Στη χώρα που τα σκουπίδια διαμορφώνουν συνειδήσεις

Είναι αρκετά τα περιστατικά τελευταία, που εκτός από την ανεπάρκεια του κράτους σε πάρα πολλούς τομείς, έρχονται να καταδείξουν ένα ουσιαστικό κοινωνικό ζήτημα: Η «παραδοσιακή» παραπληροφόρηση και η υπερπληροφόρηση οδηγούν τελικά στην ανάδειξη απόψεων και κρίσεων, που με τη σειρά τους δημιουργούν παντελώς στρεβλά πρότυπα συμπεριφοράς.

Το γεγονός ότι αρκετός κόσμος επιλέγει να ενημερώνεται από τα Social Media, καταδεικνύει ως έναν βαθμό το πρόβλημα της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα και της έλλειψης εμπιστοσύνης που τρέφει ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας προς τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Αυτό δεν είναι μια απλή διαπίστωση. Φέτος, η ετήσια έρευνα του Reuters έδειξε πτώση οκτώ μονάδων σε σχέση με πέρυσι σχετικά με την εμπιστοσύνη του κόσμου στα Media, με τη χώρα μας να είναι η τελευταία στη σχετική λίστα των 46 χωρών. Η ίδια έρευνα, έδειξε ότι έξι στους δέκα επιλέγουν τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης για την ενημέρωσή τους. Παράλληλα, τα Social Media λειτουργούν συχνά ως ελεγκτικός μηχανισμός στην Τέταρτη Εξουσία, δεδομένου ότι οι εικόνες και τα βίντεο που κυκλοφορούν από τους αυτόπτες μάρτυρες-κατ' ανάγκην ρεπόρτερ, διαψεύδουν το αφήγημα που μεταδίδεται και, δυστυχώς, συχνά αποδεικνύεται στημένο ή κατευθυνόμενο, μιας και οι σχέσεις διαπλοκής αρκετών Μέσων είναι γνωστές σε όλους.

Ωστόσο, πέραν αυτού, είναι τρομακτικός ο βαθμός που τα fake news, οι γενικεύσεις, τα τσουβαλιάσματα, οι θεωρίες συνομωσίας και οι μισανθρωπικές αντιλήψεις βρίσκουν χώρο και αντλούν δύναμη μέσα στον μικρόκοσμο της οθόνης. Μην προσπαθείτε να κρίνετε απαραίτητα εξ ιδίων, αλλά σκεφτείτε πόσα πιτσιρίκια ακολουθούν τους influencers της κακιάς ώρας, παρακολουθούν περιεχόμενο στα όρια του ποινικού, παπαγαλίζουν στίχους γεμάτους σεξισμό και δήθεν χαϊλίκι που αναγαγάγουν το εύκολο χρήμα σε υπέρτατο αγαθό, αναπαράγουν θεωρίες χωρίς καμία βάση και ουσιαστικά, σταδιακά διαμορφώνουν μια συνείδηση μπολιασμένη από την άγνοια, το μίσος, και την «τσάμπα» μαγκιά. Το αποδεικνύουν τα νούμερα που κάνουν αυτά τα νούμερα.

Η απόσταση από το να κάνεις διαγωνισμό κατάρας για έναν ποδοσφαιριστή επειδή έχασε μια ευκαιρία μέχρι να ειρωνεύεσαι έναν νεκρό δεν είναι τόσο μεγάλη όσο μπορεί να φαντάζεται ένας εγκέφαλος που δεν έχει γίνει κιμάς, από όλα αυτά τα σκουπίδια που βρίσκονται εκεί έξω και γεμίζουν τον σκληρό δίσκο εκείνων που τα καταναλώνουν με χαρά.

