Η «Pavelló Girona-Fontajau» σίγησε το βράδυ της Τετάρτης, κι ένας πένθιμος ρυθμός έφερε στις μνήμες όλων το αιώνιο «κορίτσι» που έδωσε τη ζωή του για το μπάσκετ γυναικών στην Ισπανία του Φράνκο, κι «έφυγε» από τη ζωή στα 105 της χρόνια. Ο Μαρκ Γκασόλ ανάμεσα στους παρευρισκόμενους στάθηκε όρθιος, σιωπηλός, μαζί με όλους όσοι έδωσαν το παρών στο παιχνίδι της Χιρόνα με την Αβενίδα για τη Euroleague Γυναικών.
Η Ενκάρνα Ερνάντεθ ήταν «αέρας, νερό και ήλιος». Έτσι αυτοπροσδιοριζόταν. Και αυτό το χρωστούσε στον αθλητισμό κι ειδικότερα στο μπάσκετ, που αγάπησε από το παράθυρο του σπιτιού της στη Βαρκελώνη όταν μια μέρα είδε τα αγόρια της γειτονιάς -ένα από τα οποία έγινε μετέπειτα ο σύζυγός της- να διαμορφώνουν περιφράζοντας έναν χώρο και τοποθετώντας μπάσκετες στις δυο του άκρες. Τότε που άναψε μέσα της η φλόγα για πρώτη φορά και την κράτησε ζωντανή στην καρδιά της και στα γήπεδα. Μέχρι να μείνει έγκυος και να σταματήσει να ντριμπλάρει την αγαπημένη της πορτοκαλί μπάλα.
Η ζωή της Ενκάρνα είναι η περιπέτεια μιας πρωτοπόρου γυναίκας που χάθηκε στον χρόνο. Μόλις το 2013, ένας δημοσιογράφος τη συνάντησε στο σπίτι της στο Eixample, κι έδωσε φως και χρώμα σε μια ιστορία που υφάνθηκε από πάθος και θάρρος. Μια ιστορία μιας νεαρής επαναστάτριας, μιας δημιουργικής παίκτριας, μιας επίμονης προπονήτριας. Την ιστορία μιας πιστής ερωμένης του μπάσκετ, που αφιέρωσε στο άθλημα τη ζωή της όσο καμία άλλη στην Ισπανία του Φράνκο. Μια ιστορία που τελικά έφτασε στη μεγάλη οθόνη με το ντοκιμαντέρ: «La Niña del Gancho» (2016, Filmin).
Με τον κινηματογραφιστή να «χαϊδεύει» τη μνήμη καθώς η κάμερα κινείται στο σπίτι της που είχε μετατρέψει σε μουσείο και ιερό και ξεφυλλίζει τα άλμπουμ και τα αποκόμματα από τις εφημερίδες που κρατούσε με θρησκευτική ευλάβια καθώς «η μνήμη είναι το σπουδαιότερα πράγμα που μου έχει απομείνει», όπως έλεγε.
«Όταν βλέπω όλες τις αναμνήσεις μου νιώθω αναζωογονημένη. Η ζωή είναι υπέροχη, αλλά πρέπει να ξέρεις πώς να τη ζεις, παίρνοντας πάντα το καλό μέρος. Πρέπει να ζεις ευτυχισμένος, γιατί ο δρόμος είναι μακρύς και σύντομος ταυτόχρονα», εξομολογούνταν καθώς με τη διαύγεια του ανθρώπου που πάντα ήθελε να κάνει κάτι μεγάλο στη ζωή του.
Η Ενκάρνα γεννήθηκε το 1917 στη Λόρκα της Μούρθια και το 1929 οι γονείς της αποφάσισαν να μαζέψουν τα πράγματά τους και μαζί με τα 12 παιδιά τους να μετακομίσουν στη Βαρκελώνη. Ως παιδί δοκίμασε πατίνια, ποδηλασία, κολύμβηση και ρυθμική γυμναστική. Όμως το μπάσκετ ήταν αυτό που τη μάγεψε και χάρη στην συγκατάθεση του μπαμπά της κατάφερε και να το γνωρίσει και να το υπηρετήσει για χρόνια. Η πρώτη της επαφή ήρθε σε εκείνο το παράθυρο του σπιτιού από όπου μπορούσε να χαζεύει τα αγόρια να παίζουν στο αυτοσχέδιο γηπεδάκι τους. Δεν άργησε να πάρει από το χέρι την αδερφή της Μαρούχα κι άλλους φίλους της για να ντριμπλάρουν και να σουτάρουν την μπάλα.
Ήταν μόλις 1,57 αλλά τρομερά έξυπνη και αεικίνητη και σύντομα κατάλαβε πού υπερτερεί. Ήταν το hook. Τόσο που άρχισαν να την αποκαλούν «La Niña del Gancho». Τα έκανε όλα με μεγάλη κομψότητα και δεν αστοχούσε σχεδόν ποτέ. «Άφηνα τον εαυτό μου να παρασυρθεί από τη διαίσθηση. Ήταν τρομερό. Λένε ότι ήταν ξεχωριστή και πολύ καλή». Δικά της λόγια.
