ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

Ιωάννα Παππά στο Gazzetta: «Το μεταφυσικό διεγείρει τον άνθρωπο»

Αλέξανδρος Στεργιόπουλος 30 Οκτωβρίου 2021 - 11:00

Η ηθοποιός μιλά στο Gazzetta για την παράσταση «Οι μάγισσες του Σάλεμ» -του Άρθουρ Μίλερ- στην οποία συμπρωταγωνιστεί.

«Η ατμόσφαιρα είναι κλειστοφοβική»
«Πρέπει να υπάρχει σύνθεση γνώσης και εμπειρίας»
Ταυτότητα παράστασης

Η Ιωάννα Παππά είναι ηθοποιός που αξίζει να προσέξει κανείς. Ήρεμη δύναμη που όταν ξεσπά σε καθηλώνει. Η πορεία της σε τηλεόραση, κινηματογράφο, θέατρο τα τελευταία 20 χρόνια το αποδεικνύει. Πάντα έχει κάτι να πει μέσα από τη δουλειά της και ο σεβασμός που δείχνει προς αυτήν της επιστρέφεται. Έχει κερδίσει αρκετά βραβεία για την ερμηνεία της. Σπούδασε στην Ανωτέρα Δραματική Σχολή Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν. Αυτή την περίοδο συμπρωταγωνιστεί στην παράσταση «Οι μάγισσες του Σάλεμ», του Άρθουρ Μίλερ, στο θέατρο «Δημήτρης Χορν». Την ευχαριστούμε που μας μίλησε. [photo credits: Αγγελική Κοκκοβέ]

Συμπρωταγωνιστείτε στις «Μάγισσες του Σάλεμ». Τι σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση σ’ αυτό το έργο;
Πάντα πίστευα πως αν υπήρχε προηγούμενη ζωή θα ήμουν μάγισσα, απ’ αυτές που καίγονται άδικα λόγω άγνοιας και εποχής. Σ’ αυτό στηρίζεται και το έργο το οποίο είναι βασισμένο σε αληθινά γεγονότα που συνέβησαν στη Μασαχουσέτη το 1692. Όταν, λοιπόν, άκουσα την πρόταση από τον Νικορέστη Χανιωτάκη, τον σκηνοθέτη μας, δεν το σκέφτηκα καθόλου, είπα αμέσως το «ναι». Η θεματολογία του έργου με ενδιαφέρει πολύ και πέρα από τον κόσμο της μαγείας, των μαγισσών, έχει και πολιτικές/κοινωνικές προεκτάσεις. Είναι έργο πλήρες. Ο Μίλερ το έγραψε στην εποχή του για να σχολιάσει την αμερικάνικη πραγματικότητα σε σχέση μ’ αυτό που συνέβαινε πολιτικά με τον μακαρθισμό. Πρόκειται για ένα έργο που τα έχει όλα. Και για τον θεατή και για τον σκηνοθέτη και για τους ηθοποιούς. Υπάρχουν χαρακτήρες που μπορεί να δουλέψει κανείς ώστε να προσεγγίσει μια ερμηνεία. Το κείμενο διαθέτει επίσης μεγάλη εσωτερικότητα και φοβερή δράση. Συνεπώς, είναι πολλοί οι λόγοι που το βρήκα γοητευτικό.

Η πρώτη σας αντίδραση για τον ρόλο που ερμηνεύετε, την Άμπιγκεϊλ Ουίλιαμς, ποια ήταν;
Το ενδιαφέρον που βρίσκω σ’ αυτή την κοπέλα είναι το γεγονός ότι είναι ένα παιδί με πάρα πολύ σκληρό παρελθόν. Είδε τους γονείς της να δολοφονούνται την ώρα που κοιμόταν, έμεινε ορφανή, τη μεγάλωσε ο θείος της… Ζει και μεγαλώνει σε μια κοινωνία πουριτανική, αυστηρή, που όλα κινούνται με βάση το θρησκευτικό πρίσμα. Αυτό το τραυματικό γεγονός μπορεί ορισμένους να τους οδηγήσει στο φως και κάποιους άλλους στο σκοτάδι. Η συγκεκριμένη οδηγήθηκε στο σκοτάδι λόγω του περίγυρου, των κοινωνικών συνθηκών… Κομβικό γεγονός γι’ αυτήν είναι η γνωριμία της με τον Τζον Πρόκτορ. Πήγε σπίτι του να εργαστεί ως υπηρέτρια και ερωτεύθηκαν, μια κοπέλα παρθένα… Μέσω του πολύ δυνατού συναισθήματος σ’ εκείνη αποκαλύφθηκε τι σημαίνει αλήθεια και ζωή. Οπότε το πάθος γιγαντώθηκε και ό,τι σκοτεινό υπήρχε μέσα της γιγαντώθηκε επίσης, ιδιαίτερα όταν ένιωσε την απόρριψη. Με αφορμή αυτό που συνέβαινε σε σχέση με τη φήμη περί μαγείας, η Άμπιγκεϊλ το εκμεταλλεύτηκε, καθότι πρόκειται για έξυπνη, δαιμόνια κοπέλα με ικανότητες υποκριτικής -υπάρχει και θέατρο μέσα στο θέατρο λοιπόν- και έστησε όλη αυτή την ιστορία για να καταδικαστούν και εκτελεστούν πολλοί άνθρωποι, με βασικό στόχο να πεθάνει η γυναίκα του Τζον Πρόκτορ.

