Λίγο πριν τις μεγάλες αποφάσεις
Το σήμερα, το αύριο, το χθες, σε ένα βιβλίο! Οι ξεχωριστές διαδρομές που γίνονται αναδρομές, μονοπάτια ανηφορικά, κατηφορικά, ευθείες δίχως τέλος και απότομες στροφές που οδηγούν απευθείας στον γκρεμό! Όλα σε ένα βιβλίο! Και σταυροδρόμια, πολλά σταυροδρόμια… Λάθος δεν υπάρχει σε αυτά, ούτε σωστό. Το μόνο που υπάρχει στους ριγμένους σταυρούς είναι άγνωστοι προορισμοί. Διαλέγεις, προχωράς και στη νέα διαδρομή φτιάχνεις το τέλος. Οι εμπειρίες και οι λεπτομέρειες του σύμπαντος σε καθοδηγούν. Η θέληση είναι το μόνο που έχεις και οι δρόμοι της φθοράς, της φωτιάς, σε περιμένουν. Λίγο πριν τις μεγάλες αποφάσεις κάτι χάνεις και δεν είναι μικρό. Ακόμη και τη ζωή σου μπορείς να αφήσεις στα σταυροδρόμια. Αυτή όμως αντιστέκεται και σε ακολουθεί μέχρι τέλους. Την εποχή όμως; Ναι, μπορείς να χάσεις μια ολόκληρη εποχή! Οι κρίσιμες προσωπικές μεταβολές σε βρίσκουν αναπάντεχα, σε δοκιμάζουν και όταν περνούν, είσαι σαν το φύλλο του δέντρου το φθινόπωρο. Η πτώση είναι αναπόφευκτη και άηχη. Δεν καταλαβαίνεις πότε κόπηκε το σώμα σου από το σώμα. Η θέα αλλάζει, τα χρώματα γίνονται πιο έντονα και τα μεγέθη της ζωής γίνονται απειλητικά. Τη στιγμή που κάποιος, κάτι, θα σε πατήσει, τα σταυροδρόμια θα έχουν γίνει η νέα λεωφόρος της ύπαρξης. Ας περπατήσουμε τα «Σταυροδρόμια» (Εκδόσεις Ψυχογιός) του Τζόναθαν Φράνζεν.
Η καλύτερη του στιγμή (μετά τις «Διορθώσεις»)
Ας ξεκινήσουμε με κάτι χιλιοειπωμένο, που όμως λίγοι το αξίζουν. «Ο Τζόναθαν Φράνζεν είναι στην καλύτερη του στιγμή». Πολύ πιθανό για έναν συγγραφέα του διαμετρήματος του. Σχεδόν σίγουρο όταν έχει τιμηθεί με το «National Book Award» των ΗΠΑ. Ανικανοποίητη ανάγκη των αναγνωστών μετά τις αριστουργηματικές «Διορθώσεις». Ε, αυτή η στιγμή έφτασε με τα «Σταυροδρόμια». Εδώ, συνδυάζει την απλότητα στην αφήγηση με τη λεπτοδουλεμένη πλοκή. Ο Φράνζεν δημιουργεί αμέσως την ανεξίτηλη εντύπωση. Πρόκειται για ικανότητα αξιοθαύμαστη που δεν τη συναντάμε συχνά. Από τα πρώτα κεφάλαια θα δημιουργήσει συνδέσμους με τον αναγνώστη που δεν θα χαθούν. Ο αναγνώστης μπορεί να αφήσει το βιβλίο για μέρες και να ξαναβρεί την ιστορία το ίδιο ζωντανή και απαιτητική. Δεν είναι μόνοι οι χαρακτήρες που οδηγούν σε αυτό. Είναι και η αξιοποίηση του χώρου και του χρόνου. Ο Φράνζεν ξέρει ακριβώς πότε θα κορυφώσει μια σκηνή, ξέρει τι θα αφήσει για αργότερα και ξέρει τους χρόνους κάθε στιγμιότυπου που δημιουργεί. Αυτό γίνεται από την αρχή ως το τέλος και γι’ αυτό δεν μπορείς να ξεχάσεις την ιστορία του. Τα «Σταυροδρόμια» είναι χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της ικανότητας του. Εκτός απ’ αυτό, η διεισδυτική κοινωνική ματιά και η προβολή της πέρα από τα όρια του βιβλίου είναι κάτι που λίγοι διαθέτουν.
Οι αλλαγές που ετοιμάζονται
Ο Φράνζεν μας μεταφέρει στη δεκαετία του ’70 και στις αλλαγές που ετοιμάζονται (ή έχουν γίνει) στο «σώμα» της αμερικάνικης κοινωνίας. Στο επίκεντρο η οικογένεια. Τα ανομολόγητα, ένοχα, μυστικά. Οι καταπιεσμένες ζωές και επιθυμίες που δεν αντέχουν τους περιορισμούς των κανόνων της «σωστής» ζωής. Η επαφή με τον Θεό χωρίς προσχήματα και οδηγίες. Η ανακάλυψη της άδολης επικοινωνίας και του πόνου που έχει. Η πρόσληψη της εικόνας του ατόμου από το κοινωνικό σύνολο και το κρυμμένο παρελθόν που ετοιμάζεται να διαλύσει το ψέμα. Η παραίσθηση των ναρκωτικών και το ναρκωτικό της παραίσθησης που όλοι ψάχνουν. Σε αυτούς τους δρόμους φτιάχνει και βρίσκει τα σταυροδρόμια του ο Φράνζεν. Κάθε χαρακτήρας και ένας μικρός κόσμος που περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο της καθοριστικής απόφασης. Ο ρυθμός που δίνει ο συγγραφέας είναι σταθερός, η διαδρομή μέχρι το φινάλε πυκνή μα πεντακάθαρη. Ανακαλύπτει και μας δίνει πολλές πτυχές των ηρώων του, τους κάνει τόσο οικείους σε μας που η αγωνία τους μας παρασύρει γλυκά. Πρέπει να επισημάνουμε τη μετάφραση και το επίμετρο του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη. Ο όγκος του βιβλίου, η πλούσια γλώσσα και οι γεμάτες με λεπτομέρειες εικόνες καθιστούν πρόκληση το μεταφραστικό έργο. Όσον αφορά το επίμετρο, βοηθά να καταλάβουμε πολλά για τα «Σταυροδρόμια» και τις νέες προθέσεις του Φράνζεν.
