Είναι η οδική ασφάλεια ταξική υπόθεση;

• Υποδομές και κοινωνικές ανισότητες
• Οι προσπάθειες της Ε.Ε. και το κόστος της ισότητας
• Η επίδραση των προγραμμάτων ανανέωσης στόλου
• Η κοινωνική διάσταση της οδικής ασφάλειας

Η οδική ασφάλεια, αν και αφορά όλους, φαίνεται να επηρεάζεται έντονα από την οικονομική δυνατότητα κάθε χρήστη των δρόμων. Τα ακριβά αυτοκίνητα διαθέτουν προηγμένα συστήματα ασφαλείας, που συχνά τα καθιστούν σημαντικά πιο ασφαλή σε σχέση με τα φθηνότερα οχήματα. Συστήματα όπως τα αυτόνομα φρένα, οι αισθητήρες τυφλών σημείων και οι πολυάριθμοι αερόσακοι είναι συνήθως διαθέσιμα στα ακριβά μοντέλα, ενώ τα φθηνότερα αυτοκίνητα συχνά δεν προσφέρουν παρόμοιο επίπεδο εξοπλισμού, ιδίως αν πρόκειται για παλαιότερα μοντέλα.

Αυτό δημιουργεί ένα σημαντικό χάσμα μεταξύ της ασφάλειας που προσφέρουν τα οικονομικά προσβάσιμα αυτοκίνητα και τα πιο ακριβά. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα αυτοκίνητα που εμπλέκονται σε θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα είναι συνήθως παλαιότερα και λιγότερο εξοπλισμένα. Στην Ελλάδα, τα οχήματα που συμμετείχαν σε θανατηφόρα ατυχήματα το 2023 είχαν κατά μέσο όρο ηλικία άνω των 12 ετών, ενώ η πλειονότητα αυτών ανήκε στην κατηγορία των προσιτών οχημάτων. Η ηλικία των αυτοκινήτων συνδέεται άμεσα με την απουσία σύγχρονων τεχνολογιών ασφαλείας, αφήνοντας τους οδηγούς πιο εκτεθειμένους σε κινδύνους.

Υποδομές και κοινωνικές ανισότητες

Η διαφορά στην ασφάλεια δεν περιορίζεται μόνο στα οχήματα αλλά επεκτείνεται και στο αστικό περιβάλλον. Οι περιοχές με υψηλότερο εισόδημα διαθέτουν συχνά καλύτερες υποδομές που συμβάλλουν στην οδική ασφάλεια. Δρόμοι με καλά συντηρημένες διαβάσεις πεζών, φωτεινοί σηματοδότες και χωριστές λωρίδες για ποδήλατα είναι χαρακτηριστικά που βρίσκουμε συχνά σε εύπορες γειτονιές. Επιπλέον, οι δρόμοι αυτοί συνήθως αστυνομεύονται καλύτερα, με πιο συχνές παρεμβάσεις για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας και τη διασφάλιση της τήρησης των κανόνων οδικής κυκλοφορίας.

Αντίθετα, σε υποβαθμισμένες περιοχές, οι δρόμοι είναι συχνά κακοσυντηρημένοι, οι πεζοί και ποδηλάτες δεν προστατεύονται επαρκώς και η έλλειψη αστυνόμευσης καθιστά την κυκλοφορία πιο επικίνδυνη. Τα φθαρμένα οδοστρώματα, η απουσία φωτισμού και η κακή ποιότητα των διαβάσεων αυξάνουν τους κινδύνους για όλους τους χρήστες του δρόμου. Αυτές οι κοινωνικές ανισότητες στην ασφάλεια των υποδομών είναι εξίσου ανησυχητικές όσο και οι διαφορές μεταξύ των οχημάτων.

