Εσύ πιστεύεις στο πεπρωμένο;

Η τραγωδία της Ζάμπιας επανήλθε στην επικαιρότητα μετά την μοιραία πτήση της Σαπεκοένσε. Η ιστορία της ομάδας θα γινόταν επίκαιρη ξανά και για αγωνιστικούς λόγους, όμως φέτος η η Ζάμπια δεν επέστρεψε στον τόπο της τραγωδίας, τη Γκαμπόν, όπου διεξάγεται το φετινό Copa Africa. Έμεινε τρίτη στον όμιλο, πίσω από Γουινέα-Μπισάου και το γειτονικό Κόνγκο.

Το 1993, η χρυσή φουρνιά της αφρικανικής χώρας χάθηκε στον Ατλαντικό, λίγο έξω από το Λιμπερβίλ της Γκαμπόν, όπου και σταμάτησε για ανεφοδιασμό. Έχοντας επενδύσει στο ποδόσφαιρο σε όλη τη δεκαετία του '80, μιας και το άθλημα ήταν ιδιαίτερα αγαπημένο για τον πρόεδρο Κένεθ Καούντα, συστήθηκε στον κόσμο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988, όπου και νίκησε 4-0 την Ιταλία με χατ-τρικ του Καλούσα Μπουαλία. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα ταλέντα εκείνης της ομάδας. Στα 20 του έκανε το πέρασμα για την Ευρώπη, αφού τον εντόπισε Βέλγος σκάουτ που τον έστειλε στη Σερκλ Μπριζ. Από εκεί, μετά τους Ολυμπιακούς, τον πήρε η Αϊντχόφεν. Ήταν μια μεταγραφή που του προσέφερε πολλά παραπάνω από δόξα και χρήματα.

Η οικονομική κατάσταση στη Ζάμπια είχε γίνει ιδιαίτερα δύσκολη στα τέλη των 80s και στις αρχές της επόμενης δεκαετίας, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να ακυρώσει τη διοργάνωση του Copa Africa του 1988. Χρήματα για τσάρτερ δεν υπήρχαν, πολλές φορές ούτε για εισιτήρια, γεγονός που οδηγούσε την Ομοσπονδία σε ικεσίες στην Αεροπορία της χώρας για το δανεισμό ενός αεροσκάφους. Ένα παλιό στρατιωτικό ελικοφόρο Buffalo ήταν εκείνο που έπαιρναν συνήθως. «Τα παιδιά πάντα έλεγαν: Αυτό το αεροπλάνο θα μας σκοτώσει μια μέρα», έλεγε ο Καλούσα. Κάποτε, μετά από ανεφοδιασμό στο Μαλάουι, υπήρξε έντονη διαφωνία για τα χρήματα. Ο πιλότος είπε στους παίκτες στην πεντάωρη πτήση που ακολούθησε να φορέσουν τα σωσίβιά τους. Αργότερα, η δημοσιογράφος Μπιούτι Λουπίγια κατέγραψε δήλωση ποδοσφαιριστή που της έλεγε ότι ακόμα κι αν πέσει το αεροπλάνο, δεν θα συντριβεί επειδή θα επιπλέει. Του είπε να μην σκέφτεται έτσι, αλλά και η ίδια κατάλαβε ότι το δυσκολευόταν να πάρει ύψος.

Μια εβδομάδα αργότερα, η αποστολή έπρεπε να ταξιδέψει στο Ντακάρ για να αντιμετωπίσει τη Σενεγάλη. Παρότι ο πιλότος υπέδειξε μια διαδρομή με αρκετές στάσεις για ανεφοδιασμό, φοβούμενοι καθυστέρηση λόγω απαγόρευσης εισόδου στον εναέριο χώρο του Κονγκό επειδή το αεροπλάνο ήταν στρατιωτικό, οι υπεύθυνοι αποφάσισαν τελικά να πετάξει απευθείας για Λιμπρεβίλ και να ανεφοδιαστεί εκεί. Το Buffalo έφτασε στη Γκαμπόν, έβαλε καύσιμα και απογειώθηκε. Δέκα λεπτά αργότερα εξερράγη στον αέρα, σκοτώνοντας όλους τους επιβάτες του.

Αρχικά, υπήρχαν κατηγορίες ότι το κατέρριψε η πολεμική αεροπορία της Γκαμπόν, αφού το πέρασε για εχθρικό αεροσκάφος. Οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών πάγωσαν, ενώ καμία από τις δύο δεν θέλησε να χρεωθεί έρευνα, ανταλλάσσοντας απλά το μπαλάκι των ευθυνών. Μαύρο Κουτί δεν υπήρξε και όταν το 2003 δημοσιεύτηκε η επίσημη αναφορά, οι πραγματογνώμονες απεφάνθησαν ότι υπήρχε πρόβλημα στον αριστερό κινητήρα.