Το 1931 ιδρύθηκε ο σύλλογος Atlas Club, κι ήταν η πρώτη της ομάδας όταν ήταν μόλις 14 ετών. Έπαιξε εκεί μέχρι το 1934 και την επόμενη χρονιά (1935) πήγε στη Λαϊέτα μέχρι το 1940. Προβιβάστηκε στο γυναικείο τμήμα το 1941 έμεινε εκεί για τρία χρόνια μέχρι τη μετακόμιση στη Μπαρτσελόνα, από το 1944 μέχρι το 1953. Φυσικά μιλάμε για την Ισπανία του Φρανσίσκο Φράνκο που πήρε τον έλεγχο της Ισπανίας μετά τη νίκη της εθνικιστικής παράταξης στον ισπανικό εμφύλιο το 1939 επιβάλλοντας δικτατορία.
Ο Φράνκο δεν έβλεπε με καλό μάτι τις πρωτοβουλίες γυναικών. «Ήθελε να μένουμε μόνο για τις δουλειές του σπιτιού και να δίνουμε υγιή παιδιά στη χώρα. Εγώ όμως συνέχισα να παίζω», έχει αφηγηθεί η ίδια. Δούλευε ως μοδίστρα και έβγαζε έξι πεσέτες. Το γεγονός ότι ήταν πολύ δραστήρια καθιστούσε σχεδόν αδύνατο το ράψιμο και το σιδέρωμα, ενώ μετάνιωνε που πειθάρχησε κι άρχισε να παίζει με φούστες τόσο μακριές που μόλις και μετά βίας της επέτρεπαν να κινηθεί, αντί για σορτσάκια και μπλούζες.
Αλλά δεν παραιτήθηκε...
Το καθεστώς την επέλεξε ως καθηγήτρια φυσικής αγωγής και προπονήτρια του γυναικείου τμήματος της Φάλαγγα (του εθνικιστικού κόμματος της Ισπανίας) και το 1946 ήταν μία από τις πρώτες γυναίκες που απέκτησαν τον επίσημο τίτλο της Ομοσπονδίας καθώς και άδεια οδήγησης στη Βαρκελώνη.
«Δεν έβγαλα χρήματα από το μπάσκετ. Αλλά κέρδισα το χειροκρότημα, το θαυμασμό και τη ζωή. Ένιωθα τόσο ευτυχισμένη παίζοντας!... Έχω ζήσει για το μπάσκετ, για την οικογένειά μου και τους φίλους μου. Και τα είχα όλα αυτά χάρη στον αθλητισμό».
Μετά από 22 χρόνια καριέρας η Ενκάρνα άφησε τα παρκέ φορώντας τη μπαλουγκράνα φανέλα στα 36 της χρόνια όταν έμεινε έγκυος στον γιο της Ζοσέ Κάρλος. Το γιο της που την ανάγκασε να σταματήσει να οδηγεί στα 95 της και τη συνόδεψε να εμβολιαστεί στα χρόνια της μεγάλης έξαρσης της πανδημίας.
Η δράση της δεν μπορεί απλώς να μετρηθεί με μετάλλια ή διακρίσεις, αφού το πρωτάθλημα γυναικών (1964) ή το ευρωπαϊκό κύπελλο (1959) δεν είχαν καν δημιουργηθεί. Το κορίτσι με τα hook όμως υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των γυναικών με μια μπάλα στα χέρια της στο ηγετικό στάδιο του φρανκισμού. Κι αυτό μεγαλείο που είναι αδύνατο να αποδοθεί στην άψυχη γλώσσα των αριθμών, αναγνωρίστηκε από το Ανώτατο Αθλητικό Συμβούλιο (CSD) της χώρας πολλά χρόνια αργότερα, το 2020, όταν της δόθηκε το «Χρυσό Μετάλλιο Αθλητικής Αξίας».
Lamentamos el fallecimiento de Encarna Hernández, pionera del #baloncesto femenino español, primera mujer en entrenar a un equipo femenino en España y Medalla de Oro de la Real Orden del Mérito Deportivo 2020🏀 pic.twitter.com/oUi4AbEVLC
— Ministerio de Cultura y Deporte (@culturagob) December 19, 2022
Μέχρι την τελευταία της πνοή τροφοδοτούσε το αρχείο της με αποκόμματα του Τύπου με τα οποία πολέμησε τη λήθη για 60 χρόνια και συνέχισε να διαμαρτύρεται: «τι κρίμα που μας δίνουν τόσο λίγο χώρο. Μιζέρια και ματσίλα. Όλη μου τη ζωή αγωνίζομαι γι' αυτο», έλεγε, καθώς οι αναφορές στα Μέσα ήταν σπάνιες και σύντομες ακόμα και τώρα. Η πραγματική της συνεισφορά στην ιστορία του αθλητισμού της Ισπανίας βρίσκεται στο σπίτι της, στις αναμνήσεις που κουβαλάει το αρχειακό της υλικό, στο άσβεστο μέχρι την τελευταία στιγμή πάθος της για το μπάσκετ.
Reivindica su espacio y el de las mujeres españolas deportistas pioneras.
— Ana José Cancio (@AnaJoseCancio) June 4, 2022
Es ENCARNA HERNÁNDEZ @ninadelgancho
105 años. Vive para contarlo@carlostbeltran@S_aridevi@DeporteVintage@deportes_rtve@teledeporte@rnehttps://t.co/y02cDqDksI pic.twitter.com/r7MI91weYK