Μπάλα, πόνος, εξάρτηση και… ISIS

• Από τη θεραπεία στην καταστροφή
• Η τραμαδόλη είναι (και) ντόπινγκ

Αν είσαι λάτρης των τηλεοπτικών σειρών πιθανότατα έχεις δει στο Netflix και το Painkiller που βγήκε μέσα στο 2023. Περιγράφει κυρίως την «γέννηση», το λανσάρισμα και εντέλει την επιδημία οξυκωδώνης στις ΗΠΑ αλλά ουσιαστικά έχει να κάνει με το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα συνολικά με τα οπιοειδή. Δεν είναι λίγες οι σειρές και ταινίες που όλο και περισσότερο ασχολούνται με αυτό και όχι μόνο τα τελευταία χρόνια, αλλά η πραγματικότητα ξεπερνάει και το σενάριο. Όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Δίπλα μας και γύρω μας. Εκεί όπου βρίσκεται, ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας και ο αθλητισμός.

Αν την οξυκωδώνη την μάθαμε από σειρές και ταινίες και είναι η «σταρ» των οπιοειδών, δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα, όπως φαίνεται. Από τον Ιανουάριο στις λίστες απαγορευμένων ουσιών του Παγκόσμιου Οργανισμού Αντιντόπινγκ (WADA) μπαίνει η τραμαδόλη. Πιθανότατα αντιμετωπίζοντας κάποιον σημαντικό πόνο, να μας έχει συνταγογραφηθεί (και αυτή) ως δραστική ουσία ή με την εμπορική ονομασία των φαρμάκων που κυκλοφορούν στην αγορά. «Η τραμαδόλη είναι ένα ισχυρό παυσίπονο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία μέτριου έως σοβαρού πόνου που δεν ανακουφίζεται από άλλους τύπους παυσίπονων. Η τραμαδόλη είναι ένα συνθετικό οπιοειδές και δρα στον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη (κεντρικό νευρικό σύστημα) για να μειώσει την ποσότητα του πόνου που αισθάνεστε». Αυτά διαβάζουμε στην περιγραφή του φαρμάκου.

Την περασμένη εβδομάδα τα 5.000 μέλη της Ένωσης Επαγγελματιών Ποδοσφαιριστών (PFA) σε Αγγλία και Ουαλία έλαβαν ένα mail που τους προειδοποιούσε για την επικείμενη απαγόρευση της ουσίας, όπως και για τους κινδύνους που κρύβει αυτή. Το θέμα είναι ότι σύμφωνα με το (ακόμα) ένα καλά κρυμμένο μυστικό χρήσης ουσιών (και) στον ομαδικό αθλητισμό η πλειοψηφία των παικτών ξέρει ήδη καλά τι γίνεται με την τραμαδόλη. Είτε επειδή έχει κάνει χρήση της ή από τις περιγραφές. Και η ηγεσία της PFA ελπίζει ότι στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν και οι περισσότεροι παίκτες, γιατί αλλιώς το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο απ’ όσο φαίνεται στην επιφάνεια του. Το μαζικό mail είναι μια κίνηση που δεν τη συνηθίζει και σε αυτή την περίπτωση θέλησε να είναι σαφές στα μέλη της ότι υπάρχει ένα μικρό περιθώριο (ακόμα) ώστε όσοι αντιμετωπίζουν το πρόβλημα να ζητήσουν βοήθεια. Και αν δεν θέλουν να το κάνουν από την ομάδα τους, η Ένωση έφτιαξε τον μηχανισμό για αυτό. Ποιο είναι το πρόβλημα; Τι άλλο από την εξάρτηση!

Το περίεγραψε σε όλη του τη διάσταση ένας γνώριμος μας, από τη θητεία του στη θέση του τερματοφύλακα στη Λίβερπουλ και πολλές ακόμα αγγλικές ομάδες από το 1998 μέχρι το 2016, ο Κρις Κίρκλαντ. Αντιμετωπίζοντας τον πόνο μετά από έναν τραυματισμό και στην προσπάθεια του να παραμείνει ενεργός, πέρασε από τη χρήση στην κατάχρηση ενός νόμιμα συνταγογραφούμενου φαρμάκου το οποίο πολλοί αθλητές, όταν δεν μπορούν πλέον να εξασφαλίσουν συνταγή το αναζητούν στο παραεμπόριο ή στο διαδίκτυο.

