνηση τον ρώτησα τι συμβαίνει: «Τι τρέχει, Big Bill; Γιατί κρατάς απόμακρη στάση; Γιατί δεν επικοινωνείς μαζί μου;». Μου απάντησε, όπως καταλαβαίνετε, πως ήταν εκνευρισμένος, επειδή δεν πίστεψα πως ήταν άρρωστος και τον έκανα να διανύσει όλη αυτή την απόσταση μέσα στην κίνηση για να πάει στο γιατρό της ομάδας, ενώ ήταν καταβεβλημένος και έκανε εμετούς. Του εξήγησα πως είπα στο γυμναστή ότι δεν θα μπορούσαμε να κερδίσουμε χωρίς αυτόν και πως αν δεν τον κάναμε καλά, δεν θα είχαμε καμία ελπίδα απέναντι στους Lakers. «Αυτός, πάντως, δεν είπε αυτό», ήταν η απάντησή του, τονίζοντας πως το μόνο που έφτασε σε αυτόν ήταν πως «ο coach είπε να πας αμέσως στο γιατρό». Το ηθικό δίδαγμα, λοιπόν, αυτής της ιστορίας είναι πως πρέπει «να είσαι ο αγγελιαφόρος του εαυτού σου». Πρέπει εσύ να μεταφέρεις το μήνυμά σου στον ενδιαφερόμενο και να εκφράζεις τα σχετικά συναισθήματά σου. Εάν είχα κάνει εγώ εκείνο το τηλεφώνημα, θα του είχα πεί: «Big Bill, δεν μπορούμε να κερδίσουμε χωρίς εσένα. Σε χρειαζόμαστε απεγνωσμένα. Ο γιατρός μπορεί να σου δώσει φαρμακευτική αγωγή για να νιώσεις καλύτερα απόψε». Αν το είχα κάνει, δεν θα είχε εκνευριστεί, θα είχε παίξει καλύτερα και θα είχαμε σπάσει το ρεκόρ των Celtics για τις περισσότερες συνεχόμενες εντός έδρας νίκες. Βe your own messenger! Μη χρησιμοποιείτε κάποιον τρίτο, που μπορεί να «μεταφράσει» διαφορετικά το μήνυμά σας.

-Τα όσα συνέβησαν στο Louisville και οδήγησαν στον τερματισμό της συνεργασίας σας με το κολέγιο πώς τα αντιμετωπίσατε; Μπορέσατε να αποκομίσετε κάτι θετικό, κάποια διδακτική εμπειρία μέσα από αυτήν τη δύσκολη κατάσταση;

Έχει αποδειχθεί πως δεν γνώριζα τίποτα σχετικά με τα παραπτώματα ανθρώπων που ιεραρχικά βρίσκονταν χαμηλότερα από μένα. Ακόμη, όμως, και αν αυτό είναι αλήθεια και έχει αποδειχθεί, εγώ παραμένω ο καπετάνιος στο καράβι και είμαι υπεύθυνος για τους ανθρώπους που προσλαμβάνω. Όταν, λοιπόν, οι υφιστάμενοί σου κάνουν λάθη, ακολουθούν και οι σχετικές συνέπειες. Εάν υποπέσουν σε παραπτώματα, ακόμη και αν τα κρύβουν, εσύ παραμένεις υπεύθυνος. Η εμπειρία αυτή πραγματικά μου έδωσε ένα πολύτιμο μάθημα. Όπως σας ανέφερα, περισσότεροι από 30 βοηθοί προπονητές που εργάστηκαν κάποια στιγμή στο επιτελείο μου εξελίχθηκαν στη συνέχεια σε πρώτους προπονητές. Πρόκειται για ένα τεράστιο ρεκόρ. Είναι οι διπλάσιοι σε σχέση με όσους προέκυψαν από το staff οποιουδήποτε άλλου κολεγιακού προπονητή στην Αμερική. Οι τελευταίες δύο προσλήψεις, όμως, που έκανα αποδείχθηκαν δύο πολύ μεγάλα λάθη και μου κόστισαν τη δουλειά μου. Αυτό, λοιπόν, που έμαθα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι πως πρέπει να ελέγχω συγκεκριμένα πράγματα, να έχω checkpoints. Κατάλαβα πως δεν πρέπει να λαμβάνω σαν δεδομένο πως όλοι όσοι προσλαμβάνω είναι άξιοι εμπιστοσύνης. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να καταφεύγεις σε πρακτικές micromanagement. Σημαίνει πως πρέπει να ελέγχεις συγκεκριμένα πράγματα, προκειμένου να διασφαλίζεις πως όλοι κάνουν αυτό που πρέπει.

