Λησμονήθηκαν αλλά δεν ξεχάσθηκαν

Τους αθλητές που υπερασπίστηκαν την ελευθερία και εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας στα βουνά της Αλβανίας ή έπεσαν φυλάσσοντας Θερμοπύλες κατά τη διάρκεια της κατοχής, τίμησε το βράδυ της Τρίτης το «Επίσκυρον», σε εκδήλωση που οργάνωσε σε αίθουσα που ευγενώς παραχώρησε ο Α.Σ. Απόλλων Σμύρνης στο γήπεδο της Ριζούπολης, με θέμα «το ποδόσφαιρο στον Πόλεμο του 1940 και στην κατοχή».

Στις χρυσές σελίδες που έγραψαν με το αίμα τους οι έλληνες αθλητές και ποδοσφαιριστές στα βουνά της Αλβανίας και στην αντίσταση εναντίων των κατακτητών που ακολούθησε μέχρι την απελευθέρωση, αναφέρθηκαν οι ομιλητές δημοσιογράφοι Νάσος Μπράτσος και Γιάννης Γεωργάκης, υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων.

Όταν στις τρεις τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο πρέσβης της Ιταλίας παρέδωσε τελεσίγραφο παράδοσης στον Έλληνα πρωθυπουργό, η αθλητική δραστηριότητα πάγωσε ανά την επικράτεια. Η υπεράσπιση της πατρίδας και της ελευθερίας καλούσε τα νιάτα της Ελλάδας να αποδείξουν τις ικανότητές τους στα πεδία των μαχών. Ο αγώνας τους υπήρξε ηρωικός, αλλά αποδείχτηκε άνισος από τη στιγμή που τα γερμανικά στρατεύματα έσπευσαν να βοηθήσουν τους Ιταλούς.

Ουκ ολίγοι αθλητές δεν επέστρεψαν από το μέτωπο. Ακόμη περισσότεροι επέστρεψαν τραυματίες, πεινασμένοι και εξουθενωμένοι. Στα βουνά της Αλβανίας πολέμησαν ο επιθετικός του Παναθηναϊκού Μίμης Πιερράκος, ο τερματοφύλακας του Ολυμπιακού Αχιλλέας Γραμματικόπουλος, οι ποδοσφαιριστές του ΠΑΟΚ Νίκος Σωτηριάδης και Γιώργος Βατίκης, ο οπισθοφύλακας του Εθνικού Πειραιά Μήτσος Αϊντούκοβιτς. Εκτός του Γραμματικόπουλου, οι υπόλοιποι δεν επέστρεψαν από το μέτωπο.

Δεν υπήρχε αθλητικός σύλλογος της εποχής χωρίς ήρωες. Είναι ο φόρος που πληρώνεται με νεανικές ψυχές σε κάθε πόλεμο. Ο Ολυμπιακός Βόλου έχασε τους Μαλαβέτα, Σωτηρίου, Μαυρατζούλη, η Κέρκυρα τον Κάνταρο, η Θήβα τους Αφράτη, Καθενιώτη, Παπαδημητρίου, η Προποντίδα τους Μπουρνοβαλή, Βερνέζο, ο Παναιτωλικός τους Καμζέλη, Αλεξά, ο Ηρακλής τον Χατζητσίρο και αργότερα τον σαμποτέρ Ιβανόφ.

Αμέτρητες δεκάδες οι αθλητές που επέστρεψαν τραυματίες από το μέτωπο. Οι Παπαντωνίου, Ξένος, Αποστολίδης, Κοντογιάννης του Παναθηναϊκού, ο Καζαντζόγλου του Αττικού, ο Μακράκης του Εθνικού, οι Χατζησταυρίδης, Βαβάνης της ΑΕΚ, οι Γρηγοράκος και Λ. Ανδριανόπουλος του Ολυμπιακού.

Η ΕΠΟ και ο ΣΕΓΑΣ στην αρμοδιότητα των οποίων υπάγονταν τότε το σύνολο των αθλημάτων, έβαλαν λουκέτο τον Απρίλιο του 1941 που οι ορδές του Χίτλερ εισέβαλαν στη χώρα. Το κράτος αρωγός στους θριάμβους, την κρίσιμη στιγμή εξαφανίστηκε. Οι τραυματισμένοι και οι ασθενείς αθλητές, αφέθηκαν στη μοίρα τους. Η πείνα και η φυματίωση θέριζαν. Αθλητές έβγαζαν στο σφυρί τα έπαθλά τους για ένα κομμάτι ψωμί.