«Ήταν μια περίοδος δέκα ετών όπου τα οκτώμισι από αυτά έκανα χρήση τραμαδόλ. Τον άλλο ενάμιση χρόνο, είχα ξεκολλήσει και είχα πάει σε απεξάρτηση. Ακόμα και τότε, το ξαναπήρα τρεις φορές. Προσπάθησα να ξεκολλήσω πολλές φορές. Αν προσπαθείς μόνος σου, είναι σχεδόν αδύνατο» είπε ο Κίρκλαντ στο “The Athletic” και πρόσθεσε: «Στις 17 Απριλίου 2022, ήταν η τελευταία φορά που πήρα τραμαδόλη. Οι επόμενες δέκα μέρες ήταν τρομακτικές. Ήμουν στριμωγμένος σε ένα δωμάτιο, ένιωθα άρρωστος, έκανα εμετό, δεν μπορούσα να φάω τίποτα, είχα παραισθήσεις. Το ξεπέρασα, αλλά δεν ήταν καθόλου ευχάριστο και δεν θα το ευχόμουν σε κανέναν». Ο Κίρκλαντ πιστώνει την ανάρρωσή του στην υποστήριξη που είχε από την οικογένεια και τους φίλους του. Είπε πως η σύζυγός του, κρατά ένα κιτ για ναρκωτικά για να λειτουργήσει ως «ο μεγαλύτερος αποτρεπτικός παράγοντας» ώστε να μην ακυρώσει ξανά την προσπάθεια του.

Εδώ έρχεται να προστεθεί στην περιγραφή του φαρμάκου η προειδοποίηση: «Η τραμαδόλη μπορεί να επιβραδύνει ή να σταματήσει την αναπνοή σας και μπορεί να σας δημιουργήσει συνήθεια. Η ΚΑΚΗ ΧΡΗΣΗ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΕΘΙΣΜΟ, ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟ». Θα πείτε βέβαια ότι αυτό αναγράφεται στις παρενέργειες πολλών φαρμάκων. Όχι όμως και αυτό που προέκυψε μετά από έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ, με τη συμμετοχή και της Υπηρεσίας Καταπολέμησης Ναρκωτικών (της γνωστής μας DEA), δημοσιεύεται στη σελίδα της USADA και αναφέρει ότι: «Εάν συμβεί υπερδοσολογία, είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι φάρμακα όπως το Naloxone (Narcan), που χρησιμοποιούνται συχνά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για να αναστρέψουν την υπερδοσολογία οπιοειδών, είναι λιγότερο αποτελεσματικά στη θεραπεία υπερβολικής δόσης τραμαδόλης και σύμφωνα με πληροφορίες αναστρέφουν μόλις το 30% των επιδράσεων της τραμαδόλης».

Από τη θεραπεία στην καταστροφή

Όταν ο Κίρκλαντ έκανε γνωστό το πρόβλημα του, ήταν που πολλοί ακόμα που εμφανίστηκαν για να προστεθούν στη λίστα και να περιγράψουν την δικιά τους τραυματική εμπειρία με την τραμαδόλη, που μοιάζει σε μεγάλο βαθμό (αν όχι απόλυτο) με τις πραγματικές καταστάσεις ακραίας εξάρτησης που είδαμε στο Painkiller. Ο Τάϊρον Κερκ που αγωνίστηκε στην Μάνσφιλντ, τη Σκάνθορπ και άλλες ομάδες εκτός επαγγελματικών κατηγοριών, είπε ότι έφτασε να παίρνει… τριάντα ταμπλέτες την ημέρα και κατέληξε άστεγος γιατί: «Ήμουν πολύ περήφανος που είχα παίξει από μικρός σε επαγγελματική κατηγορία και ντρεπόμουν να ζητήσω βοήθεια από ειδικό».