Ο Καλούσα Μπουαλία, το μεγάλο αστέρι, λόγω του ότι έπαιζε ποδόσφαιρο στην Ολλανδία με την Αϊντχόφεν αποφασίστηκε να ταξιδέψει μόνος του και έτσι δεν επιβιβάστηκε ποτέ στην πτήση. Μοιραία έγινε έτσι ο συνδετικός κρίκος με την επόμενη φουρνιά παικτών. Η «Τσιπολοπόλο» πάλεψε μέχρι τέλους την πρόκριση στο Μουντιάλ, αλλά έχασε στο τελευταίο παιχνίδι από το Μαρόκο έχοντας έντονα παράπονα από τον Γκαμπονέζο διαιτητή Ντιράμπα. Το 1994 έφτασε στον τελικό του Κόπα Άφρικα, θέλοντας τον τίτλο στη μνήμη των θυμάτων, όμως βρήκε απέναντί της στον τελικό την πανίσχυρη Νιγηρία. Ηττήθηκε 2-1. Ο Καλούσα, αφού έπαιξε μπάλα μέχρι τα 30 του έγινε προπονητής στην Εθνική για τρία χρόνια και στη συνέχεια πρόεδρος στην Ομοσπονδία. Ήταν σαφές πως η εξέλιξή της ήταν το μεγάλο του όραμα.

Έπειτα από την αποτυχία στο δρόμο για το Μουντιάλ του 2006, χάραξε νέο μακροπρόθεσμο πλάνο για τις εθνικές. Κράτησε τον βασικό κορμό παρά τον αποκλεισμό, δούλεψε στη σταθερότητα και την εξέλιξη. «Το μακροπρόθεσμο πλάνο ξεκίνησε από τον πρόεδρο Καλούσα Μπουαλία, όταν ήταν αντιπρόεδρος. Έκανε σχεδιασμό για τέσσερα χρόνια, κρατήσαμε το 70-80% των παικτών και δουλέψαμε», έλεγε ο αρχηγός το 2012. Ήταν η χρονιά που η μικρούλα Ζάμπια ταρακούνησε όλη την Ήπειρο, κατακτώντας το Κύπελλο Εθνών βασισμένη σε ένα σύνολο που έπαιζε σχεδόν εξ' ολοκλήρου στην Αφρική και είδε τις δυνάμεις του να πολλαπλασιάζονται μέσα από την ομαδικότητα. Χωρίς μεγάλα ονόματα, αλλά δουλεμένη στην εντέλεια. Λεπτομέρεια; Το Copa Africa διεξαγόταν στη Γκαμπόν. Και ο τελικός στο Λιμπερβίλ.

Μετά τη νίκη στον ημιτελικό με την Γκάνα, ο Καλούσα Μπουαλία δήλωσε στη μικτή ζώνη: «Δεν μπορούμε να χάσουμε στον τελικό. Γιατί δεν θα παίζουν μόνο 11 παίκτες, αλλά και 11 φαντάσματα». Το ματς του τελικού ήταν το πρώτο στο Λιμπρεβίλ μετά τη συντριβή για την Ζάμπια. Πριν τη διεξαγωγή του, οι παίκτες πήγαν στην παραλία πάνω από την οποία εξελίχθηκε η τραγωδία, παρουσία δημοσιογράφων και φωτογράφων. Και ενώ η στιγμή ήταν κάτι παραπάνω από δραματική, ξαφνικά ξεκίνησαν ένα απαλό τραγούδι. Άφησαν τα λουλούδια τους στην ακτή και το κύμα σιγά-σιγά τα παρέσυρε. Αυτός ήταν ο φόρος τιμής τους στα θύματα.

Στον τελικό βρήκαν μπροστά τους την πανίσχυρη Ακτή Ελεφαντοστού. Η παρέα των Ντρογκμπά και Τουρέ ήταν το αδιαμφισβήτητο φαβορί. Η Ζάμπια όμως κράτησε και το ματς πήγε στα πέναλτι Ο Ζερβίνιο ήταν ο πρώτος που αστόχησε και ο Καλάμπα έχασε την ευκαιρία για τη Ζάμπια. Η μοίρα όμως επέμενε. Ο Κόλο Τουρέ έχασε το επόμενο πέναλτι. Ο Στοπίλα Σούνζα πήρε φόρα για την «Τσιπολοπόλο» και η κάμερα έκανε κοντινό στο πρόσωπό του. Εκείνος σιγοτραγουδούσε. Το τραγούδι της παραλίας, τον φόρο τιμής στα θύματα. Οι συμπαίκτες του έκαναν το ίδιο. Η κερκίδα ανατρίχιασε. Η μπάλα ήταν αναγκασμένη να τιθασεύσει. Δεν υπήρχε άλλος προορισμός, πέρα από τα αντίπαλα δίχτυα. Η Ζάμπια ήταν Κυπελλούχος Αφρικής για πρώτη φορά στην ιστορία της.

Το καλοκαίρι, που τον συναντήσαμε στο Euro, δεν πέρασε από το μυαλό μας να ρωτήσουμε αν αυτό ισχύει ακόμα. Όμως ο πολυταξιδεμένος δημοσιογράφος και συγγραφέας Τζόναθαν Γουίλσον, που παρακολούθησε από κοντά τη διοργάνωση της Γκαμπόν, είχε γράψει ότι «αυτή ήταν η καλύτερη στιγμή οποιουδήποτε αθλητικού γεγονότος έχω καλύψει στη ζωή μου». Το 2015, ο Χουάν Ροντρίγκεθ-Μπισό έκανε την ιστορία ντοκιμαντέρ, το οποίο πήρε την ονομασία «Eighteam», ως παραλλαγή του «eighteen». Δεκαοκτώ παίκτες σκοτώθηκαν στο δυστύχημα, 18 πέναλτι χτυπήθηκαν στον τελικό, 18 χρόνια πέρασαν από την τραγωδία μέχρι την κατάκτηση. Κι ύστερα σου λένε να μην πιστεύεις στο πεπρωμένο...