Αλητεία, βιολιά, κλωτσιές και γαρύφαλλα ή αλλιώς... Copa America

Σε κάποια από τις λιγοστές αναλαμπές του κοφτερού- μα πάντα βουτηγμένου στο ρούμι- μυαλού του, ο Κάρλος Ντρουμόντ ντε Αντράντε, ξεστόμισε την ατάκα που έμελλε να ριζωθεί βαθιά στη συνείδηση των συμπατριωτών του. Σύμφωνα με έναν αστικό μύθο που αιωρείται πάνω από τις φαβέλες του Ρίο, ο διασημότερος ποιητής της Βραζιλίας χάζευε από το παράθυρο δύο παρέες να διασκεδάζουν η μία δίπλα στην άλλη.

Στην πρώτη χόρευαν σάμπα. Στη δεύτερη έπαιζαν ποδόσφαιρο. Οσο παρακολουθούσε, τόσο μαγευόταν. Οσο και να προσπαθούσε, δεν μπορούσε να διακρίνει την παραμικρή διαφορά. Οι κινήσεις ήταν ολόιδιες. «Οι λαοί παίζουν μπάλα όπως χορεύουν», συμπέρανε!

Τούτο το πόρισμα πραγματικά δεν θα μπορούσε να βρει μεγαλύτερη ανταπόκριση σε πρακτικό επίπεδο απ' ότι στην America Latina. Κάθε γωνιά της λικνίζεται με το τόπι στο ρυθμό της παραδοσιακής μουσικής, λες και το μυαλό δεν ξέρει άλλο τρόπο από το να υπαγορεύει το παιχνίδι μέσα από τις νότες που διαχέονται από τα κύτταρα του. Κάθε γειτονιά των Νοτιοαμερικάνων βρήκε τον τρόπο μέσα από τη θεωρία της εξέλιξης των ειδών και προσάρμοσε τον ήχο στην δική της ιδιοσυγκρασία, για να προκύψει αυτή η ομορφιά της ποδοσφαιρικής αλάνας, που θα μας κρατήσει ξάγρυπνους για ακόμα μία φορά.

Το φοβερό όμως και εντελώς αντιφατικό, είναι πως τα πάντα ξεκίνησαν με ένα άνοστο, αργό, βαρετό φολκ εκκλησιαστικής μουσικής που κουβάλησαν μαζί τους οι Αγγλοι, καθώς κοντά στα τέλη του 19ου αιώνα έκαναν μαζική απόβαση στο Μπουένος Αϊρες. Εχει υπολογιστεί ότι το 1890 στην πρωτεύουσα της Αργεντινής ζούσαν περίπου 60-70.000 από δαύτους. Εχτισαν σχολεία, εκκλησίες, λέσχες και φυσικά δεν ξέχασαν να πάρουν μαζί τους και κάμποσες μπάλες. Κάπως έτσι το ποδόσφαιρο βρέθηκε στην άλλη άκρη του κόσμου. Μόνο που έμελλε να μεταλλάξει το DNA του ριζικά.

Ηταν η εποχή που στο Μπουένος Αϊρες κατέφθαναν χιλιάδες Ιταλοί μετανάστες. Οι περισσότεροι έπαιρναν το βαπόρι από την Γένοβα και έτσι οι ντόπιοι τους αποκάλεσαν «Xeneizes» (σ.σ.: το παρατσούκλι που έχει μείνει στους οπαδούς της Μπόκα Τζούνιορς), όπως δηλαδή έλεγαν οι ίδιοι οι Ιταλοί κοροϊδευτικά τους ζητιάνους στο λιμάνι της Γένοβας. Κάπου εκεί λοιπόν άρχισαν να μπλέκουν μεταξύ τους οι ήχοι, οι χοροί και οι συνήθειες, με τη μπάλα να μην μένει έξω από τούτη την βιολογική μετάλλαξη.

Μόνο που για να αποκτήσουν εθνική ποδοσφαιρική συνείδηση όλοι αυτοί οι μετανάστες και να αποκαλέσουν τους εαυτούς τους “Αργεντινούς”, είχαν ανάγκη τις σωστές νότες, τον ιδανικό ρυθμό. Αυτόν λοιπόν φρόντισε να τους τον χαρίσει το βραχνό, δυνατό- μέσα από την ψυχή- παίξιμο του Κάρλος Γαρδέλ στις αρχές του 20ού αιώνα. Κανείς πριν ή έπειτα από εκείνον δεν έκανε να πονέσει τόσος πολύς κόσμος με το τάνγκο, την κιθάρα και τα γαρύφαλλα. Αλητεία, πάθος, βία μέσα από τη μουσική και το παιχνίδι. Αλλά και οργάνωση, εξωτερίκευση συναισθημάτων. Κάθε χτύπημα στα τάστα και μία γκολάρα. Κάθε φιγούρα της ντάμας με τον καμπαγιέρο της και μία κλωτσιά στο ψαχνό.