«Η ατμόσφαιρα είναι κλειστοφοβική»

Η επαφή με το μεταφυσικό είναι πρόκληση για τον ηθοποιό;
Θεωρώ ότι ως ηθοποιοί στηριζόμαστε στη χρήση των αισθήσεων μας. Λειτουργούμε πολύ σωματικά, με την αφή, με την όραση, με την ακοή και με την όσφρηση. Το μεταφυσικό διεγείρει εγκεφαλικά και ψυχικά τον άνθρωπο, οπότε έχει ενδιαφέρον. Σε μας τους ηθοποιούς δίνεται η ευκαιρία να εξερευνούμε τον κόσμο και τις ιδέες με όποιον τρόπο εμείς θέλουμε. Αυτό είναι απίστευτη ελευθερία για μας. Για μένα είναι ένας από τους λόγους που με κάνει να βρίσκομαι στο θέατρο. Δεν νιώθω κανένα περιορισμό πέρα απ’ αυτόν της τεχνικής, που έχει να κάνει με το πώς αποδίδεις, πώς αυτό που παρουσιάζεις…

Είναι πιστευτό;
Όχι μόνο. Να είναι κυρίως άξιο λόγου. Υπάρχει διαδικασία, το τεχνικό κομμάτι που το κατακτά ο ηθοποιός στην πορεία, με τα χρόνια. Πολύ σημαντικό. Πέρα από το ταλέντο χρειάζεσαι και εκπαίδευση και αυτή δεν παρέχεται απαραίτητα στις σχολές. Η σχολή είναι το πρώτο στάδιο. Η εκπαίδευση δεν σταματά ποτέ. Μεγαλώνοντας πιστεύω γινόμαστε καλύτεροι και ως άνθρωποι και ως καλλιτέχνες.

Η ατμόσφαιρα του έργου είναι απόκοσμη. Επηρεάζει την ερμηνεία;
Ναι, ορίζει αρκετά πράγματα το πλαίσιο. Πράγματι, η ατμόσφαιρα είναι κλειστοφοβική, με χαμηλούς τόνους σε αρκετά σημεία και πολύ δυνατές εξάρσεις όταν χρειάζεται. Στην ιστορία κυριαρχεί η υστερία των κοριτσιών, τη χρησιμοποιούν πολύ και κανείς δεν καταλαβαίνει αν είναι ψέματα ή αλήθεια. Αυτή την αμφισημία επιθυμούμε να περάσουμε και στον θεατή. Να αναρωτιέται το πάθαιναν; Συνέβαινε αυτό ή είναι αποκύημα της φαντασίας που μπορεί κιόλας επειδή το πίστεψαν τόσο πολύ να γίνεται αλήθεια; Αυτό έχει να κάνει και με τη βασική αρχή του θεάτρου, όταν πιστεύεις κάτι πολύ…

Χτυπάει στον πυρήνα της τέχνης σας;
Ακριβώς.

σκηνή από μάγισσες του Σάλεμ

«Πρέπει να υπάρχει σύνθεση γνώσης και εμπειρίας»

Το ότι βασίζεται σε αληθινά γεγονότα είναι πλεονέκτημα για το έργο;
Θεωρώ πως είναι πλεονέκτημα. Οποιαδήποτε πληροφορία στη δική μας δουλειά μπορεί να αποτελέσει έμπνευση σ’ αυτό που δημιουργούμε, μπορεί να γίνει πρώτη ύλη. Όταν ένα γεγονός είναι αληθινό δεν υπάρχουν περιθώρια αμφιβολίας γι’ αυτό που σκέφτεσαι για τον χαρακτήρα ή την ιστορία.

Σε βοηθάει
Πιστεύω είναι βοηθητικό.

Σε κατευθύνει
Ναι, στον βαθμό που του αναλογεί.

Μπορεί, όμως, να γίνει και παγίδα;
Δεν το ξέρω. Όταν προσεγγίζεις μια ιστορία, ένα χαρακτήρα, απαιτείται ένας συνδυασμός. Σε αυτό που διαβάζεις, μελετάς, οφείλεις να προσαρμόζεις στοιχεία σου, τη δική σου σκέψη, να φιλτράρεις αυτό που δέχεσαι. Πρέπει στο τέλος να υπάρχει σύνθεση γνώσης και εμπειρίας, αλλιώς μένουμε στη στείρα γνώση και γίνεσαι ακαδημαϊκός (γέλια).

