Η αυτοκίνηση ως έκφραση της κοινωνικής ανισότητας

• Οικονομικά εμπόδια στην ιδιοκτησία αυτοκινήτου
• Γεωγραφικές ανισότητες και αυτοκίνηση
• Η επίδραση της κουλτούρας στην ιδιοκτησία αυτοκινήτου
• Πολιτικές και προτάσεις για την βελτίωση της πρόσβασης στην αυτοκίνηση

Η αυτοκίνηση, σύμβολο της βιομηχανικής προόδου και της ατομικής ελευθερίας, αποκαλύπτει τις βαθιές κοινωνικές ανισότητες που διατρέχουν την ελληνική -αλλά και την ευρωπαϊκή- κοινωνία. Παρά τη συνεχή προώθηση της αυτοκίνησης ως δικαιώματος προσβάσιμου σε όλους, τα δεδομένα δείχνουν ότι η δυνατότητα απόκτησης και χρήσης αυτοκινήτου παραμένει προνόμιο, εξαιτίας των συστημικών αδυναμιών και ανισοτήτων που παραμένουν ανέγγιχτες.

Οικονομικά εμπόδια στην ιδιοκτησία αυτοκινήτου

Η απόκτηση αυτοκινήτου στην Ελλάδα αποτελεί ένα τεράστιο οικονομικό βάρος για τον μέσο πολίτη. Το υψηλό κόστος αγοράς, η συντήρηση, η ασφάλεια και τα καύσιμα επιβαρύνουν δυσανάλογα τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Ενώ οι πιο εύποροι συνεχίζουν να αποκτούν πολυτελή οχήματα, η πλειονότητα του πληθυσμού αγωνίζεται να διατηρήσει τα βασικά αγαθά. Το κόστος ενός νέου αυτοκινήτου συνήθως ξεπερνά τα 20.000 ευρώ, ποσό που για πολλούς είναι αδιανόητο να δαπανηθεί.

Γεωγραφικές ανισότητες και αυτοκίνηση

Η γεωγραφία της ανισότητας γίνεται πιο εμφανής όταν εξετάζουμε την κατανομή των μέσων μεταφοράς. Οι αστικές περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης απολαμβάνουν σχετικά καλές υποδομές δημόσιας συγκοινωνίας, αν και αυτές παραμένουν συχνά υποχρηματοδοτούμενες και υπερφορτωμένες. Στις αγροτικές και ημιαστικές περιοχές, όμως, η κατάσταση είναι δραματική. Οι κάτοικοι αυτών των περιοχών συχνά εξαρτώνται αποκλειστικά από τα αυτοκίνητά τους, αφού η πρόσβαση σε δημόσια μέσα είναι είτε ανύπαρκτη είτε εξαιρετικά περιορισμένη.

Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο φτώχειας και απομόνωσης, καθώς οι κάτοικοι τις περιφέρειας, που ήδη υφίστανται σημαντικές οικονομικές δυσκολίες, αναγκάζονται να δαπανούν μεγάλα ποσά για τη μετακίνηση και την εργασία τους. Σε χώρες όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, οι ανισότητες αυτές είναι εξίσου έντονες, καθώς οι περιφερειακές περιοχές υποφέρουν από χρόνια υποεπένδυση στις υποδομές.

Η επίδραση της κουλτούρας στην ιδιοκτησία αυτοκινήτου

Η κοινωνική πίεση για την απόκτηση αυτοκινήτου είναι μια άλλη διάσταση της ανισότητας. Σε μια κοινωνία όπου το αυτοκίνητο θεωρείται σύμβολο κοινωνικής ανέλιξης και επιτυχίας, η πίεση αυτή είναι έντονη. Ειδικά στην Ελλάδα, η αυτοκίνηση έχει καταστεί αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας και της ταυτότητας, με το αυτοκίνητο να αποτελεί σημάδι ανεξαρτησίας και κοινωνικού κύρους.

Αλλά αυτή η πίεση δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, η ιδιοκτησία αυτοκινήτου θεωρείται κεντρική στην αίσθηση της προσωπικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Οι νέοι αισθάνονται την ανάγκη να αποκτήσουν αυτοκίνητο, παρά το υψηλό κόστος, ενισχύοντας την καταναλωτική κουλτούρα που ευνοεί τις κοινωνικές ανισότητες.

Πολιτικές και προτάσεις για την βελτίωση της πρόσβασης στην αυτοκίνηση

Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην αυτοκίνηση απαιτεί ριζοσπαστικές πολιτικές παρεμβάσεις. Οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν ενεργό ρόλο στη μείωση των οικονομικών φραγμών, μέσω της παροχής οικονομικών κινήτρων και επιδοτήσεων για την αγορά και συντήρηση αυτοκινήτων, ιδιαίτερα ηλεκτρικών οχημάτων που έχουν χαμηλότερα λειτουργικά κόστη. Οι επιδοτήσεις για την αγορά ηλεκτρικών οχημάτων στην Ελλάδα αποτελούν ένα θετικό βήμα, αλλά χρειάζονται περισσότερες τέτοιες πρωτοβουλίες.

Παράλληλα, η ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών είναι ζωτικής σημασίας. Η επέκταση των δικτύων μέσων μαζικής μεταφοράς, η βελτίωση της συχνότητας και της αξιοπιστίας τους, καθώς και η μείωση του κόστους χρήσης τους, μπορούν να προσφέρουν πραγματικές εναλλακτικές λύσεις σε εκείνους που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά ένα αυτοκίνητο.

Επιπλέον, οι πολιτικές που ενθαρρύνουν την κοινή χρήση αυτοκινήτων και την ανάπτυξη δικτύων car-sharing μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, τα προγράμματα κοινής χρήσης αυτοκινήτων μπορούν να αποτελέσουν μια βιώσιμη εναλλακτική για όσους δεν έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν δικό τους αυτοκίνητο.

Η αυτοκίνηση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη αναδεικνύει και ενισχύει τις βαθύτερες κοινωνικές ανισότητες. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι ανισότητες, χρειάζεται ένα νέο μοντέλο κοινωνικής πολιτικής που θα προάγει την ισότητα στην πρόσβαση στα μέσα μεταφοράς, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης ή γεωγραφικής τοποθεσίας. Με αποφασιστικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη, μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι η αυτοκίνηση θα είναι πραγματικά προσβάσιμη σε όλους.

Φωτογραφίες: Unsplash/Rolls-Royce