Μιχαΐν Λόπες: Η Κούβα που έμεινε κι η Κούβα που έφυγε

• Κούβα: Η μεγάλη φυγή
• Το θρυλικό επίτευγμα του Μιχαΐν Λόπες
• Αδέρφια με διαφορετικές σημαίες

O φίλος Χρήστος, που πήγε στην Κούβα για την κηδεία του Φιντέλ, έμεινε άναυδος με το πόσο κόσμο είχε αλλά και με το ότι έβλεπε στον δρόμο χαμογελαστά πρόσωπα. Στην επιτόπια έρευνά του, άκουσε ανθρώπους να δυσκολεύονται να επισκευάσουν μια σκεπή από τσίγκο λόγω της έλλειψης υλικών από το εμπάργκο, αλλά και ανθρώπους που ασχολούνται με τον τουρισμό να βγάζουν περισσότερα χρήματα σε μία μέρα από τον κατώτατο μηνιαίο μισθό. Η Στέλλα, που επισκέφτηκε τη χώρα πιο πρόσφατα, θυμάται να παίρνουν το πρωί τους ηλικιωμένους από τα σπίτια τους και να τους πηγαίνουν σε κέντρα για θεραπείες, εξετάσεις και ψυχαγωγία, καθώς και τα παιδάκια στα σχολεία να αντιμετωπίζονται με ισότητα. Θυμάται, ακόμα, να μοιράζουν στα πιτσιρίκια κούκλες διαφορετικών χρωμάτων, για παράδειγμα σε ένα λευκό έδιναν μαύρη κούκλα για να εξαλείψουν τον ρατσισμό. Θυμάται όμως και τα μπακάλικα άδεια από βασικά αγαθά, να δέχονται κουπόνια. Κανείς από τους δύο δεν αισθάνθηκε πουθενά κίνδυνο.

Ο συγγραφέας Λεονάρντο Παντούρα, κατέγραψε σε άρθρο του στην El Pais τη σύγχρονη πραγματικότητα, που θέλει ακόμα και μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους, οι οποίοι έζησαν και δούλεψαν στην Κούβα τα πιο παραγωγικά τους χρόνια, να αναζητούν μια νέα ζωή μακριά της. Ο φίλος του, Εντουάρντο, βγήκε στα 66 σε σύνταξη. Έχει λαμβάνειν 2.000 πέσος το μήνα. Μια καρτέλα με 30 αυγά κοστίζει 3.000 πέσος. Ο φίλος του ο Κίκε, έφυγε στα 78 του γιατί η σύνταξή του ήταν 1.5000 πέσος και αναγκαζόταν να δουλεύει από δω κι από κει, έχοντας πρόβλημα στη μέση και στο στομάχι. Γιατί λοιπόν υπάρχει κόσμος που επιλέγει να φύγει για το άγνωστο, γνωρίζοντας ότι πηγαίνει σε έναν προορισμό που το πιθανότερο είναι να μην έχει εισόδημα; Αφενός λόγω οικογενειακών προσώπων που, έχοντας φύγει νωρίτερα, έχουν φτιάξει τη ζωή τους και τους καλούν, αφετέρου λόγω του στοιχείου που ο ίδιος αποκαλεί "ιστορική κόπωση" ενός παρόντος που δεν θυμίζει σε τίποτα το μέλλον που τους είχαν υποσχεθεί. Για τους περισσότερους εκεί έξω υπάρχουν δύο Κούβες: Αυτή της φτώχιας και του δυστοπικού μέλλοντος, με τον στραγγαλισμό του εμπάργκο από τις ΗΠΑ να αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα γι' αυτό. Κι από την άλλη η Κούβα των χρωμάτων και των χαμόγελων, του διαφορετικού τρόπου ζωής σε σχέση με τον δυτικό κόσμο. Ενός τρόπου που εδώ μοιάζει δυσβάσταχτος, αλλά για πολύ κόσμο με την κουλτούρα της Κούβας είναι κεκτημένο που δεν ανταλλάζεται με υλικά αγαθά.

