Ουκρανία: Πόσο πιθανό είναι να δούμε ένα «Τσερνόμπιλ» ή μια νέα «Φουκουσίμα»; Οι ειδικοί απαντούν (vid)

• Η λειτουργία των αντλιών ψύξης
• Κίνδυνοι που συνδέονται με τον πόλεμο - «Καμπανάκι από την Greenpeace
• Μεγάλος αριθμός πυρηνικών αντιδραστήρων στην Ουκρανία
• Οι αντιδραστήρες του Τσερνόμπιλ
• Πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ το 1986
• Πυρηνικά ατυχήματα στο σταθμό Φουκουσίμα 1 το 2011

Η Ουκρανία ανακοίνωσε πως ρωσικές δυνάμεις επιτέθηκαν στο εργοστάσιο παραγωγής πυρηνικής ενέργειας τις πρώτες πρωινές ώρες σήμερα (4/3) με αποτέλεσμα να τυλιχθεί στις φλόγες ένα παρακείμενο κτίριο εκπαίδευσης πέντε ορόφων, ένα συμβάν που οδήγησε στην καταδίκη της Μόσχας από τη διεθνή κοινότητα κατά την όγδοη ημέρα της εισβολής της στην Ουκρανία.

Ωστόσο το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας επέρριψε σήμερα την ευθύνη για την επίθεση στην περιοχή του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια στην Ουκρανία σε Ουκρανούς σαμποτέρ, αποκαλώντας την ενέργεια «αποκρουστική προβοκάτσια».

Πόσο πιθανός είναι όμως ένας κίνδυνος πυρηνικού ολέθρου στην Ουκρανία;

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Euronews, οι ειδικοί πιστεύουν ότι όσο η επίθεση δεν έπληξε τον αντιδραστήρα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Ζαπορίζια, το εργοστάσιο είναι ασφαλές, τουλάχιστον προς το παρόν.

Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να γίνουν χειρότερα σε λίγες μέρες. Ο Τζον Γουλφστχαλ, πρώην διευθυντής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ αναφέρει χαρακτηριστικά: «Τα άμεσα ερωτήματα είναι εάν το κτίριο είναι ενιαίο, έτσι ώστε να υπάρχει ένα μεγάλο τσιμεντένιο μπλοκ γύρω από τον ίδιο τον αντιδραστήρα. Και αν υπάρχει ηλεκτρισμός που να μπορεί να τροφοδοτήσει τις αντλίες που διατηρούν το νερό της μονάδας δροσερό. Αν ναι, δεν υπάρχει λόγος για συναγερμό, εφόσον το εργοστάσιο δεν δεχτεί ξανά επίθεση. Και εάν οι Ουκρανοί αξιωματούχοι μπορούν να έχουν πρόσβαση στον χώρο, σβήστε τη φωτιά και ασφαλίστε τον χώρο για το μέλλον».

Η λειτουργία των αντλιών ψύξης

«Το πραγματικά κρίσιμο ερώτημα είναι εάν εξακολουθεί να υπάρχει συνεχής παροχή ηλεκτρικής ενέργειας για τη λειτουργία των αντλιών ψύξης, ώστε το καύσιμο να παραμείνει ανέπαφο. Εάν ναι, τότε η μονάδα μπορεί να είναι ασφαλής επ' αόριστον. Αλλά αυτό το εάν είναι το μείζον ζήτημα εφόσον βρίσκεται σε εμπόλεμη ζώνη», καταλήγει.

Από την πλευρά του ο Ναζμεντίν Μεσκάτι, καθηγητής Μηχανικής του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, προχωρά ένα βήμα παρακάτω: «Λόγω αυτού του βομβαρδισμού, εάν έχουν απώλεια ισχύος εκτός έδρας, τότε πρέπει να βασιστούμε πλήρως στις γεννήτριες ντίζελ που έχουμε για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Και αυτές, τα λεγόμενα γκαζάκια, είναι ένας πολύ αναξιόπιστος, λεπτεπίλεπτος εξοπλισμός».

Οι ειδικοί εξηγούν ότι μια αποτυχία αυτών των συστημάτων θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια καταστροφή που δεν θα μοιάζει τόσο με το Τσερνόμπιλ όσο με την προ δεκαετίας διαρροή από το εργοστάσιο της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία.

Κίνδυνοι που συνδέονται με τον πόλεμο - «Καμπανάκι από την Greenpeace

Η μη κυβερνητική οργάνωση Greenpeace εκτιμά ότι αν είχαν υπάρξει καταστροφές στον σταθμό της Ζαπορίζια «οι επιπτώσεις της ραδιενεργού μόλυνσης θα μπορούσαν να πλήξουν μεγάλα τμήματα ευρωπαϊκού εδάφους για δεκαετίες, περιλαμβανομένης της Ρωσίας».

Αλλά «προς το παρόν, η σημερινή πυρκαγιά δεν προκάλεσε καμία διαρροή ραδιενέργειας», σύμφωνα με την ουκρανική ρυθμιστική αρχή.

