Φιλιώ Πυργάκη: Γύραν τα ελατόκλαρα (vids)
Η απόσταση που μεσολαβεί ανάμεσα στον άνθρωπο και την τέχνη είναι αυτή που καλύπτει η φωνή. Αυτή που βγαίνει από στόμα αγέραστο, ακούραστο, άχρονο. Αυτή που «κάθεται» στο κυριακάτικο τραπέζι, στο πασχαλιάτικο γλέντι και κάτω από τη σκέπη της Παναγίας κάθε Δεκαπενταύγουστο. Αυτή που «καρφώνει» τις εικόνες γλεντιού και χαράς και τα τραγούδια των ερασιτεχνών, αυτών που αγαπάνε τη φωνή και τις μνήμες-στηρίγματα που τους έδωσε. Το κορμί γερό, το πνεύμα θαρραλέο και η παρουσία να γεννιέται μέσα από του Θεού την πίστη και τη θυσία της μοναδικής ελεύθερης στιγμής. Η ατάραχη και περήφανη φιγούρα στο κέντρο της διονυσιακής ατμόσφαιρας και της αυθόρμητης σπονδής. Η φωνή γένους θηλυκού, η φωνή μάνα, αδελφή, φίλη, τραγουδίστρια και αγγελιαφόρος μιας παράδοσης που πάντα θα μας βρίσκει και θα μας ανήκει. Η φωνή να δίνει σχήμα και πνοή στη δοξαριά, να ταξιδεύει με την εκπνοή και να φωτίζεται από το ασημένιο φεγγάρι. Η φωνή που αυτονομείται και διαμορφώνει τον άνθρωπο. Η φωνή που σαν αντίδωρο επιστρέφει στο ποίμνιο που δεν χρειάζεται ποιμένα, μα ελεύθερη ψυχή και ευλογημένο οίνο. Η φωνή που κατοικεί σ’ ένα πρόσωπο οικείο και μας κοιτά από την πιο ζεστή γωνιά του σπιτιού μας ανήκει στην σπουδαία Φιλιώ Πυργάκη.
Εκεί που οι Έλληνες στήνουν γλέντια
Η Φιλιώ Πυργάκη «έφυγε» σε μια στενάχωρη περίοδο για την ελληνική λαϊκή παράδοση. Η πανδημία έχει ακυρώσει τα πανηγύρια, τους τόπους ευωχίας, μέθεξης, επιβεβαίωσης της ταυτότητας μας. Εκεί που οι Έλληνες στήνουν γλέντια και γεμίζουν τις πλατείες, εκεί η δημοτική μουσική μοιράζεται, σώζεται, διαιωνίζεται. Η μεγάλη ερμηνεύτρια βοήθησε τα μάλα στη διάδοση και υπενθύμιση της παράδοσης, στη διατήρηση της ατόφιας ψυχαγωγίας και στην ικανοποίηση των απαιτήσεων της τέχνης της. Το δημοτικό τραγούδι θέλει καθαρή φωνή και καθαρούς ανθρώπους, δυνατούς και ακαταπόνητους. Η Φιλιώ Πυργάκη είχε τον τρόπο να αντιλαλούν τα βουνά και οι ρεματιές τον μελωδικό της ήχο, είχε τον τρόπο να επικοινωνεί με το αηδόνι και τον σταυραετό και να δροσίζει τα δέντρα τα πανύψηλα, τα αιώνια. Ήταν αυτή που επιβεβαίωνε τον δύσκολο και ταλαιπωρημένο χαρακτήρα της ελληνικής περιφέρειας και τον επιβράβευε με τα τραγούδια και την εικόνα της στις αφίσες που διαφήμιζαν την παρουσία της. Αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού καλοκαιριού και όταν έβλεπες τη φωτογραφία της στην Εθνική Οδό καταλάβαινες ότι το σκληρό φως θα συναντούσε σίγουρα το απαλό φεγγάρι. Η Φιλιώ Πυργάκη αγέρωχη, καθιστή και με τον τρόπο που τραγουδούσε συνομιλούσε έντιμα και ντόμπρα με τον Έλληνα που ήθελε να ξεδώσει, να δώσει και να σώσει την ψυχή και την ανάμνηση της στιγμής.
Δεν μετριέται η καριέρα της!
Η Φιλιώ Πυργάκη μέσα σ’ έναν ανδροκρατούμενο χώρο, μέσα στις προκαταλήψεις και στα στερεότυπα, μέσα στους καπνούς και τις βρισιές και μέσα ασύνορο πεδίο του χρόνου. Δεν μπορείς να μετρήσεις την καριέρα της. Ναι, ηχογράφησε περισσότερους από 200 δίσκους και η φωνή της ακούστηκε σε όλα τα μέρη της Ελλάδας όπως και στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Γερμανία, Σκανδιναβία… Ο κόσμος που διασκέδαζε -και διασκεδάζει- με τα δημοτικά τραγούδια τη θυμάται στα νυχτερινά κέντρα ορόσημα του χώρου, τον «Έλατο», «Τ’ Αγρίμια». Πάνω απ’ όλα τη θυμάται στα πανηγύρια, εκεί που καθόταν ή στεκόταν όρθια και συνόδευε τους χορούς και τις χαρές των συμπατριωτών της. Η φωνή της καθαρή, κρυστάλλινη, τα γυρίσματα της μοναδικά και φυσικά το ρεπερτόριο της ανεξάντλητο. Τραγούδια που ξεσήκωναν και διασκέδαζαν, αλλά και τραγούδια του τραπεζιού, «κλέφτικα»… Η Φιλιώ Πυργάκη ήταν γεννημένη για να ερμηνεύει δημοτικά τραγούδια. Τα λόγια της (συνέντευξη στην εφημερίδα Lifo το 2007) είναι χαρακτηριστικά:
Όταν με πήρε μαζί του ο θείος μου να τον συνοδέψω σε ένα γάμο, ήμουνα έτοιμη. Δεν χρειαζόμουν ούτε δάσκαλο ούτε σχολή. Είμαι αυτοδίδακτη. Από 14 χρονών με έπαιρνε μαζί του, εκεί ψήθηκα, πάνω στη δουλειά. Στα 17 αποφάσισα να κατέβω στην Αθήνα, δεν με σήκωνε το χωριό. Τότε έκανε τον πρώτο μου μικρό δίσκο: Βαρέθηκα τα νιάτα μου, στη μία πλευρά, Ο Μπαρμπανικόλας στην άλλη. Ε, και μετά προέκυψαν το ένα κοντά στο άλλο τα μικρά δισκάκια.
Η Φιλιώ Πυργκάκη γεννήθηκε στον Ασπρόκαμπο Σικυωνίων Κορινθίας το 1939. Το χωριατοκόριτσο από την Πελοπόννησο πέθανε (από καρκίνο) στα 82 της χρόνια και κάθε φορά που η ελληνική επαρχία θα γιορτάζει, αυτή θα είναι εκεί, μαζί με τους Τάκη Καρναβά, Ανδρέα Τσαούση, Δημήτρη Ζάχο, Αλέκο Κιτσάκη, Στάθη Κάβουρα, Σοφία Κολλητήρη, Τασία Βέρρα.
