Η κραυγή της φύσης!
Τον πόνο τον βίωνε μόνη, βουβά, χαμένη στα σκοτάδια της ψυχής της. Πάντα την έβρισκε απροετοίμαστη. Πώς να ετοιμαστείς για το αδιανόητο, το ανείπωτο, την άβυσσο που σαρώνει τον ουρανό; Το χτύπημα ήταν πάντα οξύ και τόσο δυνατό που κατάπινε τον λυγμό και τη φωνή της. Άνοιγε το στόμα, μα ο ήχος δεν ταξίδευε. Ο μαύρος καπνός και το εχθρικό φως που έκοβε τον ουρανό έπνιγαν την έκκληση της. Ο χρόνος οπισθοδρομούσε και ο τόπος συναντούσε τον άγριο εαυτό, το τοπίο ξεπερνούσε το αρχέγονο και έμπαινε στον χώρο του αποκαλυπτικού. Τέφρα, σκόνη, φωτιά και κάτι άγνωστο, άρρωστο, πορτοκαλί, να καλύπτει τη θέα του κόσμου. Ένας ακόμη βιασμός συντελούνταν και αυτή ένιωθε να φτάνει στην αρχή της δημιουργίας. Δεν ήταν δυνατό αυτό, όχι έτσι. Η φάση δημιουργία-αναδημιουργία είναι κομμάτι της παραγωγικής διαδικασίας, ο πόνος, ο τρόμος και η απρόσμενη απώλεια όμως δεν είναι. Η καταστροφή μεγάλωνε και αυτή ύψωνε το κορμί της, το στόμα της πάνω από την καταραμένη ομίχλη. Ξέσπασε και φώναξε και η κραυγή ακούστηκε απ’ άκρη σ’ άκρη. Τότε, ήρθε η αντήχηση κι ας ήταν από ένα πλάσμα φαινομενικά αδύναμο, κι ας ήταν από τον άνθρωπο που μόνος του σώζεται μόνος του καταστρέφεται. Η κραυγή της φύσης -αυτή είναι η μοναχική ηρωίδα- συνάντησε την εικαστική αποτύπωση και την ενσάρκωση της. [photo credits: Κωνσταντίνος Τσακαλίδης/ Sooc]
Ο τόπος του δράματος ελληνικός και όλες οι μεγάλες, τραγικές, μορφές συναντώνται στο πρόσωπο, στο σώμα της 81χρονης γυναίκας από τις Γούβες Ευβοίας. Μπροστά στην ανθρώπινη κόλαση και στην έκκληση της φύσης απαντά με τον τρόπο της και όταν ανοίγει το στόμα συλλαμβάνει τα χρώματα του παρόντος και του παρελθόντος, τα χρώματα και τα σχέδια του Έντβαρντ Μουνκ! Ο νορβηγός ζωγράφος είδε το όραμα που αυτή η γυναίκα έζησε, είδε την προειδοποίηση της φύσης και με τον πασίγνωστο πίνακα του –«Η Κραυγή»- έστησε άφθαρτες, διαχρονικές, γέφυρες με το μέλλον. Το έργο του είναι η ένωση πόνου-τρόμου, η συνομιλία ανθρώπινης ενσυναίσθησης και οδύνης του περιβάλλοντος. Καθετί που μας περιβάλλει έχει ψυχή, καρδιά και σίγουρα νιώθει τα τραύματα στο κορμί του. Ο Μουνκ μια επίμονη στιγμή σε ανύποπτη φάση. Στο ημερολόγιο του υπάρχει χωρίο, γραμμένο στη Νίκαια, σε περίοδο αρρώστιας το 1892, που ανακαλεί τη σκηνή: «Περπατούσε με δυο φίλους. Ο ήλιος έδυε. Ξαφνικά, ο ουρανός βάφτηκε βαθυκόκκινος, σαν το αίμα. Σταμάτησα νιώθοντας εξαντλημένος και ακούμπησα σ’ ένα φράχτη. Έβλεπα αίμα και πύρινες φλόγες πάνω από το μαύρο-μπλε φιορδ και την πόλη. Οι φίλοι συνέχισαν κι εγώ ήμουν ακόμη εκεί. Τρέμοντας από τον φόβο. Αισθάνθηκα μια ατελείωτη κραυγή να διαπερνά τη φύση».
Αν ο Μουνκ, λοιπόν, συνέλαβε εικαστικά την αγωνία της φύσης, η γυναίκα στις Γούβες της έδωσε μορφή. Στην ουσία πρόκειται για θυσία και λύτρωση μαζί. Η ζωή, το δάσος, τα σπίτια των ανθρώπων, που καίγεται βίαια, αιμορραγεί και πονά και την ίδια στιγμή ουρλιάζει, κι ας μην υπάρχει ηχητικό αποτέλεσμα. Ο μεγαλύτερος πόνος όμως βρίσκεται στη σιωπή, στο βουβό κλάμα και στην ψυχή που αργοπεθαίνει με αξιοπρέπεια. Την ώρα που το περιβάλλον καταστρέφεται με τέτοιο τρόπο και σε τέτοια έκταση, η αίσθηση απουσίας του Θεού είναι τεράστια και μπροστά σ’ αυτή ανοίγει το στόμα και απελευθερώνεται η κραυγή. Ο Μουνκ είδε και αυτή τη γυναίκα, καθώς στον πίνακα του είναι αυτός που κραυγάζει, είναι ο άνθρωπος δηλαδή που πρέπει να συμπονέσει και να συνομιλήσει με τη φύση που τραυματίζεται βαθιά. Η 81χρονη είναι η τραγική συνέχεια και το σπαρακτικό αντίγραφο της «Κραυγής» του Νορβηγού. Αν ο Μουνκ αισθάνθηκε την κραυγή να διαπερνά τη φύση, η γυναίκα την άκουσε και τη μετέφερε στο μέλλον της ανθρωπότητας. Το «Γιατί Θεέ μου;» απαντά στον παραλυτικό τρόμο του ζωγράφου και στο απελπισμένο μήνυμα της φύσης. Η πολύμορφη κραυγή είναι ζωοφόρος πηγή αρκεί να την κρατήσουμε για πάντα στο μυαλό και την ψύχη μας. Αυτή η κραυγή δεν τελειώνει παρά μόνο όταν το γαλάζιο σβήσει το μαύρο και το κελάηδισμα των πουλιών σφυρηλατήσει τον ήχο της.