Κι ενώ η επίσημη κρατική πολιτική ήταν «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», κορυφαίοι πρωταθλητές με τεράστιες διακρίσεις σε βαλκανικούς και εθνικούς αγώνες, ανέλαβαν την ευθύνη να κρατήσουν ζωντανούς τους συναθλητές τους και να ανεβάσουν το φρόνημα του λαού για αντίσταση, ιδρύοντας την «Ένωση Ελλήνων Αθλητών».

Πρόεδρος της Ε.Ε.Α. εξελέγη ο Ρένος Φραγκούδης, αντιπρόεδρος ο Γρηγόρης Λαμπράκης, γενικός γραμματέας ο Ηλίας Μισαηλίδης, μέλη του Δ.Σ. οι Θάνος, Παλαμιώτης, Βελκόπουλος, Μαρινάκης, Μαυραπόστολος, Χέλμης, Δαλιάνης και η ζωή ξανάρχισε. Οι διάφορες επιτροπές που δημιουργήθηκαν πλαισιώθηκαν από κορυφαίους ποδοσφαιριστές και αθλητές της εποχής όπως οι Συμεωνίδης, Χατσησταυρίδης, Μαρόπουλος, Τζανετής, Ζερβίνης, Στεφανάκης, Τερζόπουλος, Μπίρης, Πετμεζάς, Καμπαφλής, Σταματόπουλος, Μαστρογιάννης,΄Οικονόμου, Κρητικός, Ελευθεριάδης, Λυμπερόπουλος…

Με έδρα αρχικά το Παναθηναϊκό Στάδιο και στη συνέχεια το ζαχαροπλαστείο Σκυλογιάννη στη διασταύρωση των οδών Μπενάκη και Σόλωνος, η Ε.Ε.Α. έδωσε τον δικό της αγώνα. Οργάνωσε δεκάδες δραστηριότητες όλων των αθλημάτων αλλά και πολιτιστικές εκδηλώσεις με τη συμμετοχή καλλιτεχνών όπως η Βέμπο, η Νέζερ, η Βασιλειάδου, ο Τραϊφόρος, ο Κωνσταντάρας, η Ρένα Ντορ, ο Αυλωνίτης, ο Καμπάνης, ο Κυριακός. Όλα τα έσοδα πήγαιναν για συσσίτια και την ενίσχυση αθλητών.

Η επιτροπή ποδοσφαίρου της Ε.Ε.Α., την άνοιξη του 1942 αποφάσισε τη διεξαγωγή αγώνα ανάμεσα στον Παναθηναϊκό και την ΑΕΚ στο γήπεδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Ο κόσμος είχε χρόνια να δει τα λαϊκά του ινδάλματα και γέμισε ασφυκτικά το γήπεδο. Πριν την έναρξη του αγώνα, επιτροπή αποτελούμενη από τους Μαρόπουλο, Τζανετή της ΑΕΚ και Κρητικό του Παναθηναϊκού, επισκέφτηκε τον πρόεδρο του Παναθηναϊκού Απόστολο Νικολαΐδη διεκδικώντας ποσοστό από τις εισπράξεις για τους φυματικούς αθλητές που ανάρρωναν στη Σωτηρία. Η άρνηση συνοδεύτηκε από την είδηση ότι τον αγώνα θα διευθύνει αυστριακός αξιωματικός των δυνάμεων κατοχής. Οι ποδοσφαιριστές των δύο ομάδων δεν δέχτηκαν να αγωνιστούν υπό αυτές τι συνθήκες και ενημέρωσαν τους φιλάθλους. Η οργή ξεχείλισε και μετατράπηκε σε αντιφασιστική διαδήλωση η οποία έφτασε μέχρι στην Ομόνοια όπου διαλύθηκε με την εμφάνιση των δυνάμεων κατοχής.

Δεκάδες οι ποδοσφαιριστές που αντιστάθηκαν στον κατακτητή και θυσιάστηκαν για την ελευθερία και ανεξαρτησία της πατρίδας. Ο Σπύρος Κοντούλης της ΑΕΚ γαζώθηκε από τους Γερμανούς όταν πήδηξε από το καμιόνι που τον πήγαινε για εκτέλεση στο θυσιαστήριο της Καισαριανής. Ο Σπύρος Υποφάντης του Παναθηναϊκού έχασε το αριστερό του πόδι από όλμο που έσκασε κοντά στο σπίτι του σκοτώνοντας την αδερφή, τον γαμπρό και τον ανιψιό του. Ο πρόεδρος του Άρη Μάνθος Ματθαίου έπεσε νεκρός στον πρώτο βομβαρδισμό της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς. Κι ο Νίκος Γόδας του Ολυμπιακού με τον Ανδρέα Μουράτη της Προοδευτικής, υπερασπίστηκαν με το τάγμα του ΕΛΑΣ το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι, που σχεδίαζαν να ανατινάξουν οι Γερμανοί κατά την υποχώρηση.