Μαρτυρίες υπάρχουν πολλές. Όπως είναι λογικό δεν εστιάζουν μόνο στην τραμαδόλη. Ο Ράϊαν Κράσγουελ 35 ετών τώρα και προπονητής της Sheffield FC ( που αναγνωρίζεται από τη FIFA ως ο παλαιότερος σωζόμενος ποδοσφαιρικός σύλλογος στον κόσμο) που ήταν και αυτός θύμα της ουσίας, απεξαρτήθηκε στην κλινική Sporting Chance, το κέντρο αποκατάστασης που δημιούργησε ο Τόνι Άνταμς είπε: «Έκανα την πρώτη μου επέμβαση στο γόνατο μια μέρα πριν από τα 17α γενέθλιά μου. Ήταν χόνδρος που χρειαζόταν επισκευή και έφτιαξε για εννέα χρόνια. Αλλά όταν το πρόβλημα επέστρεψε, πόνεσα. Πήρα αντιφλεγμονώδη και παυσίπονα για να το διαχειριστώ. Όχι μόνο παρακεταμόλη, αλλά κωδεΐνη, συνκοδαμόλη και τραμαδόλη» και προσθέτει: ««Η απαγόρευση της τραμαδόλης είναι ένα θετικό βήμα, αλλά θα κάνει τεράστια διαφορά στον κόσμο του ποδοσφαίρου; Πολύ αμφιβάλλω. Δεν ξέρω σε πόσα συστήματα παικτών θα βρεθεί η τραμαδόλη. Πάντως με κωδεΐνη, δικλοφενάκη και η ναπροξένη - πράγματα που σαπίζουν το στομάχι σου - είναι γεμάτα».

Στο ρεπορτάζ που φιλοξενείται στο “The Athletic” ο Κίρκλαντ σημειώνει πως δεν θεωρεί την τραμαδόλη «βελτιωτικό απόδοσης», αλλά ουσία που καταστρέφει ζωή και καριέρα. Αλλά έχει δίκιο στο μισό κομμάτι. Γιατί δεν ήταν μόνο η εξάρτηση που οδήγησε την WADA να την βάλει στη «μαύρη λίστα» από το 2024. Χρειάστηκε έρευνα στην «βαριά βιομηχανία» του ντόπινγκ, την ποδηλασία, για να αποδειχθεί κάτι περισσότερο….

Η τραμαδόλη είναι (και) ντόπινγκ

Η μελέτη προσπάθησε να προσδιορίσει εάν η τραμαδόλη ενισχύει την απόδοση στην ποδηλασία χρονομέτρησης. Είκοσι επτά άριστα εκπαιδευμένοι ποδηλάτες εξετάστηκαν για ευαισθησία στην τραμαδόλη και στη συνέχεια μπήκαν στο εργαστήριο για τρεις επισκέψεις, για μετρήσεις σε προσδιορισμένη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου, μέγιστη ισχύ εξόδου και κατώφλι ανταλλαγής αερίων μέσω μιας σταδιακής δοκιμής ράμπας. Οι συμμετέχοντες επέστρεψαν στο εργαστήριο σε δύο ακόμη περιπτώσεις για να πραγματοποιήσουν δοκιμές απόδοσης ποδηλασίας μετά την κατάποση είτε 100 mg διαλυτής τραμαδόλης, είτε εικονικού φαρμάκου. Στις δοκιμές απόδοσης, οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν μια μη εξαντλητική ποδηλασία σταθερής έντασης διάρκειας 30 λεπτών σε βαριά ένταση άσκησης, που ακολούθησε αμέσως μια ανταγωνιστική χρονομέτρηση 25 μιλίων με αυτόματο ρυθμό.

Οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν τη χρονομέτρηση σημαντικά πιο γρήγορα στην κατάσταση τραμαδόλης σε σύγκριση με την συνθήκη εικονικού φαρμάκου και διατήρησαν σημαντικά υψηλότερη μέση ισχύ εξόδου σε όλη τη δοκιμασία. Το κομβικό συμπέρασμα είναι πως η τραμαδόλη μείωσε την αντίληψη της προσπάθειας κατά τη διάρκεια της δοκιμής σταθερής έντασης. Όπως σημειώνεται: «Ο 1,3% ταχύτερος χρόνος στη συνθήκη τραμαδόλης θα ήταν αρκετός για να αλλάξει τα αποτελέσματα ενός αγώνα και είναι πολύ σημαντικός και διάχυτος σε αυτήν την ομάδα υψηλά εκπαιδευμένων ποδηλατών. Τα δεδομένα από αυτή τη μελέτη υποδηλώνουν ότι η τραμαδόλη είναι ένα φάρμακο που βελτιώνει την απόδοση». Και αυτό ήταν που έπεισε την WADA να προχωρήσει στην κίνηση που οι Αμερικάνοι ζητούσαν από το 2017. Για να φανεί μάλιστα πόσο σημαντικό είναι το πρόβλημα της εξάρτησης η WADA πήρε την απόφαση τον Οκτώβριο του 2022 αλλά έδωσε ένα ιδιαίτερα μεγάλο διάστημα προσαρμογής μέχρι τον Ιανουάριο του 2024 (ενώ συνήθως μια ουσία μπαίνει στη λίστα της μέσα σε ένα τρίμηνο από την απόφαση) αναγνωρίζοντας ότι απαιτείται σημαντικός χρόνος απεξάρτησης!

