Ανακωχή των Χριστουγέννων: Όταν το ποδόσφαιρο ένωσε εν καιρώ πολέμου!

• Μύθος ή πραγματικότητα;
• Η παρεξηγημένη φωτογραφία της Θεσσαλονίκης
• Ανακωχή με όχημα μια μπάλα

Πέντε μήνες χωμένοι σε μια στενή λωρίδα γης. Στοιβαγμένοι και ρακένδυτοι στα χαρακώματα, με ένα όπλο να στέκεται σαν μοναδικός σύντροφος στα ξηρά και μαυρισμένα χέρια. Η μυρωδιά του μπαρουτιού και της κάπνας σκεπάζει τα πάντα στην ατμόσφαιρα. Μερικά εκατοντάδες μέτρα στην απέναντι πλευρά επικρατεί το ίδιο αφήγημα.

Η λάσπη και το κρύο είναι η στυγνή καθημερινότητα, όπως και ο ήχος των βομβαρδισμών που επισκιάζει τα πάντα στο διάβα του. Και κάπου εκεί, στις πρώτες νιφάδες χιονιού η εικόνα αλλάζει. Άγγλοι και Γερμανοί ξεμυτούν από τις... τρύπες τους, σφίγγουν τα χέρια και τραγουδούν μαζί τα κάλαντα σε μια από τις πιο περίφημες ιστορίες γύρω από τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο: Την Ανακωχή των Χριστουγέννων του 1914!

Κάθε ιστορία ωστόσο κρύβει και τον δικό της μύθο. Και μέσα από εκείνη της εκεχειρίας μεταξύ αγγλικών και γερμανικών στρατευμάτων έχει ξεπηδήσει και η... μπάλα της ειρήνης. Ο θρύλος έχει ως εξής: Κατά την περίοδο της ανακωχής ένας ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ Άγγλων και Γερμανών συνέβη με επίσημες διαστάσεις στην ουδέτερη ζώνη την περίοδο των Χριστουγέννων, όταν ο αθλητισμός έβαλε παύση στον πιο αιματηρό (μέχρι τότε) πόλεμο της Ευρώπης. Διάφορες τέχνες έχουν τιμήσει δεόντως την συγκεκριμένη ιστορία στην Αγγλία, από βιβλία μέχρι τηλεοπτικές εκπομπές.

Μνημείο στη Δυτική Φλάνδρα του Βελγίου

Ένα σκηνικό φανταστικό, με όλες τις εκφάνσεις του όρου. Μια μπάλα να ξεπροβάλλει από το πουθενά σαν σύμβολο της ένωσης, καθώς Άγγλοι και Γερμανοί σέρνουν μαζί συρματοπλέγματα για να οριοθετήσουν τα σημεία του γηπέδου. Διαιτητής λέγεται πως ήταν ένας ηλικιωμένος Άγγλος συνταγματάρχης, με ένα παχύ, πληθωρικό μουστάκι, και με μια μπάσα φωνή που έτρεμαν Άγγλοι και Γερμανοί μαζί. Τυφέκια στήνονταν σαν δοκάρια, στρατιώτες ντύνονταν ποδοσφαιριστές και για μερικές ώρες η νεολαία της Ευρώπης ξεχνούσε πως γύρω της ο κόσμος κατέρρεε, ενώ η ίδια αργόσβηνε σε χαρακώματα και οχυρά.

Μύθος ή πραγματικότητα;

Πρόκειται όμως για μια διδακτική πραγματικότητα ή για μια ιστορία που ανήκει στη σφαίρα του μύθου; Η απάντηση είναι... περίπλοκη. Το δεδομένο είναι πως πράγματι υπήρξε ανακωχή μεταξύ των δυο αντιμαχόμενων πλευρών. Η πιο ακριβής εκδοχή είναι εκείνη του στρατιώτη Λέσλι Γουόλκινγκτον, όπως έχει καταθέσει ο ίδιος τα γεγονότα της εκεχειρίας, στο βιβλίο του Άντονι Ρίτσαρντς «η η πραγματική ιστορία γύρω από την Ανακωχή των Χριστουγέννων».

«Την παραμονή των Χριστουγέννων λέγαμε τα κάλαντα… το ίδιο έκαναν και οι Γερμανοί. Και φωνάζαμε ο ένας στον άλλο, μερικές φορές βρισιές, πιο συχνά βέβαια απλώς κάναμε καζούρα. Κάποια στιγμή τελικά, ένας Γερμανός είπε ''αύριο δεν πυροβολείτε, ούτε εμείς πυροβολούμε''. Το επόμενο πρωί δεν υπήρχαν πυρά, οπότε σιγά σιγά αρχίζαμε να βγάζουμε τα κεφάλια μας από τα χαρακώματα και ήμασταν σε ετοιμότητα σε περίπτωση που πυροβολούσαν, αλλά δεν το έκαναν.