Οι προσπάθειες της Ε.Ε. και το κόστος της ισότητας

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση αυτής της ανισότητας, επιβάλλοντας υποχρεωτικά στους κατασκευαστές αυτοκινήτων να εξοπλίζουν όλα τα νέα οχήματα, ανεξαρτήτως τιμής, με προηγμένα συστήματα ασφαλείας. Συστήματα που κάποτε αποτελούσαν αποκλειστικά χαρακτηριστικά των πολυτελών οχημάτων, είναι πλέον υποχρεωτικά σε όλα τα νέα αυτοκίνητα. Αυτές οι προσπάθειες αποσκοπούν στη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων και την εξίσωση της οδικής ασφάλειας για όλους τους πολίτες της ΕΕ.

Ωστόσο, η εφαρμογή αυτών των κανονισμών έχει επιφέρει μια ανεπιθύμητη συνέπεια: την αύξηση της τιμής των αυτοκινήτων. Τα νέα συστήματα ασφαλείας προσθέτουν κόστος στην κατασκευή των οχημάτων, το οποίο μετακυλίεται στον καταναλωτή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα νέα αυτοκίνητα, ακόμη και τα πιο προσιτά, να γίνονται πιο ακριβά. Οι αυξημένες τιμές περιορίζουν τη δυνατότητα των χαμηλότερων εισοδηματικών τάξεων να αποκτήσουν ασφαλέστερα οχήματα, καθιστώντας την ισότητα στην ασφάλεια δύσκολο εγχείρημα. Παρά την πρόθεση της ΕΕ να μειώσει τις ανισότητες, το αυξημένο κόστος εμποδίζει την πλήρη εφαρμογή αυτής της φιλοσοφίας στην πράξη.

Η επίδραση των προγραμμάτων ανανέωσης στόλου

Ένα ακόμη μέτρο που θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση των ανισοτήτων στην οδική ασφάλεια είναι τα προγράμματα ανανέωσης του στόλου οχημάτων. Η Ελλάδα, όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει υιοθετήσει προγράμματα για την απόσυρση παλαιών οχημάτων, δίνοντας κίνητρα στους οδηγούς να αγοράσουν νέα, πιο ασφαλή αυτοκίνητα. Ωστόσο, η εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων απαιτεί σημαντική κρατική χρηματοδότηση, και χωρίς επαρκή στήριξη, οι πολίτες με χαμηλά εισοδήματα είναι πιθανό να συνεχίσουν να κινούνται με παλαιότερα και λιγότερο ασφαλή οχήματα.

Η αντικατάσταση των παλαιών αυτοκινήτων με σύγχρονα, ασφαλέστερα οχήματα είναι αναμφίβολα κρίσιμη για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματικά τα προγράμματα αυτά, η οικονομική στήριξη πρέπει να είναι ικανή να εξυπηρετήσει τις ανάγκες όλων των κοινωνικών τάξεων, παρέχοντας σε όλους τους πολίτες την ευκαιρία να αποκτήσουν πρόσβαση σε ασφαλή οχήματα.

Η κοινωνική διάσταση της οδικής ασφάλειας

Συνοψίζοντας, η οδική ασφάλεια δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ζήτημα αλλά έχει βαθιές κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις. Οι διαφορές στην ποιότητα των οχημάτων και των υποδομών δημιουργούν ένα φαινόμενο όπου η ασφάλεια στο δρόμο εξαρτάται, εν μέρει, από την οικονομική δυνατότητα. Αν και η ΕΕ έχει κάνει βήματα για να εξισώσει τις διαφορές αυτές μέσω κανονισμών ασφαλείας, η αύξηση των τιμών των αυτοκινήτων και οι ανεπαρκείς υποδομές σε κάποιες περιοχές συνεχίζουν να διατηρούν την οδική ασφάλεια ως ένα ταξικό ζήτημα. Η πολιτεία και η ΕΕ οφείλουν να εντείνουν τις προσπάθειες τους για να διασφαλίσουν ότι η ασφάλεια στους δρόμους θα είναι δικαίωμα όλων, ανεξαρτήτως κοινωνικής ή οικονομικής τάξης.

Φωτογραφία: Shutterstock