Η γυναικεία αθλητική τριάδα, ή στα αγγλικά Female Athlete Triad (FAT), είναι ένα σύνδρομο που εμφανίζεται σε γυναίκες αθλήτριες και χαρακτηρίζεται από την τριάδα: 1) διαταραγμένη διατροφή, 2) αμμηνόρροια, 3) οστεοπόρωση. Οι τρεις αυτές ιατρικές καταστάσεις είναι μεταξύ τους αλληλένδετες και συχνά δεν γίνονται αντιληπτές από τους επαγγελματίες υγείας.
Η γυναικεία αθλητική τριάδα διαφέρει από την νευρογενή ανορεξία και βουλιμία που μπορεί να έχουν κάποιες αθλήτριες και είναι σημαντικό να μην συγχέονται. Επίσης, η αμηνόρροια από μόνη της, που συχνά συναντάμε σε αθλήματα αντοχής, δεν συνιστά FAT.
Τι προκαλεί την γυναικεία αθλητική τριάδα;
Η γυναικεία αθλητική τριάδα οφείλεται σε πολύ χαμηλή πρόσληψη θερμίδων ή υπερβολική δαπάνη θερμίδων μέσω των προπονήσεων. Δηλαδή, η ενέργεια που παίρνει η αθλήτρια μέσα από τη διατροφή της δεν επαρκεί για να καλύπτει ικανοποιητικά τις ανάγκες της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται το ενεργειακό επίπεδο της αθλήτριας και αυτή να εξαντλείται (“energy drain”).
Τι σημαίνουν οι όροι διαταραγμένη διατροφή, αμηνόρροια και οστεοπόρωση;
Διαταραγμένη διατροφή: Ο όρος “disordered eating” χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια γκάμα από διατροφικές συμπεριφορές που δεν είναι οι τυπικές και μπορεί να συνθέτουν ή και όχι μια ήδη γνωστή διατροφική διαταραχή. Τέτοιες συμπεριφορές δηλώνουν ότι η σχέση με τη διατροφή και το σώμα δεν είναι υγιής.
Αμηνόρροια: Η αμηνόρροια είναι η διακοπή της περιόδου για τρεις συνεχόμενους μήνες. Η αμηνόρροια που προκαλείται από άσκηση προκύπτει από δυσλειτουργία του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-ωοθήκες, με αποτέλεσμα να παράγονται μειωμένα οιστρογόνα. Οφείλεται σε μη ισορροπημένη διατροφή, χαμηλό σωματικό λίπος, στρες ή υπερβολική απώλεια βάρους.
Οστεοπόρωση: Η μειωμένη οστική πυκνότητα και η οστεοπόρωση κάνουν τα κόκαλά μας πιο εύθραυστα και επιρρεπή σε κατάγματα. Στις αθλήτριες πιστεύεται ότι οφείλεται στη μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων, λόγω της διακοπής της περιόδου. Ένας άλλος παράγοντας μπορεί να είναι ότι δεν καλύπτονται οι ανάγκες σε μέταλλα από την τροφή.
Παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη γυναικείας αθλητικής τριάδας
Η γυναικεία αθλητική τριάδα εκτιμάται ότι επηρεάζει το 20-60% των αθλητριών, όμως δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία. Ερασιτέχνες αθλήτριες που προπονούνται εντατικά και ακολουθούν δίαιτα πολύ χαμηλών θερμίδων ή είναι χορτοφάγοι και αθλούνται πολύ ή συνυπάρχει νευρική ανορεξία, γυναικολογικό ζήτημα ή υπάρχει υποθυρεοειδισμός έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Οι επαγγελματίες αθλήτριες φαίνεται ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν FAT αν ασχολούνται με κάτι από τα παρακάτω: αθλήματα αντοχής, όπως άλματα (εις ύψος, εις μήκος, τριπλούν, επί κοντώ), 800m, 1500m, 3000m, 5000m, 10000m, 20km, μπαλέτο, καλλιτεχνικό πατινάζ, bodybuilding, fitness modeling, ποδηλασία, κολύμπι, καταδύσεις, γυμναστική.
Αντιμετώπιση γυναικείας αθλητικής τριάδας
Είναι σημαντικό οι προπονητές και οι επαγγελματίες υγείας να είναι ευαισθητοποιημένοι στη γυναικεία αθλητική τριάδα, ώστε να μπορέσουν να αποτρέψουν την εμφάνιση του συνδρόμου, αλλά και να δράσουν εγκαίρως για την αντιμετώπισή του. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται συνεργασία και διεπιστημονική ομάδα που αποτελείται από ιατρό, αθλητικό διατροφολόγο και ψυχολόγο. Για να αποκτηθεί η αναγκαία ορμονική ισορροπία και ενεργειακή αποκατάσταση θα πρέπει να γίνουν, συνοπτικά, τα ακόλουθα:
Να αυξηθεί η συνολική πρόσληψη θερμίδων.
Να μειωθεί η ένταση της προπόνησης.
Να μην πέσει το σωματικό λίπος κάτω από το 17%.
Να γίνει μικρή αύξηση του σωματικού βάρους.
Ο ρόλος του διαιτολόγου στη γυναικεία αθλητική τριάδα
Η συμμετοχή του διαιτολόγου είναι απαραίτητη στην αντιμετώπιση της γυναικείας αθλητικής τριάδας. Ρυθμίζει την πρόσληψη της ενέργειας, ώστε αυτή να αντιστοιχεί στις απαιτήσεις των προπονήσεων και φροντίζει να λαμβάνονται τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την υποστήριξη του οργανισμού της αθλήτριας. Επίσης, έχει σημαντικό ρόλο στη διατροφική εκπαίδευση και την αποκατάσταση της σχέσης με τη διατροφή και το σώμα. Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό οι αθλήτριες να κατανοήσουν ότι οι αποδόσεις τους δεν θα είναι καλύτερες αν έχουν χαμηλότερο σωματικό βάρος/λίπος ή αν τρώνε λίγο, αλλά αν χτίσουν ένα υγιές σύστημα που θα μπορεί να τις υποστηρίζει στους αθλητικούς στόχους τους, τη συνολική υγεία και την ψυχολογία τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Canadian Academy of Sports Nutrition - “Female Athlete Triad”
Κατερίνα Μαγδαληνού
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος,
Aπόφοιτη Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
NQ Nutritional Intelligence
Αγαμέμνονος 7, Χολαργός, 15561
+30 698 101 6809 // +30 211 018 3406
www.kmagdalinou.com