Ζαν-Λικ Γκοντάρ: Η αναφορά του σπουδαίου Γάλλου σκηνοθέτη στο ματς που άλλαξε το ποδόσφαιρο

«Υπήρχε κομμουνισμός; Ναι, για δύο 45λεπτά, στο Γουέμπλεϊ, όταν η Ουγγαρία κέρδισε την Αγγλία (το 1953)». Αυτός ο προβληματισμός εκφράζεται από τον σκηνοθέτη Ζαν - Λικ Γκοντάρ στην ταινία του «Notre Musique» και φυσικά μιλά για το ανεξίτηλο ίχνος που άφησε στην Ιστορία του ποδόσφαιρου η ασυναγώνιστη Ουγγαρία της δεκαετίας του 1950, οι «Μαγικοί Μαγυάροι».

«Οι Άγγλοι», συνεχίζει ο Γάλλος διανοούμενος, «έπαιξαν ατομικά, οι Ούγγροι έπαιξαν συλλογικά». Ο Φέρεντς Πούσκας -η πιο διαφωτιστική αριστερά του κομμουνισμού όπως είπε ο Νέγρο Φονταναρόσα- και οι συμπαίκτες του ήταν οι πρωτεργάτες μιας από τις πιο σημαντικές επαναστάσεις στο ποδόσφαιρο, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Γκούσταβ Σέμπες, προπονητής της Ουγγαρίας μεταξύ 1949 και 1956.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, κι ενώ ο πλανήτης ήταν χωρισμένος στα δύο, το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο, με «ταμπελάκι» προέλευσης απ' την Αγγλία, είχε εξ' ολοκλήρου υποταχθεί στο σύστημα WM (3 αμυντικοί, 4 κεντρικοί χαφ, 3 επιθετικοί). Μια πολύ άκαμπτη τακτική, βασισμένη σε αυστηρό ατομικό μαρκάρισμα. Στην άλλη πλευρά του τείχους που προέκυψε από τις στάχτες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας αναπτύσσεται κι ένα... αντισύστημα, που προκύπτει από τις σκέψεις ενός αμείλικτου κομμουνιστή, του νεαρού Ούγγρου Σέμπες.

Γεννημένος στη Βουδαπέστη το 1906, γιος υποδηματοποιού, ο Σέμπες μετακόμισε στη Γαλλία, πριν καν κλείσει τα 20 του χρόνια, επειδή έχασε τη δουλειά του στη Βουδαπέστη όταν έλαβε μέρος σε απεργία. Στη συνέχεια εργάστηκε ως εργοδηγός στο εργοστάσιο της Renault στο Μπιλανκούρ και, καθώς ήταν εξαιρετικός ποδοσφαιριστής, βρήκε την ευκαιρία να παίξει σε συλλόγους της εργατικής τάξης στην περιοχή του Παρισιού. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κομμουνιστές, χάρη στην υποστήριξη της ΕΣΣΔ, ανέλαβαν την εξουσία στην Ουγγαρία. Πίσω στην πατρίδα του ο Σέμπες ανέβηκε γρήγορα τη σκάλα, μέχρι που διορίστηκε υφυπουργός Αθλητισμού και προπονητής της ουγγρικής ομάδας!

Την 25η μέρα του Νοέμβρη του 1953 οι Μαγυάροι πάτησαν το γρασίδι του «Γούμπλεϊ» έτοιμοι να διδάξουν στον αλαζόνα εφευρέτη του παιχνιδιού ένα νέο ποδόσφαιρο. Το καινοτόμο 4-2-4. Σε ένα παιχνίδι που κουβαλούσε και περαιτέρω συμβολισμούς. Ήταν μια αναμέτρηση μεταξύ δύο αντίπαλων ιδεολογιών. Του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού εναντίον του κομμουνισμού. «Η σκληρή πάλη μεταξύ καπιταλισμού και κομμουνισμού διεξάγεται όχι μόνο μεταξύ των κοινωνιών μας, αλλά και στο γήπεδο», δήλωνε ωμά ο Σέμπες. Οι Μαγυάροι ήταν από το πρώτο ως το τελευταίο λεπτό επιβλητικοί, οι Άγγλοι σαστισμένοι προσπαθούσαν να παρακολουθήσουν...

Στην ταινία του «Notre Musique» λοιπόν, ο Γκοντάρ κάνει αναφορά στον διάσημο αυτό αγώνα του Νοεμβρίου του '53. Μάλιστα σε συνέντευξή του στην Guardian πριν από 17 ολόκληρα χρόνια ξεχωρίζει τα ονόματα των Ούγγρων ένα προς ένα. «Εκτός από τον τερματοφύλακα, τους θυμάμαι όλους», λέει. «Ήταν ο Πούσκας («ο καλπάζων ταγματάρχης»), ο δεξιός χαφ Μπόζικ («ο βουλευτής»), ο Σάντορ («ο τρελός εξτρέμ»), ο Κότσις («το χρυσό κεφάλι»)». «Ο Στάνλεϊ Μάθιους», προσθέτει, «είναι ο μόνος Άγγλος παίκτης που μένει στο μυαλό μου».

Ο Γκοντάρ περιγράφει την παρακολούθηση της ουγγρικής ομάδας, ως «μια ανακάλυψη, όπως η σύγχρονη ζωγραφική». Οι περισσότεροι από τους Ούγγρους παίκτες, επισημαίνει, ήταν από τη Χόνβεντ, το «κλαμπ του στρατού». Η χώρα βρισκόταν υπό σοβιετική κατοχή. Παρόλα αυτά, ο Πούσκας (ένας αξιωματικός του στρατού) και οι συνάδελφοί του προσέγγισαν το παιχνίδι με ελεύθερο, θαυμάσια απρόσκοπτο στυλ που ερχόταν σε αντίθεση με το σύνταγμα της καθημερινής ζωής πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα. «Η μόνη ομάδα που έχει πλησιάσει την Ουγγαρία του Πούσκας», περιέγραφε ο Γκοντάρ, «ήταν ο Άγιαξ του Άμστερνταμ την εποχή του Κρόιφ. Όλοι έπαιζαν στην επίθεση και στην άμυνα - ήταν σαν free jazz».