«Ο κύριος κίνδυνος στην σημερινή συνθήκη είναι η απώλεια του ηλεκτρικού δικτύου, της τροφοδοσίας του σταθμού με ηλεκτρικό ρεύμα. Διότι απαιτείται υδροδότηση και ηλεκτροδότηση για την λειτουργία των συστημάτων ασφαλείας και ψύξης της καρδιάς του αντιδραστήρα», τονίζει η Καρίν Ερβιού, υποδιευθύντρια του Ινστιτούτου Ραδιοπροστασίας και Πυρηνικής Ασφάλειας (Institut de radioprotection et de sûreté nucléaire, IRSN) της Γαλλίας.

Οι ουκρανικοί αντιδραστήρες διαθέτουν συστήματα επείγουσας ανάγκης, με τέσσερες ομάδες γεννητριών ασφαλείας που υπό κανονικές συνθήκες διαθέτουν καύσιμα για να λειτουργήσουν 7 έως 10 ημέρες. «Διαθέτουν επίσης κινητό εξοπλισμό, αποθέματα ύδατος για την διαχείριση της κατάστασης και αποφυγή αλλοίωσης της καρδιάς του αντιδραστήρα», λέει η Καρίν Ερβιού.

Άλλος κίνδυνος προέρχεται από ευθεία επίθεση. Το μπετονένιο προστατευτικό περίβλημα του αντιδραστήρα είναι κατασκευασμένο να αντέξει μία πτώση αεροπλάνου.

«Προσφέρουν ένα επίπεδο αντοχής, αλλά όλα εξαρτώνται από το για τι πράγμα μιλάμε. Μία επίθεση μπορεί επίσης να πλήξει ένα άλλο τμήμα του περιβλήματος και να προκαλέσει ατύχημα αν προκαλέσει βλάβη τα συστήματα ασφαλείας», λέει η Καρίν Ερβιού.

Μεγάλος αριθμός πυρηνικών αντιδραστήρων στην Ουκρανία

Η Ουκρανία διαθέτει δεκαπέντε πυρηνικούς αντιδραστήρες εν λειτουργία, σχετικά πρόσφατης κατασκευής. Είναι η έβδομη παραγωγός ηλεκτρικής από πυρηνική ενέργεια στον κόσμο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA) για το 2020.

Είναι επίσης μία από τις χώρες που εξαρτώνται περισσότερο από την πυρηνική ενέργεια, με περισσότερο του 50% της ενέργειας να προέρχεται από πυρηνικούς σταθμούς.

Πρόκειται για αντιδραστήρες σοβιετικής και στην συνέχεια ρωσικής κατασκευής, τύπου VVER, που βασίζονται σε δύο διαφορετικές τεχνολογίες, ισχύος 440 και 1.000 MW αντίστοιχα. Οι VVER είναι αντιδραστήρες πεπιεσμένου ύδατος.

Εξι αντιδραστήρες είναι συγκεντρωμένοι στον μεγαλύτερο πυρηνικό σταθμό της Ευρώπης στην Ζαπορίζια, της νότιας Ουκρανίας. Ετέθησαν σε λειτουργία ανάμεσα στο 1985 και το 1995.

Ο πυρηνικός σταθμός είναι σχετικά σύγχρονης κατασκευής, δηλώνει ο Μαρκ Γουένμαν του Imperial College London. «Ο σχεδιασμός είναι πολύ διαφορετικός από τον αντιδραστήρα του Τσερνόμπιλ, που δεν διέθετε προστατευτικό περίβλημα για την προστασία του αντιδραστήρα».

Η ουκρανική Energoatom στράφηκε πρόσφατα στην αμερικανική Westinghouse για την κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών στην Ουκρανία.

Η επιλογή της πυρηνικής ενέργειας οφείλεται κυρίως το γεγονός ότι η Ουκρανία διαθέτει μεγάλα αποθέματα ουρανίου. Η χώρα είχε σημαντικές ενεργειακές ανάγκες κατά την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης λόγω της λειτουργίας των μεγάλων βιομηχανικών μονάδων του Ντονμπάς.

Οι αντιδραστήρες του Τσερνόμπιλ

Στην Ουκρανία υπάρχουν επίσης οι αντιδραστήρες του σταθμού του Τσερνόμπιλ, η λειτουργία των οποίων σταμάτησε μετά την καταστροφή του 1986.

Ο αντιδραστήρας n°4, στον οποίο συνέβη το ατύχημα, αρχικά καλύφθηκε από μία προσωρινή σαρκοφάγο και στην συνέχεια από έναν θόλο η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε το 2017. Οι σημερινοί αντιδραστήρες της Ουκρανίας είναι διαφορετικής τεχνολογίας, που θεωρείται περισσότερο ασφαλής.

Η ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας στην χώρα ξεκίνησε κατά την δεκαετία του 1970 με την κατασκευή του σταθμού του Τσερνόμπιλ.

