Γιατί δεν υπάρχει «κορυφαίος όλων των εποχών» στο ποδόσφαιρο

Ο ένας δεν έπαιξε ποτέ Ευρώπη. Ο άλλος βρέθηκε θετικός στην εφεδρίνη. Ο τρίτος δεν πήρε Μουντιάλ. Ο τέταρτος δεν πήρε ούτε Μουντιάλ ούτε Euro. Ο πέμπτος «αν δεν τραυματιζόταν στα γόνατα, θα ήταν ο κορυφαίος». Ο έκτος είχε μια στρατιά από Gallacticos να του καλύπτει τα νώτα. Ο έβδομος είναι υπεραθλητής, αλλά βάζει τα κλάματα στους μεγάλους τελικούς. Για κάθε έναν από τους «υποψήφιους» για τον καλύτερο όλων των εποχών, υπάρχουν, συνήθως από τους λάτρεις κάποιου άλλου υποψήφιου, αντεπιχειρήματα που άλλοτε βγάζουν νόημα άλλοτε όχι. Η κουβέντα στα διαδικτυακά «καφενεία» και στις μεταξύ ποδοσφαιρόφιλων συζητήσεις έχει ανοίξει ξανά, με αφορμή την πορεία της Αργεντινής: Θα είναι ο Λιονέλ Μέσι ο κορυφαίος όλων των εποχών αν κατακτήσει το Μουντιάλ;

Η δική μου άποψη είναι πως, όχι, δεν θα είναι. Γιατί πολύ απλά δεν υπάρχει αυτό το «κορυφαίος όλων των εποχών». Ο καθένας που λατρεύει από μικρός το όμορφο παιχνίδι, δημιουργεί τους δικούς του μύθους, τον έλκουν διαφορετικά πράγματα. Για παράδειγμα, εκείνοι που στην ευαίσθητη ηλικία της διαμόρφωσης της ποδοσφαιρική συνείδησης είδαν τον Ντιέγκο Μαραντόνα να οδηγεί τη Νάπολι στο πρωτάθλημα, είναι φυσικό επακόλουθο να ερωτευτούν σφόδρα τόσο τον ίδιο, όσο και την εποχή. Να φέρουν σε δεύτερη μοίρα χωρίς πολλές σκέψεις τους επόμενους και να κάνουν ρουτίνα το «αν θεωρείς αυτόν κορυφαίο, πού να έβλεπες τότε τους δικούς μας». Συμβαίνει και δικαιολογημένα. Είναι επίσης φυσικό, να κάνουν πλύση εγκεφάλου στους διαδόχους τους.

Το καταλαβαίνω και ως παθών. Έμαθα να λατρεύω τον Μαραντόνα, έχοντας ουσιαστικά παραστάσεις μόνο από τη δύση της καριέρας του και μαθαίνοντας για τα υπόλοιπα από διηγήσεις και βιντεοκασέτες. Στο δικό μου μυαλό, ακόμα κι αν ο επόμενος σταρ είναι ένα κράμα Μέσι-Ρονάλντο-Μπαπέ, ο Ντιέγκο θα είναι πάντα στην κορυφή. Έχει να κάνει με ένα ακόμα υποκειμενικό κριτήριο: Ποια στοιχεία του παιχνιδιού είναι αυτά που «μετρούν» περισσότερο στη συνείδηση κάποιου ποδοσφαιρόφιλου. Προφανώς οι γκολτζήδες και οι «μπαλάτοι» είναι αυτοί που συνήθως επικρατούν, κυρίως αν έχουν διάρκεια. Όχι, όμως, για όλους.

Υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι «μετά τον Πελέ έσπασε το καλούπι» και κάποιοι που θεωρούν τον Ροναλντίνιο κορυφαίο όλων των εποχών για την ασύγκριτη ικανότητά του με την μπάλα, παρότι δεν είχε τη διάρκεια που θα μπορούσε. Υπάρχουν, λιγότεροι, που ξεχωρίζουν τους κλασάτους αμυντικούς, αυτούς που «δεν βγαίνουν πια», όπως ο Πάολο Μαλντίνι ή τον Κρόιφ για την ασύλληπτη ταχύτητα της σκέψης του. Άλλοι, λάτρεις μιας συγκεκριμένης ποδοσφαιρικής σχολής, αρνούνται πεισματικά να αναγνωρίσουν κάποιον που δεν προέρχεται από αυτή. Άντε πες σε αργεντινόφιλο να παραδεχθεί Βραζιλιάνο. Σε Παναθηναϊκό να παραδεχθεί Ολυμπιακό, για να το φέρουμε περισσότερο κοντά στα δικά μας δεδομένα. Kαι προφανώς, δεν έχει και πολύ νόημα να προσπαθείς να κρίνεις έναν ποδοσφαιριστή που μάγευε πριν 25 χρόνια, παρακολουθώντας και αναλύοντάς τον τώρα, γιατί χάνεις το νόημα. Τον κρίνεις με τους όρους του 2022 κι όχι με εκείνους της εποχής του, γιατί πολύ απλά δεν τους έχεις ζήσει. Κι έπειτα, ποιος καθορίζει τα κριτήρια; Μετρούν τελικά περισσότερο οι τίτλοι; Άρα, πώς ο Χατζηπαναγής αναδείχθηκε κορυφαίος του επαγγελματικού πρωταθλήματος στην πρόσφατη ψηφοφορία του Gazzetta; Μετρά το ατομικό ταλέντο και η ικανότητα με το τόπι; Τότε, υποτιμούμε την προσφορά στην ομάδα, που είναι τελικά ο μεγαλύτερος σκοπός ενός ποδοσφαιριστή. Μετρά το πολυπαιγμένο legacy, η κληρονομιά στο παιχνίδι; Και ποιος το κρίνει αυτό;