Μετά είδαμε έναν Γερμανό να σηκώνεται κουνώντας τα χέρια του… Σταδιακά ήταν όλο και περισσότεροι και τελικά αρκετοί περπατούσαν και κανείς δεν πυροβολούσε. Μετά από λίγο, κάποιοι τολμηροί βγήκαν μπροστά από το συρματόπλεγμα και τελικά ένας Άγγλος και ένας Γερμανός συναντήθηκαν στα μισά του δρόμου στην ουδέτερη ζώνη και έσφιξαν τα χέρια, γέλασαν και έγνεψαν στους συντρόφους τους να τους ακολουθήσουν».

Πρέπει βέβαια να κατανοήσουμε πως η ανακωχή δεν επικρατούσε σε όλο το μέτωπο. Τη στιγμή που Άγγλοι και Γερμανοί στρατιώτες τραγουδούσαν μαζί χριστουγεννιάτικα τραγούδια με τα όπλα επ΄ώμου, μερικά χιλιόμετρα παραδίπλα η ανταλλαγή πυρών συνεχιζόταν με την ίδια μανία. Στα μέρη ωστόσο όπου η ειρήνη επικράτησε έστω και για λίγες μέρες, υπήρχαν μαρτυρίες για στρατιώτες που μοιράζονταν τσιγάρα, γλυκά, φαγητό, ακόμα και ένα... ραντεβού για κούρεμα μεταξύ ενός Άγγλου κι ενός Γερμανού φαντάρου!

Η παρεξηγημένη φωτογραφία της Θεσσαλονίκης

Γιατί λοιπόν ένας ποδοσφαιρικός αγώνας να αποτελεί πόλο διχασμού μεταξύ των ιστορικών της εποχής; Υπάρχει άλλωστε και οπτικό υλικό. Μια περίφημη φωτογραφία που για δεκαετίες κοσμεί άρθρα σε εφημερίδες και ιστοσελίδες, όπου αποτυπώνει τους στρατιώτες να παίζουν μπάλα μεταξύ τους. Η γνησιότητά της δεν τίθεται εν αμφιβόλω, όμως το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί για την χρονολογία και την τοποθεσία.

Στρατιώτες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στη Θεσσαλονίκη

Όπως αποδείχθηκε η συγκεκριμένη φωτογραφία είναι από τη... Θεσσαλονίκη το 1915 και δεν έχει καμία σχέση με την αγγλογερμανική σχέση στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Το συγκεκριμένο αφήγημα λοιπόν καταρρίπτεται, όμως οι μαρτυρίες είναι πάρα πολλές για να τις παραβλέψεις. Ο συγκεκριμένος αγώνας που έχει περάσει στην ιστορία, με τον συνταγματάρχη ως διαιτητή και τα γερμανικά Mauser να στήνονται ως δοκάρια, μπορεί να ανήκουν περισσότερο στη σφαίρα του μύθου, όμως αγώνες φαίνεται να υπήρξαν.

Ανακωχή με όχημα μια μπάλα

Μπορεί η ιδέα ενός μεγάλου, οργανωμένου αγώνα συλλογικής προσπάθειας να θεωρείται ανακριβής, όμως υπάρχουν αναφορές και μαρτυρίες για πιο αυθόρμητες πρωτοβουλίες. Ένας 19χρονος τότε Άγγλος στρατιώτης παραδέχεται πως ήταν ιδέα των Γερμανών να στήσουν ένα αυτοσχέδιο γήπεδο, όπου Άγγλοι και Γερμανοί κλωτσούσαν απλώς μια μπάλα χωρίς να κρατούν σκορ.

Άλλοι υποστηρίζουν πως εκείνοι που έκαναν πρώτοι την πρόσκληση ήταν οι Άγγλοι. «Ξαφνικά ένας τύπος έσκασε με μια μπάλα και ξεκίνησε ένας αγώνας» παραδέχεται ένας Συνταγματάρχης του Πεζικού των Άγγλων, ο οποίος συμπλήρωσε πως οι στρατιώτες του επικράτησαν επί των Γερμανών με 3-2. Άλλοι λένε πως στους δικούς τους αγώνες δεν υπήρχε καν μπάλα, αλλά σακούλες από άμμο που έδεναν με σπάγκο και τη βάφτιζαν μπάλα, όπως οι μοναχοί βάφτιζαν το ρύζι - κρέας.

Οι μαρτυρίες των στρατιωτών πιθανότατα ήταν η έμπνευση πίσω από το συγκεκριμένο πρότυπο του ποδοσφαιρικού αγώνα που πέρασε στην ιστορία, ο οποίος - όπως κάθε μύθος - έχει τις ρίζες του βυθισμένες στην πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα βέβαια, η οποία δεν επαναλήφθηκε ποτέ ξανά. Μέχρι και σήμερα ωστόσο αποτελεί μνημείο του ανθρώπινου πνεύματος. Όπως ο αθλητισμός αποτέλεσε καταφύγιο της ανθρώπινης ψυχής. Διότι μπορεί επίσημος αγώνας να μην υπήρξε ποτέ, όμως έστω κι αυτές οι αυθόρμητες κλωτσιές που έριξαν μαζί σε ένα κομμάτι δέρμα χάρισαν μια στιγμή ξεγνοιασιάς σε μια νεολαία που αργόσβηνε σε βούρκους λάσπης...