Αθλητισμός και φασισμός είναι έννοιες ασυμβίβαστες. Αθλητισμός σημαίνει ισότητα, ευγενική άμιλλα, ειρηνική συνύπαρξη, ενότητα. Ο φασισμός αναζητάει αφορμή για να διαχωρίσει λαούς και ανθρώπους ανάλογα με τη φυλή, το χρώμα, τις ιδέες, τη μόρφωση, το πορτοφόλι. Ο φασισμός έκοψε το νήμα της ζωής χιλιάδων αθλητών, στέρησε από την αθλητική οικογένεια δύο Ολυμπιακούς Αγώνες, δύο παγκόσμια πρωταθλήματα ποδοσφαίρου και εκατοντάδες εθνικά πρωταθλήματα όλων των αθλημάτων.

Οι ήρωες του 1940-1945 που έδωσαν τη ζωή τους για ιδανικά και ελευθερία, μπορεί να λησμονήθηκαν από τους αρμόδιους φορείς, αλλά δεν ξεχάστηκαν. «Είναι ευτυχής όποιος μελέτησε την ιστορία , γιατί αυτός ούτε τους πολίτες παρακινεί στην καταστροφή, ούτε ο ίδιος γίνεται άδικος», έγραψε ο Ευρυπίδης.

Την εκδήλωση που συντόνισε ο επικεφαλής του «Επίσκυρον» Νίκος Μάλλιαρης, τίμησαν με την παρουσία τους ο πρόεδρος του ερασιτέχνη Απόλλωνα Σμύρνης Παναγιώτης Καταβέλος, τα μέλη του Δ.Σ. Μιχαήλ Τσάλιος, Κωνσταντίνος Χαραλαμπίδης, Σπύρος Νίντζης, Μάνος Δημητρίου, Βαγγέλης Ζαρδής, Βαγγέλης Λαμπρινός, Πόλυς Αφρουδάκης, οι βετεράνοι ποδοσφαιριστές του συλλόγου Μάριος Σκούρας, Κώστας Βρεττός, Βασίλης Μαστρακούλης, Κώστας Παπαγεωργίου, Χρήστος Αρδίζογλου, Νίκος Σιμιγδαλάς, Νίκος Βενεδίκης, Γιάννης Γεωργάρας, ο πρόεδρος του Δ.Σ του δήμου Αθηναίων Χρήστος Τεντόμας, η αντιδήμαρχος Ν. Ιωνίας Γκέλυ Σακάλογλου, η εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ενωσης Αγωνιστών και φίλων της ΕΠΟΝ Αφροδίτη Ράλλη, ο πρόεδρος του ΙΔΕΑΔ Ανδρέας Μαλάτος, ο πρόεδρος του συνδέσμου φιλάθλων του Απόλλωνα «Αναγέννηση» Αριστογείτονας Κουρκουτάς, ο βετεράνος διαιτητής Βαγγέλης Γιαννακουδάκης καθώς επίσης οι Κλάρας Ελευθέριος, Χότζογλου Χριστόδουλος, Λεκάκης Ανδρέας, Ανδρουλάκης Μάνος, Γιαννούκος Γιάννης, Σαριδάκης Σπυρίδων, Αραβανής Σπύρος, Σιάτρας Γιώργος, Νάτσινας Στάθης.

Μήνυμα συμπαράστασης και ενίσχυσης του αγώνα του έστειλε το Εθνικό Συμβούλιο διεκδίκησης αποζημιώσεων από τη Γερμανία για καταστροφές που προκάλεσαν στον ελληνικό λαό, το οποίο είχαν ιδρύσει οι αείμνηστοι Μανόλης Γλέζος και Απόστολος Σάντας,μαζί με άλλους αγωνιστές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν η πρώτη εκδήλωση – συζήτηση μέσα σε χώρο αθλητικών εγκαταστάσεων, συνολικά για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, αφού μέχρι τώρα είχαν προηγηθεί μόνο αγωνιστικές δράσεις σε συγκεκριμένες περιοχές που δοκιμάστηκαν στην κατοχή, όπως αγώνες τιμής & μνήμης για το Μπλόκο της Καλογρέζας και τα Ολοκαυτώματα στα Ανώγεια και το Δίστομο, γεγονός που καταγράφεται στην ιστορία του Απόλλωνα Σμύρνης, ως ιδιαίτερα τιμητικό και μάλιστα σε μία χρονιά που συμπλήρωσε 130 χρόνια ζωής και δράσης.