Σέσαρ Λουίς Μενότι: Η χαμένη μάχη για την ψυχή του ποδοσφαίρου

Μεγάλωσε στη χρυσή εποχή του τανγκό. Τότε που χορός και μουσική για πρώτη φορά μπλέχτηκαν στην αργεντίνικη κουλτούρα, παραμερίζοντας τη λογική πως πρόκειται για δυο διαφορετικές οντότητες. Έμαθε την τέχνη της ορχήστρας, μα πάντα έβρισκε μια ξεχωριστή γοητεία όταν ένα έγχορδο ξέφευγε από την πεπατημένη για να σπάσει τον ρυθμό της μελωδίας.

Ίσως αυτή η καλλιτεχνική παράμετρος να ήταν και μια προέκταση των πολιτικών του πεποιθήσεων. Μεγάλωσε μεν στη χρυσή εποχή χορού και μουσικής, όμως είδε αμφότερα να ξεριζώνονται από την ψυχή του όταν πέρασαν στην απόλυτη παρακμή μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1955 που ανέτρεψε τον Χουάν Περόν για να πάρει την εξουσία.

Τέχνη και πολιτική τελικά αποδείχθηκε πως θα ήταν οι δυο έννοιες που θα έδιναν πνοή σε ένα από τους μεγαλύτερους ιδεαλιστές του ποδοσφαίρου στον 20ο αιώνα. «Το αριστερόστροφο ποδόσφαιρο είναι γενναιόδωρο και αφοσιωμένο στο κοινό. Είναι ειλικρινές και δεν βάζει πάνω από όλα το αποτέλεσμα» έλεγε πάντα, πάνω στη δική του λογική για την μορφή που αξίζει να φέρει το λαοφιλέστερο άθλημα.

Ο Σέσαρ Λουίς Μενότι σήμαινε πολλά για το ποδόσφαιρο και την Αργεντινή. Ήταν ο άνθρωπος που την οδήγησε στο πρώτο της Παγκόσμιο Κύπελλο του 1978, εκείνος που με δική του απόφαση είχε «κόψει» από την αποστολή τον Ντιέγκο Μαραντόνα, όπως είχε κάνει και με τον... δικό μας Χουάν Ραμόν Ρότσα. Οι τίτλοι του βέβαια δεν σήμαιναν τίποτα για τον ίδιο, Τουναντίον, το αποτέλεσμα πήγαινε κόντρα στη λογική του. Οι επικεφαλίδες για τον θάνατό του βράδυ της Κυριακής του Πάσχα ήταν πιο κατατοπιστικοί για την πραγματική του ταυτότητα.

Ιδεαλιστής, θρύλος, οραματιστής! Το γιν ή το γιανγκ στην ψυχή της Αργεντινής στην... αέναη μάχη με τον διάδοχό του στην Αλμπισελέστε, Κάρλος Μπιλάρδο, και το είδος ποδοσφαίρου που οφείλει να πρεσβεύει η πατρίδα τους. Για τον ίδιο, το ποδόσφαιρο ήταν ελευθερία, τέχνη, ένα μουσικό σόλο που θρυμμάτιζε με συγκίνηση τη συνοχή. «Το ποδόσφαιρο, όπως είπε ο Μπόρχες για τη λογοτεχνία, είναι τάξη και περιπέτεια. Αν είσαι πολύ οργανωμένος η ομάδα είναι βαρετή, όπως συμβαίνει και στη μουσική. Αν σε μια ορχήστρα βγεις με ένα βιολί για να δοκιμάσεις μια περιπέτεια, όπως ένα σόλο, αντί να ακολουθήσεις τον ρυθμό της ορχήστρας, αυτή η περιπέτεια ενοχλεί».

Τα λόγια του όπως και το στυλ που επέλεγε να παρουσιάσει: Ποιητικό. Ήταν ένας από τους πρώτους που αποφάσισε να εφαρμόσει υψηλή ζώνη άμυνας με την τετράδα να ανεβαίνει προς τη γραμμή του κέντρου και να απωθεί την αντίπαλη ομάδα από τις επικίνδυνες ζώνες, αλλά εντελώς παράταιρα απέφευγε να δίνει έμφαση στην τακτική. «Όταν λένε 4-3-3, 4-4-2, 4-3-1-2, όλα αυτά για μένα είναι αριθμοί τηλεφώνου» φώναζε.

Όπως και στη ζωή του άλλωστε, έτσι και στο ποδόσφαιρο τον κυρίευαν πάθη όπως η γοητεία και η ελευθερία, παρά μηχανικές εμμονές που περιστρέφονταν γύρω από άψυχους στόχους. «Το ο σκοπός αγιάζει τα μέσα δεν το υπηρέτησε καμία ομάδα μου, ποτέ. Ανέκαθεν ο στόχος ήταν η νίκη, αλλά μαζί με την αίσθηση της απόλαυσης του παιχνιδιού. Μπορείς πάντα να χάσεις έναν αγώνα, αλλά ποτέ την αίσθηση ότι έχασες την αξιοπρέπειά σου επειδή δεν έδωσες μία ωραία μάχη».

Κάθε ατάκα του και ένα απόφθεγμα, κάθε ομάδα του και μια κορνίζα ως παράδειγμα του καλαίσθητου. Από τα χρόνια του στην Ουρακάν όταν ψήφισε ποδόσφαιρο κατοχής και πρωτοβουλίας, μέχρι το έπος της Αργεντινής όταν σήκωσε το επιχρυσωμένο αγαλματίδιο στον ουρανό του Μπουένος Άιρες. Η τραγωδία βέβαια, όπως συμβαίνει με κάθε καλλιτέχνη, είναι πως έδωσε μια «μάχη» που ο χρόνος μαρτυρά πως δύσκολα θα κερδίσει.

Ένας από τους λόγους άλλωστε που έμεινε στην ιστορία ήταν και η ανοιχτή κόντρα του με το αντίπαλο δέος, Κάρλος Μπιλάρδο, για τα αντικρουόμενα ιδεώδη τους γύρω από το ποδόσφαιρο, το οποίο ωστόσο όσο γίνεται όλο και πιο αποστειρωμένο κλίνει περισσότερο προς τον δεύτερο. Για τον Flaco βέβαια και τον ρομαντισμό που τον πρεσβεύει, δεν θα χαθεί ποτέ αυτή η νότα ελευθερίας. Είναι στις αλάνες και τα τσιμέντα των πιο απομακρυσμένων ευρωπαϊκών χωριών, μέχρι τις βραζιλιάνικες φαβέλες και τα χωράφια της Αργεντινής.

«Το στυλ είναι αδιαπραγμάτευτο», έλεγε πάντα. «Εξυπνάδα, μόρφωση, ευφυΐα. Χειριζόταν τα λόγια του ως ποίηση και ήταν πάντα πιστός στις ιδέες του» τόνισε ο συγκινημένος Γκουαρδιόλα για έναν φιλόσοφο του παρελθόντος, που μέχρι το τέλος κήρυττε πως η ψυχή της Αργεντινής και του ποδοσφαίρου δεν μπορεί να χαθεί στην παλίρροια της μακιαβελικής παλινωδίας...