Κούβα: Η μεγάλη φυγή

Σύμφωνα με τα στοιχεία των συνοριακών υπηρεσιών των ΗΠΑ, μόνο τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2023, 38.154 Κουβανοί πέρασαν παράνομα τα σύνορα της Αμερικής. Το κόστος υπολογίζεται στα 10.000 δολάρια ανά άτομο και υπάρχουν αρκετά δίκτυα διακινητών έτοιμα να αναλάβουν τη δουλειά. Η κυβέρνηση Μπάιντεν άνοιξε και έναν νόμιμο δρόμο, επιτρέποντας την μετακίνηση σε αμερικανικό έδαφος για Κουβανούς, αρκεί να υπογράψει γι' αυτούς ένας "σπόνσορας", δηλαδή κάποιος νόμιμός κάτοικος των ΗΠΑ που δέχεται να τους υποστηρίξει οικονομικά. Το πρόγραμμα έχει δεχθεί αρκετή κριτική: Για την οργάνωσή του, για τις τεράστιες λίστες αναμονής που χωρίζουν οικογένειες. Όμως άνοιξε έναν ακόμα δρόμο διαφυγής. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 650.000 Κουβανοί μετανάστευσαν, νόμιμα και παράνομα, στις ΗΠΑ τις δύο τελευταίες οικονομικές χρονιές. Σε μια χώρα η απογραφή του 2021 έδειξε 11.26 εκατομμύρια κατοίκους, ανάμεσα τους κι αρκετοί που είχαν ήδη αποδημήσει. Η Κούβα βιώνει τη μεγαλύτερη έξοδο πληθυσμού από το 1959 και την Επανάσταση.

Ο τελικός της ελληνορωμαϊκής πάλης στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Γαλλίας ήταν μια αντανάκλαση των δύο πλευρών της Κούβας. Από τη μία ο «μύθος» Μιχάιν Λόπες, που στα 42 του κατέκτησε το 5ο σερί χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο. Από την άλλη ο συμπατριώτης του Γιασμάνι Ακόστα, που εκπροσωπούσε τη Χιλή. Οι λόγοι που έφυγε ο Ακόστα ήταν αγωνιστικοί, μιας και ζούσε στη σκιά του Λοπες, και για αρκετούς εκπροσωπούσε την Κούβα της διασποράς. Οι δυο τους αγκαλιάστηκαν πριν την έναρξη του αγώνα. Μεγάλωσαν, αθλητικά, μαζί. To 2015, ο Ακόστα ήταν στο Σαντιάγο με την αποστολή της χώρας του. Βγήκε από το ξενοδοχείο χωρίς να γίνει αντιληπτός, μπήκε σε ένα βαν και τα ίχνη του χάθηκαν. Υπάρχουν δημοσιεύματα που τον θέλουν να δουλεύει ασφάλεια σε ξενοδοχεία και ιδιωτικά πάρτι, για να υποστηρίξει το νέο του ξεκίνημα. Έκανε μαθήματα πάλης σε παιδιά, έκανε ό,τι μπορούσε για να ζήσει και να καταφέρει να συνεχίσει την αθλητική του πορεία, που τον έφερε μέχρι τον τελικό στο Παρίσι. «Ήμουν παγιδευμένος από τον Μιχαΐν. Ήταν φίλος μου, αλλά πάντα εκείνος ταξίδευε στις σημαντικές διοργανώσεις. Αυτό με εμπόδιζε από το να εξελίξω την αθλητική μου καριέρα. Πήρα λοιπόν αυτή την απόφαση», έλεγε.

Το θρυλικό επίτευγμα του Μιχαΐν Λόπες

Ο Μιχαΐν, με το πέμπτο του σερί χρυσό πέτυχε κάτι μοναδικό, άφησε πίσω Θρύλους των Ολυμπιακών Αγώνων όπως ο Μάικλ Φελπς, ο Καρλ Λιούις, η Καόρι Ίτσο, η Κέιτι Λεντέκι και άλλοι. To 2020, όταν τους «έφτανε» με την τέταρτη συνεχόμενη πρώτη θέση στο βάθρο, αφιέρωσε τη νίκη στον Φιντέλ Κάστρο, τον «ανίκητο ηγέτη μας». Πολλοί εκτός Κούβας ήταν εκείνοι που δεν ξέχασαν τη δήλωσή του αυτή και τάχθηκαν στο πλευρό του Ακόστα, βλέποντας ότι ενδεχόμενη νίκη του θα αποτελούσε μια αντικαθεστωτική κραυγή. Ωστόσο, το αθλητικό θαύμα του Μιχαΐν, που θύμισε τα περασμένα μεγαλεία της Κούβας, οφείλει αρκετά στον Φιντέλ.