«Αν και η ουκρανική πυρηνική βιομηχανία συνδεόταν στενά με την Ρωσία επί πολλά χρόνια, παρέμεινε ωστόσο σχετικά σταθερή κατά την διάρκεια των μεταβολών που συντελέσθηκαν όταν η Ουκρανία ανεξαρτητοποιήθηκε από την πρώην Σοβιετική Ενωση», τονίζει η World Nuclear Association (WNA).

Θεωρεί ότι η Ουκρανία γνώρισε κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου και μετά, συνεχείς βελτιώσεις στην λειτουργική ασφάλεια.

Πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ το 1986

Το πυρηνικό δυστύχημα του Τσερνόμπιλ έλαβε χώρα στις 26 Απριλίου του 1986, στον αντιδραστήρα αρ. 4 του Πυρηνικού Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ της Σοβιετικής Ένωσης, ο οποίος σήμερα βρίσκεται σε εδάφη της Ουκρανίας.

Το ατύχημα ήταν της τάξης του μέγιστου προβλεπόμενου ατυχήματος στην Διεθνή Κλίμακα Πυρηνικών Γεγονότων, διατάραξε σοβαρότατα τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στις γύρω περιοχές και είχε σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία.

Από το ατύχημα πέθαναν επιτόπου 2 από τους εργάτες του σταθμού. Μέσα σε τέσσερις μήνες, από τη ραδιενέργεια και από εγκαύματα λόγω της θερμότητας, πέθαναν 28 πυροσβέστες που έσπευσαν στο χώρο του ατυχήματος και διαπιστώθηκαν 19 επιπλέον θάνατοι ως το 2004.

Επιπλέον, υπολογίζεται ότι επηρεάστηκε η υγεία εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων εξαιτίας της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος με ραδιενέργεια. Οι ποσοστιαίες αυξήσεις των καρκίνων ήταν άνω του 15% στους πληθυσμούς που εκτέθηκαν, με χιλιάδες θανάτους από καρκίνο και λευχαιμία να συνδέονται με το ατύχημα.

Η καταστροφή που προκάλεσε το ατύχημα φάνηκε από τις μετέπειτα συνέπειες του: ο χώρος εκκενώθηκε, έγινε μια μεγάλη διαρροή ραδιενέργειας, πολλοί άνθρωποι εκτέθηκαν σε ραδιενέργεια και εργάτες εγκατέλειψαν τον τόπο εργασίας τους.

Τα Μέσα Ενημέρωσης αργότερα αναφέρθηκαν στο περιστατικό ως μια καταστροφή ευρείας κλίμακας, αναφερόμενα σε αυτό ως πυρηνικό ατύχημα και επίσης εκτίμησαν ότι η ζημιά που προκλήθηκε στο Τσέρνομπιλ είχε καταστροφικές συνέπειες και για την υπόλοιπη Ευρώπη.

Πυρηνικά ατυχήματα στο σταθμό Φουκουσίμα 1 το 2011

Τα πυρηνικά ατυχήματα στον σταθμό Φουκουσίμα 1 το 2011 αφορούν στη σειρά των καταστροφικών γεγονότων στη μονάδα παραγωγής ενέργειας Φουκουσίμα 1 στην Ιαπωνία την άνοιξη του 2011 και αποτελούν μία από τις πιο σημαντικές οικολογικές επιβαρύνσεις από καταστροφή πυρηνικών εγκαταστάσεων που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα.

Οι καταστροφές προέκυψαν ως ακολουθία του γεγονότος του μεγάλου σεισμού της 11ης Μαρτίου στο Σεντάι και του τσουνάμι που τον ακολούθησε. Τις μέρες μετά τα γεωλογικά συμβάντα, σημειώθηκαν εκρήξεις σε αντιδραστήρες του σταθμού και καταγράφηκε διαρροή μεγάλης ποσότητας ραδιενέργειας στο περιβάλλον. Κύρια αιτία που συνέτεινε στην καταστροφή στις εγκαταστάσεις ήταν η μη λειτουργία του συστήματος ψύξης των αντιδραστήρων, ως ακόλουθο του ανεπαρκούς σχεδιασμού προστασίας για περίπτωση φυσικής καταστροφής τέτοιου μεγέθους.

Επιπλέον παράγοντες που συνετέλεσαν στα πυρηνικά ατυχήματα ήταν η κακή κατάσταση των αντιδραστήρων, (παλαιότητα, ρωγμές, προηγούμενα ατυχήματα που συγκαλύφθηκαν) και η αύξηση της παραγωγής (καταπόνηση), με ταυτόχρονες οικονομικές περικοπές (ανεπαρκής συντήρηση) εις βάρος της ασφάλειας.
Το συγκεκριμένο εργοστάσιο ήταν προγραμματισμένο να τεθεί εκτός λειτουργίας στις αρχές του 2011 έχοντας ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του αλλά πήρε δεκαετή παράταση λειτουργίας ένα μήνα πριν την καταστροφή.