Πάμε τώρα και στα λιγότερο υποκειμενικά. Το ποδόσφαιρο έπαψε προ καιρού να είναι απλά παιχνίδι, να είναι απλά άθλημα. Είναι πλέον επιστημονικός κλάδος. Εξελίσσεται συνεχώς σε όλους τους τομείς, από την προπόνηση, την τακτική και την ψυχολογία, μέχρι την ανάλυση, την τεχνολογία, την ιατρική και φυσικά τους κανονισμούς. Τα data πλέον βρίσκονται σε ένα επίπεδο που οι παλαιότεροι δεν φαντάζονταν καν. Γι' αυτό και ένα παιδί 22 χρονών, μπορεί να προσφέρει σε αρκετούς τομείς περισσότερα σε μια ομάδα ή στην ίδια τη συζήτηση από τους «έχω παίξει μπάλα και ξέρω». Ναι, έχεις παίξει και ξέρεις, αλλά μιλάμε για κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό το οποίο ήξερες. Δεν χρειάζεται καν να συγκρίνουμε το 1970 με το 2022 και να μπούμε στην κουβέντα του τι θα γινόταν στο Μουντιάλ του 1986 αν υπήρχε VAR, στο πόσα γκολ θα έβαζε ο Ντιεγκίτο αν είχε την προστασία των διαιτητών που έχουν οι σημερινοί αστέρες ή στο τι θα έκανε ο Μέσι στα λασπωμένα τερέν. H εξέλιξη είναι τεράστια σε πολύ μικρότερα χρονικά διαστήματα. Και όσο περνούν τα χρόνια, η ταχύτητα με την οποία τα δεδομένα αλλάζουν γίνεται όλο και πιο ξέφρενη.

Υπάρχουν κι άλλοι τομείς, τους οποίους οι περισσότεροι δεν φέρνουν καν στο μυαλό τους. Είχα πρόσφατα μια συζήτηση με έναν πρώην ποδοσφαιριστή, που μου έλεγε ότι αν στη δική του εποχή υπήρχαν Social Media, πιθανότατα δεν θα μπορούσε να διατηρηθεί πνευματικά στο επίπεδο που ήταν. Αυτή η τόσο άμεση έκθεση και η δυνατότητα να έρθουν οι παίκτες σε επαφή με κάθε λογής σχόλια, δυνητικά μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην απόδοσή τους και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Επιπλέον, καταστάσεις που τώρα θα προκαλούσαν (δικαίως) κινήματα και αντιδράσεις, ήταν συνηθισμένες σε αποδυτήρια του παλιού καιρού. Η παρουσία ψυχολόγων, διατροφολόγων, η εξέλιξη της πρόληψης και της αποκατάστασης, κάνουν εντελώς διαφορετική την καθημερινότητα ενός ποδοσφαιριστή του καιρού μας, από ό,τι ενός στις ένδοξες εποχές των πατεράδων μας.

Είναι αδόκιμο, επίσης, να συγκρίνεται η απόδοση του σήμερα με την απόδοση του τότε, από κάθε άποψη. Για όλους τους λόγους που περιγράψαμε παραπάνω, το να κάνει ένας ποδοσφαιριστής 60 ματς τη σεζόν και να πετύχει 73 γκολ, όπως ο Μέσι το 2011-12, ήταν αδύνατον να συμβεί στα 80s, στο ίδιο επίπεδο. Από την άλλη, οι άμυνες των Ιταλών πάνω στον Μαραντόνα και οι κλωτσιές που δεχόταν, πιθανότατα να οδηγούσαν εκτός γηπέδου τους παίκτες που έχουν μάθει το παιχνίδι αλλιώς. Επιπλέον, το να πετυχαίνεις 58 γκολ στο Πρωτάθλημα Παουλίστα της Βραζιλίας το 1958 δεν έχει σχέση με το να βάζεις τα μισά σε ένα ευρωπαϊκό top πρωτάθλημα των 90ς. Κι επειδή μιλάμε πάντα για ένα ομαδικό άθλημα, κάτι το οποίο οι προσωπολάτρες τείνουν να ξεχνούν, παίζει πάντα ρόλο το πλαίσιο της ομάδας. Οι συμπαίκτες, ο προπονητής, οι αντίπαλοι. Η Βραζιλία του '70 δεν ήταν μόνο ο Πελέ.

Το ποδόσφαιρο είναι πρώτα από όλα συναίσθημα. Ασκεί διαφορετική έλξη στον καθένα, γι’ αυτό είναι και το ομορφότερο παιχνίδι του κόσμου. Είναι δύσκολο να κατανοήσεις το πώς επηρεάζεται συναισθηματικά ο διπλανός σου, από κάτι που εσένα ενδεχομένως να σε αφήνει παγερά αδιάφορο. Συμβαίνει με όλες τις μορφές τέχνης. Πάντα θα υπάρχουν οι υποψήφιοι GOAT, πάντα ο καθένας θα έχει τις δικές του προτιμήσεις και τους δικούς του αγαπημένους. Κανείς, ωστόσο, όσα επιχειρήματα κι αν αραδιάσει κάποιος, δεν είναι ο κορυφαίος όλων των εποχών. Γιατί, πολύ απλά, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο.