Το «ευχαριστώ μαυρούλη» του Καβάνι και η «κορεκτίλα» του ρατσισμού

• Η τιμωρία του Καβάνι
• Είναι το "negrito” ρατσιστικός χαρακτηρισμός;
• Ρατσισμός vs Αντιρατσισμός
• Η νόρμα του «Political correctness»

Λίγο πριν ολοκληρωθεί η δεύτερη προεδρική θητεία του (2016), ο Μπαράκ Ομπάμα έδωσε εντολή να απομακρυνθούν από κάθε κυβερνητική αναφορά οι όροι… «oriental» («ανατολίτης») και «negro» («νέγρος»), οι οποίοι κατά πολλούς θεωρούνταν αναχρονιστικοί, ρατσιστικοί και προσβλητικοί. Αντ' αυτών, ενέκρινε τη χρήση των όρων «Asian Americans» («Αμερικανοασιάτες») και «African Americans» («Αφροαμερικανοί»), ανοίγοντας το δρόμο για την απάλειψη των ρατσιστικών αναφορών στα κείμενα της αμερικανικής νομοθεσίας. Ωστόσο, παρά τις υπέροχες προθέσεις του Ομπάμα, ουσιαστικά απλά άλλαξε την αναφορά, αφήνοντας όμως τον διαχωρισμό, ο οποίος κατά πολλούς είναι και η ψυχή του ρατσισμού. Είτε δηλαδή είσαι «νέγρος», είτε «αφροαμερικάνος», ανήκεις σε κάποια συγκεκριμένη μειονότητα.

Η συζήτηση είναι τεράστια γύρω από το τι είναι ρατσιστικό και τι όχι και δεν υπάρχει περίπτωση αυτό το κείμενο να δώσει τη λύση ή να εξετάσει τις ρίζες του ζητήματος. Υπάρχει όμως ένα συγκεκριμένο πρόσφατο σημείο αναφοράς, το οποίο πυροδότησε την επιθυμία να ασχοληθούμε με το τι είναι στ’ αλήθεια αντιρατσιστικό και ποιο το όριο της υπερβολής του, δίχως να ισχυριζόμαστε ότι το έχουμε εντοπίσει και εμείς επακριβώς…

Η τιμωρία του Καβάνι

Αφορμή λοιπόν υπήρξε η τιμωρία του Εντίνσον Καβάνι. Πριν από περίπου μία βδομάδα, στον επιθετικό της Μάντσετσερ Γιουνάιτεντ επιβλήθηκε ποινή τριών αγωνιστικών και 100.000 λιρών για ρατσιστική αναφορά. Η ιστορία της πράξης του έχει ως εξής: Καθώς η Σαουθάμπτον νικούσε 2-0 τη Γιουνάιτεντ, ο Καβάνι μπήκε στο ματς και το γύρισε σε 3-2 με εκπληκτική εμφάνιση. Τότε ο ποδοσφαιριστής, φίλος και συμπατριώτης του, Πάμπλο Ερνάντες, του έστειλε συγχαρητήρια στο Twitter, με τον Καβάνι να απαντάει με το αμφιλεγόμενο «Gracias negrito», δηλαδή «Ευχαριστώ μαυρούλη».

Για την Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Αγγλίας ο Καβάνι μόλις είχε μόλις γίνει ρατσιστής και έπρεπε να τιμωρηθεί, καθώς στα social media υπήρξε βομβαρδισμός θυμωμένων εις βάρος του σχολίων. Πλέον, μέσα σε ελάχιστα λεπτά, ο Καβάνι είχε στιγματιστεί ως λευκός αλαζόνας. Ωστόσο, η Ενωση Ποδοσφαιριστών της χώρας του είχε αντίθετη άποψη. Με ανακοίνωσή της, την οποία υπέγραψαν όλοι οι διεθνείς Ουρουγουανοί, εξήγησε ότι ο Καβάνι δεν είπε κάτι ρατσιστικό, αλλά κάτι που στην πατρίδα τους έχει φιλικό χαρακτήρα. Αλλωστε, ο Φερνάντες τον οποίο αποκάλεσε negrito, είναι λευκός.

Είναι το "negrito” ρατσιστικός χαρακτηρισμός;

Προς περαιτέρω υπεράσπιση και αναπτύσσοντας λίγο περισσότερο την έννοια του negrito, έσπευσε και η Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών της Ουρουγουάης, που απενοχοποίησε τη λέξη. Η δική της ερμηνεία ήταν η ακόλουθη: «Η λέξεις negro, negrito, gordo, gordito (χοτνρούλης), flaco (κοκκαλιάρης), είναι ευρέως χρησιμοποιούμενες ως φιλικά υποκοριστικά. Κυρίως τις χρησιμοποιούν δύο φίλοι ή μέλη της οικογένειας, ακόμα και ζευγάρια. Οπότε, σε καμία περίπτωση στη χώρα μας το negrito δεν είναι ρατσιστικός όρος και απλά οι Αγγλοι θα έπρεπε να εξετάσουν πιο βαθιά την υπόθεση, πριν αποφασίσουν μία τέτοια άδικη τιμωρία».