Το έργο γράφτηκε την περίοδο του Μακαρθισμού. Σήμερα έχουμε «κυνήγι μαγισσών»;
Κατά καιρούς έχει υπάρξει. Όταν μια κοινωνία φτάνει σε τόσο μεγάλες αντιθέσεις και επικρατεί ο παραλογισμός με αφορμή ένα γεγονός… Στις «Μάγισσες του Σάλεμ» όμως δεν ήταν τόσο απλά τα πράγματα. Οι άνθρωποι δεν κατηγορήθηκαν χωρίς λόγο ακριβώς. Τότε, όταν κατηγορούνταν κάποιος για μαγεία και δικαζόταν, αυτομάτως του έπαιρναν την περιουσία. Το οικονομικό στην ουσία οδηγεί στο «κυνήγι μαγισσών», δημιουργεί περιπτώσεις που εξυπηρετούνται σκοποί, στοχοποιούνται άνθρωποι αβάσιμα, με παράλογες κατηγορίες…

Το ζούμε και σήμερα
Στη χώρα μας δεν έχουμε φτάσει, πιστεύω, σε τέτοιο βαθμό. Θέλω όμως να σημειώσω κάτι άλλο σχετικό με το «κυνήγι μαγισσών». Εγώ γεννήθηκα στις ΗΠΑ. Όταν ο πατέρας μου σκεφτόταν να επιστρέψουμε, λίγο μετά το 1990, και έκανε αίτηση, μας ρωτούσαν οι αμερικανικές αρχές αν είμαστε αριστεροί. Σχετικά πρόσφατα δηλαδή.

Είπατε ότι τα περισσότερα θύματα της υπόθεσης ήταν γυναίκες. Σήμερα υπάρχει αδικία εις βάρος των γυναικών;
Στον δυτικό κόσμο δεν θεωρώ ότι υπάρχει στον βαθμό που υπήρχε παλιότερα. Σίγουρα έχουν μείνει κατάλοιπα βαθιά ριζωμένα και χρειάζονται γενιές για να γίνουν ριζικές αλλαγές και βελτιώσεις. Ο κόσμος όμως δεν είναι μόνο η Δύση. Αυτή τη στιγμή φιλοξενούμε στη χώρα μας λαούς που γι’ αυτούς η γυναίκα είναι σαν μην υπάρχει, δεν έχει ελευθερία. Είναι εξοργιστικό να συμβαίνει κάτι τέτοιο και μια γυναίκα το αντιλαμβάνεται ακόμη περισσότερο. Με πιάνει θυμός και συνειδητοποιώ πόσο τυχερή είμαι που ζω σ’ ένα κράτος που μου παρέχει ελευθερίες.

Ταυτότητα παράστασης

«Οι μάγισσες του Σάλεμ», του Άρθουρ Μίλερ, στο θέατρο «Δημήτρης Χορν»

Μετάφραση - Σκηνοθεσία: Νικορέστης Χανιωτάκης
Σκηνικά: Αρετή Μουστάκα
Κοστούμια: Χριστίνα Πανοπούλου
Πρωτότυπη μουσική: Γιάννης Μαθές
Επιμέλεια κίνησης: Αντιγόνη Γύρα
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Βοηθός Σκηνογράφου: Φραντζέσκα Μπούτση, Έμιλυ Ονησιφόρου
Βοηθός ενδυματολόγου: Μαρία Φέξη
Συνεργάτις θεατρολόγος: Χριστιάννα Μαντζουράνη
Βοηθός σκηνοθέτη: Ελευθερία Μπενοβία
Οργάνωση παραγωγής: Αναστασία Γεωργοπούλου
Εκτέλεση παραγωγής: Ναταλία Μπαρούς, Φραντζέσκα Μπούτση
Φωτογραφίες: Αγγελική Κοκκοβέ
Σύμβουλος Επικοινωνίας: Σεμίνα Διγενή
Προβολή-Δημόσιες Σχέσεις: Μαρκέλλα Καζαμία

Διανομή
Δικαστής Ντάνφορθ: Νικήτας Τσακίρογλου
Τζον Πρόκτορ: Άκης Σακελλαρίου
Ελισάβετ Πρόκτορ: Ρένια Λουιζίδου
Άμπιγκεϊλ Γουίλλιαμς: Ιωάννα Παππά
Σαμουήλ Πάρις: Γιάννης Καλατζόπουλος
Ρεβέκκα Κόρει: Μελίνα Βαμβακά
Τζον Χέηλ: Γεράσιμος Σκαφίδας
Τόμας Πάτναμ: Θωμάς Γκαγκάς
Άννα Πάτναμ: Κατερίνα Νικολοπούλου
Μαίρη Γουόρεν: Ισιδώρα Δωροπούλου
Μπέτυ Πάρις: Μαρία Μοσχούρη
Μέρση Λιούις: Αντουανέτα Παπαδοπούλου
Τιτούμπα: Δανάη Ομορεγκιέ Νεάνθη