-Πώς σας φαίνεται η ζωή αλλά και η προπονητική στην Ελλάδα; Πώς είναι, μέχρι στιγμής, η εμπειρία σας από τη χώρα μας;

Στην αρχή δυσκολεύτηκα, γιατί οι συνθήκες όσον αφορά τη δουλειά μου, το coaching, ήταν διαφορετικές σε σχέση με όσα είχα ποτέ γνωρίσει στην καριέρα μου. Δεν λέω πως ήταν καλύτερες ή χειρότερες, απλά λέω πως ήταν διαφορετικές. Χρειάστηκα, λοιπόν, ένα διάστημα για να προσαρμοστώ. Αυτό, όμως, που κάνει εύκολη τη ζωή μου στην Ελλάδα είναι πως, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σε άλλες χώρες, οι περισσότεροι μιλούν και καταλαβαίνουν -έστω σε κάποιο επίπεδο- την αγγλική γλώσσα. Υπάρχουν δε τρία πράγματα που αγαπώ ιδιαίτερα στην Ελλάδα και σε αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται τα νησιά της, όπως μπορεί κάποιος να περίμενε, καθώς δεν τα επισκέπτομαι τόσο συχνά όσο άλλοι. Και τα τρία στοιχεία στα οποία αναφέρομαι έχουν να κάνουν με τους ανθρώπους της. Πρώτα από όλα, είναι πολύ παθιασμένοι με το μπάσκετ και τον αθλητισμό γενικότερα. Επίσης, είναι εξαιρετικά φιλικοί και καλοσυνάτοι. Τέλος, νομίζω πως μοιάζουν πολύ με τους Ιταλούς και σαν και αυτούς βάζουν την οικογένεια πιο πάνω από οτιδήποτε άλλο. Αυτά είναι τρία χαρακτηριστικά που εκτιμώ ιδιαίτερα στους ανθρώπους και επειδή οι Έλληνες τα διαθέτουν, η προσαρμογή μου στη χώρα ήταν εύκολη και μπορώ να πω πως πραγματικά απολαμβάνω την εμπειρία. Υπάρχουν, βέβαια, και κάποια συγκεκριμένα πράγματα που εύχομαι να μπορούσα να αλλάξω. Μακάρι να μπορούσα να αλλάξω αυτή την «ανοησία» (nonsense), που επικρατεί μεταξύ Παναθηναϊκού και Ολυμπιακού. Μακάρι αυτή η εχθρότητα, αυτό το μίσος που υπάρχει, να περιοριζόταν μονάχα μέσα στις τέσσερες γραμμές του γηπέδου. Θέλουμε να τους «πατήσουμε», θέλουν να μας «πατήσουν», αλλά μόνο μέσα στο παρκέ. Εύχομαι να μπορούσε να σταματήσει αυτή η «ανοησία» εκτός των γραμμών των γηπέδων. Το δεύτερο πράγμα που θα ήθελα να αλλάξω είναι να μην καπνίζει κανείς στο γήπεδο, στα εστιατόρια ή σε οποιονδήποτε άλλο δημόσιο χώρο. Το παθητικό κάπνισμα είναι χειρότερο από το ενεργητικό. Είναι ιδιαίτερα ανθυγιεινό για τα παιδιά αλλά και για τους αθλητές. Κι εγώ καπνίζω και, μάλιστα, πούρα. Αλλά αν θέλω να το κάνω, θα πάω σε έναν ειδικό χώρο (cigar room) ή στο σπίτι μου. Δεν λέω σε κανέναν τι να κάνει. Θεωρώ, όμως, πως πρέπει να ακολουθούμε κάποιους κανόνες, προκειμένου να υπάρχει μια ισχυρή κουλτούρα για την υγεία.

-Τι θα συμβουλεύατε τους ανθρώπους του επιχειρείν στην Ελλάδα που, όπως είναι και ο τίτλος ενός από τα βιβλία σας, θέλουν να «ηγηθούν για να επιτύχουν» (Lead to Succeed);

Πρέπει να χτίσουν έναν ισχυρό οργανισμό. Πρέπει, επίσης, να καταλάβουν πως για να έχεις μια καταπληκτική ομάδα ή μια επιτυχημένη επιχείρηση, θα πρέπει να επιλέξεις όχι απαραίτητα τους ανθρώπους με τον υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης αλλά εκείνους με το ισχυρότερο PHD. Αναφέρομαι στο Πάθος (Passion), την «Πείνα» (Ηunger) και την Ενέργεια/Κίνητρο (Drive). Αν μπορείς να βρεις ανθρώπους με αυτά τα χαρακτηριστικά, σίγουρα θα χτίσεις έναν ισχυρό οργανισμό.