Για να πούμε βέβαια την αλήθεια, οι έννοιες negrito και negro στην Ουρουγουάη μπορεί να είναι πλέον φιλικές αναφορές, μα πρόκειται για μία χώρα που πριν 200 περίπου χρόνια διαχωρίστηκε από την αποικιοκρατική Ισπανία και που στο λιμάνι του Μοντεβιδέο ανθούσε το λαθρεμπόριο σκλάβων. Οι μαύροι στη χώρα εξακολουθούν να αποτελούν το πιο φτωχό στρώμα της κοινωνίας, ασχέτως εάν και εκείνοι με τη σειρά τους δεν αισθάνονται υποτιμητικά, αν τους αποκαλέσει κάποιος «negrito». Κι εκείνοι αποκαλούν με τον ίδιο τρόπο λευκούς και κυρίως όσους έχουν σκούρα μαλλιά.

Ρατσισμός vs Αντιρατσισμός

Το θέμα μας όμως μέσα απ’ όλ’ αυτά είναι άλλο: Ότι στην πολύ σωστή προσπάθεια που γίνεται να απαλειφθεί ο ρατσισμός από την κοινωνία και από τα γήπεδα, είναι εύλογο να συντελείται και κάποια υπερβολή. Όπως αυτή της FA, η οποία αφού τελικά την Πέμπτη αποδέχτηκε ότι ο Καβάνι δεν έκανε ρατσιστικό σχόλιο, ανακοίνωσε ότι διατηρεί την ποινή του, υποστηρίζοντας ότι ο ποδοσφαιριστής όφειλε να ξέρει ότι στην Αγγλία αυτό είναι προσβλητικό-ρατσιστικό σχόλιο και ότι δεν έχει σημασία αν το είπε σε Ουρουγουανό φίλο του. Όπως επίσης και ότι η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ όφειλε να του τα έχει εξηγήσει αυτά. Μία παράνοια εδώ δηλαδή. Εδώ είναι η υπερβολή και το όριο που αναζητάμε.

Μα είναι ο Καβάνι και ο κάθε Καβάνι που κάνει χαβαλέ με έναν φίλο του ρατσιστής; Τι είναι δηλαδή ο ρατσισμός;

Με τα πιο απλά λόγια, πρόκειται για πρακτική, που στοχεύει στον επιλεκτικό διαχωρισμό σε βάρος μιας ομάδας ανθρώπων, μελών μιας κοινωνίας, με βάση ένα σύνολο κοινών χαρακτηριστικών, που τα μέλη της ομάδας φέρουν ακούσια. Είναι επομένως ένας διαχωρισμός που θέτει την εν λόγω ομάδα σε μειονεκτική θέση, σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία (είναι, δηλαδή, αρνητικός).

Αυτό λοιπόν που έκανε ο Καβάνι, δεν είναι ρατσισμός και αυτό είναι ξεκάθαρο. Ωστόσο, ας συμφωνήσουμε ότι τα επιμέρους αιτήματα της αντιρατσιστικής πολιτικής είναι δίκαια και πρέπει όλοι μας να τα υποστηρίξουμε. Η αξίωση όμως να γίνουν η προνομιακή οπτική γωνία, μέσα από την οποία διαβάζουμε και αξιολογούμε τους πάντες και τα πάντα, είναι υπερβολική. Ισως και να οφείλεται στην άλλη σύγχρονη παθογένεια, να πλειοδοτούμε για να κερδίσουμε τη μάχη του υπέρμετρου ζήλου και της απόσπασης προσοχής υπέρ μας. Όπως για παράδειγμα στα Social Media και στα ΜΜΕ, όπου για να ακουστείς, πρέπει να φωνάξεις, να πεις κάτι διαφορετικό, πιο ακραίο.

Η νόρμα του «Political correctness»

Μόνο που μέσα από αυτές τις διαδικασίες, καταλήγουμε στο αντίθετο αποτέλεσμα. Και ο αντιρατσισμός γίνεται ένας αντίστροφος ρατσισμός. Ένας επίσημα εγκεκριμένος ρατσισμός, ο οποίος έχει ενσωματώσει κάθε αντίθετη κριτική και έτσι δεν μπορεί να κατηγορηθεί για τίποτα. Οι αντιρατσιστικές φωνές στη διεκδίκηση του «δίκαιου», του «ορθού» αγώνα, ξεπερνούν πολλές φορές τη λογική και τα… ντεσιμπέλ του «σωστού». Καταλήγουν να μεταμορφώνονται σε μία «κορεκτίλα», δημιουργώντας έναν μειωτικό χαρακτηρισμό για την «πολιτική ορθότητα». Μία κριτική που φωνάζει ενάντια σε οτιδήποτε δεν ταιριάζει με τη δική τους «Political correctness» γλώσσα και τάξη.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στην προσπάθειά μας να εξαλειφθούν για πάντα οι κοινωνικοί διαχωρισμοί και οι αδικίες, κάτι που όσοι είμαστε νοήμονες, επιθυμούμε, υποστηρίζουμε περισσότερο αυτή την υπερβολή, επιλέγοντας την από την οποιαδήποτε ανοχή. Μόνο που είναι εκείνη η στιγμή, κατά την οποία ο Καβάνι, εσύ, εγώ, ο διπλανός σου, διαπιστώνει ότι η «ετικετοποίηση» της ανθρώπινης συμπεριφοράς καθίσταται μία τόσο εύκολη και τόσο λανθασμένη υπόθεση.

ΥΓ.: Ασχετα με τα παραπάνω, η αλήθεια είναι ότι το 2021, όταν είσαι δημόσιο πρόσωπο με χιλιάδες followers, καλό είναι να είσαι λίγο περισσότερο προσεκτικός στους χαρακτηρισμούς σου, επειδή μπορεί άθελά σου, ακόμα και να στεναχωρήσεις κάποιον με κάτι που είπες με αθωότητα!

Follow me: @jorgekaraman