Από κοντά, μισό τσιγάρο δρόμος και το Μοντεβιδέο, ακολούθησε τη μόδα με πανομοιότυπα χαρακτηριστικά. Το παραδέχονται άλλωστε και από τις δύο πλευρές του μεγάλου ποταμιού που όσο τις χωρίζει, άλλο τόσο τις ενώνει: «Το τάνγκο δεν είναι ούτε της Αργεντινής, ούτε της Ουρουγουάης. Είναι του Ρίο ντε λα Πλάτα». Μόνο που είναι αλήθεια ότι στην ακτή της δεύτερης το βιολί έχει μεγαλύτερη συμμετοχή. Οχι όμως για να δώσει μελωδία, αλλά ένταση. Και κάπως έτσι οι παίκτες της Σελέστε έμαθαν να παίζουν πιο σκληρά, αμυντικά, με σημάδι την καρωτίδα.

Το 1894, ένας Αγγλος πιονέρος, ο Τσαρλς Μίλερ μετέφερε τη σπίθα για το ποδόσφαιρο, καθώς μετακόμιζε από το Μπουένος Αϊρες στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Εκεί, οι μιγάδες πρόσθεσαν το λίκνισμα της σάμπα, οι πρώην σκλάβοι μπέρδεψαν τη ζογκλερική καποέιρα με το τόπι, οι Ευρωπαίοι άποικοι έδωσαν ένα στίγμα ορθολογισμού και όλ' αυτά αναδεύτηκαν σταδιακά σε ένα μείγμα που είχε ως συνέπεια να παραχθεί ένα εκρηκτικό αποτέλεσμα. Μέχρι το παιχνίδι να φτάσει στις μέρες μας και μέσα από την εμπορευματοποίηση να οδηγήσει τη Σελεσάο στο να χάσει τη ζογκλερική ψυχή της, οι Βραζιλιάνοι υπήρξαν οι μεγαλύτεροι μάγοι του πλανήτη με ό,τι καλό ή κακό σήμαινε αυτό για εκείνους.

Κάπως αντίστοιχα διαδόθηκε αργότερα και εξελίχτηκε η μπαλίτσα και στις άλλες χώρες του Νότου. Οι Παραγουανοί έμαθαν να παίζουν στο ρυθμό της δικής τους πόλκας, αυτής της ράθυμης μουσικής που αποκαλούν «Γκουαρανία». Οι Χιλιανοί έριξαν στη μάχη το ακορντεόν και τις ατομικές φιγούρες στο ερωτικό παιχνίδισμα της «Κουέκα», ενώ ανεβαίνοντας προς τα πάνω την οροσειρά των Ανδεων, τα πνευστά: φλογέρες και φλάουτα έκαναν την ζωή και την μπάλα να κυλά πιο ασθενικά, βαριά και αργά στα υψόμετρα του Περού και της Βολιβίας. Ωσπου στα βόρεια, οι Κολομβιανοί να δώσουν και πάλι εκρηκτικότητα στο τέμπο. Η παλιά κούμπια σε συνεργασία με το καινούργιο αλήτικο ρεγκετόν και μαζί τα ακούσματα των ιθαγενών, κάνουν τους Καφετέρος να βγάζουν γκάζι και να πανηγυρίζουν τα γκολ τους χορεύοντας.

Ολ' αυτά ισχύουν θα πείτε σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη. Μόνο που εκεί, στη Νότια Αμερική, υπάρχει μία τεράστια διαφορά. Με εξαίρεση τους Βραζιλιάνους που μιλούν πορτογαλικά, όλοι οι άλλοι έχουν κοινή λαλιά, ήθη, έθιμα και παρόμοια τρέλα με τη στρογγυλή θεά. Πουθενά αλλού στον κόσμο το ποδόσφαιρο δεν έχει ξεσηκώσει τόσο πολύ τα πλήθη και δεν έχει διεγείρει πάθη και μίση. Πουθενά αλλού μία κλωτσιά δεν έχει την ίδια αξία με μία ντρίμπλα και μία γκολάρα με ένα τάκλιν σωτηρίας στην γραμμή. Πουθενά αλλού το παιχνίδι δεν χρησιμοποιήθηκε τόσο από την προπαγάνδα, την πολιτική, από τις χούντες που έπλητταν διαρκώς όλες εκείνες τις χώρες.

Για τους Λατίνους η μπάλα είναι αρρώστια και γιατρειά μαζί. Είναι θάνατος και ανάσταση. Και πιστέψτε, βιώνουν όλ' αυτά τα συναισθήματα στο έπακρο. Σε μία υπερβολή που δεν έχει αύριο. Είναι μόνο εκείνη η στιγμή και τίποτ' άλλο. Πρόκειται για το παιχνίδι της αλάνας. Το βρώμικο του δρόμου. Το ανέμελο της αλεγκρίας. Αυτό που βγάζουν σε κάθε σύναξη τους. Τότε που μαζεύονται για να παίξουν όπως γουστάρουν. Απελευθερωμένοι από τα “πρέπει” της Ευρώπης, επιστρέφουν στη μεγάλη γειτονιά τους και παραδίδονται σε αυτό που προστάζει το ποδοσφαιρικό χρωμόσωμα τους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Copa America: Ποια ομάδα υποστηρίζετε για την κατάκτηση; (pic & poll)
• Copa America: Στο «Do or Die», η CONMEBOL επιλέγει και τα δύο
• Copa America: Το σοκ και οι «μύθοι» της CONMEBOL!

Follow me: @jorgekaraman
Instagram: jorge_karaman