Στην Αγγλία υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσο ακόμα και οι επαγγελματίες παίκτες, μέλη της Ένωσης, θα ζητήσουν βοήθεια αφού υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι μπορείς να ελέγξεις τη χρήση καθώς ελέγχεις τον πόνο με το φάρμακο. Βέβαια η χρήση του συνεχίζεται και πέρα από τη θεραπεία και εκεί αρχίζει το πρόβλημα. Επίσης υπάρχει ένα άλλο τεράστιο πεδίο του μη επαγγελματικού ποδοσφαίρου και αθλητισμού γενικότερα όπου δεν υπάρχει κανένας έλεγχος και η κατάσταση γίνεται ακόμα χειρότερη με το παραεμπόριο και την εμπορία μέσω internet. Αν προσθέσουμε μάλιστα ότι παγκοσμίως, στο αθλητισμό, ο έλεγχος στα ομαδικά αθλήματα είναι υποτυπώδης σε σχέση με το μεγάλο κυνήγι στα ατομικά βλέπουμε μόνο ένα μέρος της κορυφής του παγόβουνου.

Αν πάντως πρέπει να σημειωθεί κάτι που καταδεικνύει ακόμα περισσότερο την «δύναμη» και την επικινδυνότητα της τραμαδόλης ας φύγουμε πέρα από το πλαίσιο του αθλητισμού…

Τον Μάϊο του 2016 Αμερικανοί και Έλληνες πράκτορες κατέσχεσαν κοντέϊνερ με οπιούχα χάπια, το οποίο είχε φτάσει στον Πειραιά από την Ινδία. Τελικός του προορισμός ήταν εταιρεία στη Λιβύη η οποία σύμφωνα με πληροφορίες, είχε στενές σχέσεις με τον ISIS. Η αξία του φορτίου υπολογίστηκε στα 12 εκατομμύρια ευρώ και ήταν οπιούχα χάπια που, όπως αποκάλυψαν οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών,κατανάλωναν σε ποσότητες οι τζιχαντιστές πριν τις μάχες τους. Η τραμαδόλη ήταν από τις κυρίαρχες ουσίες σε αυτά. Μάλιστα πολλοί έκαναν τότε τη σύγκριση με το Περβιτίν την μεθαμφεταμίνη δηλαδή που ήταν ο μεγάλος βοηθός των Ναζί στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και ένα συστατικό της επιτυχίας του Blietzkrieg, λόγω της απίστευτης αντοχής του γερμανικού στρατού, στην οποία χορηγούταν επίσημα σε ταμπλέτες. Και επειδή μιλάμε για ουσία ευρείας κατανάλωσης μια μελέτη του πανεπιστημίου Τζόν Χόπινκς που δημοσιεύτηκε στη Wall Street Journal, σημειώνει ότι από την ανάλυση των επισκέψεων στα επείγοντα περιστατικά νοσοκομείων, σε όλη την υποσαχάρια Αφρική, αποκαλύφθηκε ότι το 80% των τροχαίων ατυχημάτων αφορούσαν οδήγηση υπό την σε επήρεια τραμαδόλης!

Μπορεί να αναρωτηθείτε τι από όλα αυτά αφορά την Ελλάδα. Αν και χωρίς να έχει γίνει έρευνα, εντός των συνόρων, θα πω... «πολλά». Και ο επαγγελματικός ή οργανωμένος αθλητισμός μάλλον δεν είναι το μεγάλο κομμάτι του προβλήματος.

Πηγές: The Athletic, USADA, WADA