Και για να έρθουμε στην πρόσφατη τραγωδία της Νέας Φιλαδέλφειας και τη δολοφονία του Μιχάλη: Για μια ακόμα φορά, φτάσαμε στο σημείο να ακούμε και να διαβάζουμε πράγματα που όχι μόνο σπιλώνουν τη μνήμη του νεκρού, αλλά και ουσιαστικά αποπροσανατολίζουν. Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της κοινωνικής βίας που εκφράζεται εντός και πέριξ των γηπέδων είναι η κατανόηση του φαινομένου, όπως και η κατανόηση του ότι όλοι αυτοί που μπορούν να κάνουν κάτι για την πρόληψη, κωφεύουν και κρύβουν ακόμα και νεκρούς κάτω από το χαλάκι. Δεν αναφέρομαι μόνο στην αστυνομία και στο κράτος. Το μακρύ και το κοντό του καθενός στα Social Media, που από κάποιους καταλήγει να αποτελεί είδηση και να αναπαράγεται μάλιστα, μεγαλώνει το χάσμα προς αυτή την κατανόηση. Προφανώς όλα αυτά υπάρχουν και στα παραδοσιακά Media, όπου πολλές φορές τα πράγματα είναι χειρότερα γιατί υπάρχει δόλος. Όμως δεν έχουν την ίδια διείσδυση στις μικρές ηλικίες.

Θα ήθελα πολύ να διαβάσω, κάποια στιγμή, μια εμπεριστατωμένη ακαδημαϊκή έρευνα για τον τρόπο που τα Social Media έχουν επηρεάσει τον χουλιγκανισμό στην Ελλάδα. Δεν είναι, βέβαια, τόσο σημαντικό όσο ο τρόπος που χρησιμοποίησαν το TikTok στις εκλογές οι πολιτικοί αρχηγοί, αλλά τι να κάνεις. Κάθε καθωσπρέπει οπαδικό επεισόδιο πλέον πρέπει να συνοδεύεται και από τον κατάλληλο videographer. Αν δεν ανέβει βίντεο στα Social Media, τι νόημα έχει άλλωστε;

Νομίζω είναι αρκετοί που πρόλαβαν να δουν, μετά τη γνωστοποίηση των επεισοδίων στη Νέα Φιλαδέλφεια και πριν ακόμα γίνει γνωστό ότι ένας άνθρωπος έχασε τη ζωή του από μαχαίρωμα, την εικόνα που επικρατούσε στις τόσες «οπαδικές» σελίδες. Με τους μεν και τους δε να ποτίζουν με μίσος τα εξαρτημένα από το σκρολάρισμα πιτσιρίκια, που περιμένουν να δουν αν «τους πήραμε» για να το αναπαράγουν ή τη γραμμή «υπεράσπισης» σε περίπτωση που τα πράγματα δεν πήγαν όπως περίμεναν. Να μοιράζονται εικόνες τραυματιών, μαχαιρώματα και φονικά χτυπήματα, ως κάτι για το οποίο οφείλουν να είναι υπερήφανοι, να ηρωοποιούν εν δυνάμει δολοφόνους και να προετοιμάζονται ώστε κάποια στιγμή να πάρουν τη θέση τους. Και δεν ξέρω, αν γίνεται αντιληπτό το πόσο σοβαρό είναι αυτό, για τη διαμόρφωση της συνείδησης ενός παιδιού σε ηλικία που «βράζει» και όχι μόνο.

Η κατάσταση μεταφέρεται σε κάθε τι σοβαρό που συμβαίνει και δυστυχώς σε τούτη εδώ τη χώρα συμβαίνουν τόσα, που δεν προλαβαίνεις καλά-καλά να τα επεξεργαστείς. Πόσω μάλλον όταν πρέπει ο εγκέφαλός σου να «χωνέψει» όλα αυτά που διαβάζει και βλέπει δεξιά και αριστερά. Του το επιτρέπεις εσύ, βέβαια, αλλά υπάρχουν φορές που μοιάζει σαν να μην έχεις επιλογή, σαν να είσαι περικυκλωμένος από σκουπίδια. Και υποσυνείδητα, πάντα κάτι μένει.

Δυστυχώς, χάσαμε. Και η ήττα αυτή δεν ήρθε σε έναν τελικό. Είναι μια ήττα που προδιαγραφόταν εδώ και καιρό, είναι μια ήττα για την οποία έχουμε ευθύνη όλοι. Ας προσπαθήσουμε, τουλάχιστον, μήπως γυρίσουν κάποιοι διακόπτες και μήπως σωθούν τα παιδιά που τώρα αρχίζουν να διαμορφώνουν συνείδηση.