Όπως αναφέρει η El Pais, ο Κάστρο εκλάμβανε τις τεράστιες αθλητικές επιτυχίες της χώρας του ως δικές του. Όμως ήταν εκείνος, που στο ξεκίνημα της επανάστασης έθεσε το στόχο για τον ρόλο του αθλητισμού. Δημιούργησε αθλητικά σχολεία και αθλητικά κέντρα, έβαλε τέλος στην εμπορευματοποίηση του αθλητισμού και τον τζόγο και ανακήρυξε τον αθλητισμό ως "το δίκαιο του λαού". Ο στίβος, το μπάσκετ, το μπέιζμπολ, η ενόργανη και το βόλεϊ έγιναν υποχρεωτικά μαθήματα. Το 1961 άνοιξε το Εθνικό Ινστιτούτο για τον Αθλητισμό, τη Σωματική Εκπαίδευση και την Ψυχαγωγία, μέσω του οποίου αναπτύχθηκαν όλα τα προγράμματα που στη συνέχεια έφεραν τις επιτυχίες. Ανάμεσά τους και το EIDE, το πρόγραμμα που εντοπισμού ταλαντούχων παιδιών και εισαγωγής τους σε αθλητικά σχολεία. Από το 1960 μέχρι το 1990, η πρόοδος ήταν εντυπωσιακή.

Η Επανάσταση επένδυσε σε αθλητές, υποστήριξε της καριέρες τους, αλλά καρπωνόταν και τις επιτυχίες. «Ο αθλητισμός στη χώρα μας δεν είναι ένα εργαλείο πολιτικής, ο αθλητισμός είναι η ίδια η χώρα μας και αποτέλεσμα της Επανάστασης», έλεγε. Έγινε, παράλληλα, ένας ακόμα πόλος στην αιώνια μάχη με την Αμερική. «Κάποια μέρα οι αθλητές μας θα νικήσουν τους Γιάνκις και θα αποδείξουν ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι ανώτεροι από τους άλλους, αλλά ιδέες και θεωρίες ανώτερες από τις άλλες», ανέφερε.

Αδέρφια με διαφορετικές σημαίες

Η κίνηση του Μιχαΐν να του αφιερώσει το μετάλλιο στο Τόκιο, ήταν η ρουτίνα στα χρόνια της δόξας των Κουβανών. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης το 1992, η Κούβα αναδείχθηκε πέμπτη δύναμη στον πίνακα των μεταλλίων, με 14 χρυσά. Ήταν όγδοη στην Ατλάντα, ένατη στο Σίδνεϊ, 11η στην Αθήνα. Ανέδειξε αθλητές όπως ο πυγμάχος «θρύλος» Τεόφιλο Στίβενσον, ο «αθάνατος» Μαρτίν Ντιχίγκο που έγραψε ιστορία στο μπέιζμπολ, το πιο δημοφιλές άθλημα στην Κούβα, η βολεϊμπολίστρια Ρέγλα Τόρες, που αναδείχθηκε κορυφαία στον κόσμο για τον 20ο αιώνα και πρωταγωνίστησε στις επιτυχίες τις εθνικής γυναικών στο βόλεϊ στα 90ς, ο άλτης Χαβιέρ Σοτομαγιόρ, ο Αλμπέρτο Χουαντορένα, που έγινε το 1976 ο μοναδικός δρομέας που κατακτά χρυσό και στα 400 και στα 800 μέτρα, ο μηκίστας Ιβάν Πεδρόσο, η Άνα Φιντέλια Κιρότ με δύο Ολυμπιακά μετάλλια το 1992 και το 1996 και αρκετοί ακόμα. Η πολυετής οικονομική και πολιτική κρίση στην Κούβα είχε φυσικά αντίκρισμα και στον αθλητισμό, ενώ πλέον είναι αρκετοί οι Κουβανοί που αγωνίζονται με τη σημαία άλλων χωρών, όπως ο Ακόστα.

Πάροτι κάποιοι απ’ αυτούς που έφυγαν δεν ξέχασαν την αφιέρωση στον Κάστρο, το μυθικό επίτευγμα του Μιχαΐν, που αποχαιρέτισε την ενεργό δράση αφήνοντας τα παπούτσια του στο ταπί, κατάφερε να ενώσει τους περισσότερους Κουβανούς, σε όποια γωνιά της γης κι αν ζουν. Στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Εραδούρα, κηρύχθηκε κάτι σαν γενική αργία, με τον κόσμο να συγκεντρώνεται για να παρακολουθήσει τον αγώνα και στη συνέχεια να πανηγυρίζει έξαλλα. Κι η μάνα του, μια μέρα πριν, αποκάλυψε ότι του ζήτησε να απολογηθεί στον Ακόστα επειδή είναι φίλος του, αλλά τόνισε πως: «Του είπα ότι είναι κι οι δύο Κουβανοί, αλλά ο Γιασμάνι εκπροσωπεί τη Χιλή…». Φίλοι, συμπατριώτες, αλλά με διαφορετική σημαία. Συμβαίνει όλο και πιο συχνά…