Η Κίρκη Καραλή στο Gazzetta: «Είδα την αθέατη όψη μιας πρωτοπόρου» (vid)

• «Μου αρέσει που μέσω αυτής της γυναίκας μιλάμε για όλες μας»
• «Η Κιουρί αγαπούσε από παιδί τη γη και αυτά που κρύβει η γη μέσα της»

Η γυναίκα που διέπρεψε στην επιστήμη της, που κατάφερε να εκπληρώσει τον ρόλο τη μάνας, της συζύγου, της συντρόφου και που δεν σταμάτησε να ψάχνει τη γυναίκα! Ο λόγος για τη Μαρί Κιουρί. Η φυσικός-χημικός που ανακάλυψε το «ράδιο» και το «πολώνιο», που έδειξε ότι το μέγεθος του ανθρώπου δεν εγκλωβίζεται σε ένα σώμα, που κέρδισε δύο φορές το Νόμπελ, που αδικήθηκε, συκοφαντήθηκε, μα δεν εγκατέλειψε. Αυτή τη γενναία προσωπικότητα μας παρουσιάζει η Κίρκη Καραλή στην παράσταση «Η απολογία της Μαρί Κιουρί», στο θέατρο «Αποθήκη». Το διεισδυτικό κείμενο ανήκει στην Ευσταθία και η ερμηνεία στην Πέγκυ Τρικαλιώτη. Η σκηνοθέτιδα μας μίλησε για την παράσταση και το ιστορικό πρόσωπο.

Πόσο δύσκολο είναι να μεταφέρεις στη σκηνή τη ζωή μιας προσωπικότητας όπως η Μαρί Κιουρί;
Όταν υπάρχει ένα πραγματικά ενδιαφέρον κείμενο, βασισμένο στα γεγονότα ζωής μιας περίπλοκης και σημαντικής προσωπικότητας, όπως η Κιουρί, και όταν υπάρχει μια γυναίκα ηθοποιός, όπως η Πέγκυ, που μπορεί να συνδεθεί πολύ έντονα με την προσωπικότητα αυτή, τότε τα πράγματα δεν είναι πολύ δύσκολα. Είναι σίγουρα πολύ απαιτητικό για την ηθοποιό το να αναπαράγει αυτή την ιστορία ζωής με τους ρυθμούς που έχουμε διαλέξει, αλλά η διαδικασία δημιουργίας αυτής της παράστασης ήταν πολύ γλυκιά, πολύ παιχνιδιάρικη και με πολλή εμπιστοσύνη ανάμεσά μας.

Τι σου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση από τη ζωή της;
Πολλά, αλλά νομίζω πως αυτό που ήταν διάχυτο στην πρώτη ανάγνωση της αφήγησης της ζωής της δια στόματος Ευσταθίας, ήταν ο ρυθμός της. Όλα έτρεχαν παράλληλα. Η Επιστήμη, ο Έρωτας, οι γονείς και τα παιδιά της, το ράδιο, το πολώνιο, η πατρίδα, η Κατοχή, η Σορβόννη, οι άγρυπνες νύχτες στο εργαστήριο και η σωματική κόπωση, η κατάθλιψη και έπειτα η χαρά, το πάθος. Και βέβαια, μια γυναίκα που καταξιώνεται μέσα σε ένα εντελώς ανδροκρατούμενο περιβάλλον, χωρίς να έχει κανένα νοιάξιμο ή κράτημα σε σχέση με αυτό. Ίση ανάμεσα σε ίσους! Και πράγματι, οι άλλοι τεράστιοι επιστήμονες γύρω της την αντιμετώπιζαν ως ίση, γιατί ήξεραν ότι σημασία έχει το επιστημονικό αποτέλεσμα κι όχι το φύλο.

Ποια ήταν η αντίδραση σου όταν διάβασες το κείμενο της Ευσταθίας;
Όταν η Ευσταθία μου έστειλε την πρώτη εκδοχή του κειμένου της, ένιωσα σα να κοιτάω την πίσω - εντελώς άγνωστη - όψη ενός αντικειμένου που το νόμιζα οικείο. Ήξερα όσα ήξερα εγκυκλοπαιδικά για την Κιουρί, υποψιαζόμουν τον κόπο της για τα δύο Νόμπελ, ψυχανεμιζόμουν τις δυσκολίες ένταξής της σε ένα τόσο σκληρό και ανδροκρατούμενο περιβάλλον, αυτό της Επιστήμης, έναν αιώνα πριν, αλλά δεν πήγαινε ο νους μου σε όσα έμαθα για εκείνη μέσα απ’ αυτή την αφήγηση. Για την ιδεολογία της, για την ευαισθησία της, για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε και για την αδικία που υπέστη όταν συκοφαντήθηκε επειδή ακριβώς ήταν γυναίκα. Είδα την αθέατη όψη μιας πρωτοπόρου, που η ζωή της, ακόμα και σήμερα, θα ήταν άξια θαυμασμού.

«Μου αρέσει που μέσω αυτής της γυναίκας μιλάμε για όλες μας»

Τι πιστεύεις ότι έχει δει το κοινό και έχει αγαπήσει τόσο την παράσταση;
Νομίζω, όπως κι η Ευσταθία, όπως κι η Πέγκυ, όπως κι εγώ, όπως και κάθε θεατής, βλέπει κάτι απ’ τον εαυτό του σε αυτό το έργο. Φυσικά με άλλες αναλογίες. Δεν είμαστε νομπελίστες. Αλλά είμαστε γυναίκες που τρέχουμε ταυτόχρονα για όσα οραματιζόμαστε, για όσα πιστεύουμε, για τα παιδιά ή τον/την σύντροφό μας, για να γεμίσουμε το ψυγείο μας… Για τα μεγάλα και τα μικρά. Που αποζητούμε το χάδι της μάνας μας - όπως η Κιουρί της μαμάς της - αλλά και την επιβράβευση για τους κόπους μας - όπως η Κιουρί απ' τη Σουηδική Ακαδημία. Δεν είμαστε άσπροι ή μαύροι, δεν είμαστε επιτυχημένοι ή αποτυχημένοι. Αν τυχόν γίνουμε πασίγνωστοι, δεν αποτελεί την απόλυτή μας ταυτότητα αυτή μας η εξέλιξη, αλλά κομμάτι μας. Την ίδια στιγμή μπορεί να κλαίμε για την προσωπική μας ζωή και να θρηνούμε έναν θάνατο. Οι άνθρωποι δεν είναι μονοδιάστατοι, όπως πιθανά είναι το πρώτο λήμμα που θα διαβάσετε αν ανατρέξετε στην εγκυκλοπαίδεια στο όνομα “Μαρί Κιουρί”. Μου αρέσει που μέσω αυτής της γυναίκας μιλάμε για όλες μας.

Μου έκανε εντύπωση ο τρόπος που αξιοποίησες τον χορευτή, τον Κωνσταντίνο Παπανικολάου. Παίρνει τη φωνή του από την Ιζαμπέλλα Μπαλτσαβιά και δίνει μια άλλη διάσταση στον χαρακτήρα της Κιουρί. Πώς κατέληξες σε αυτό;
Πολλά πράγματα στις πρώτες συζητήσεις και πρόβες μας, μας έβγαιναν ενστικτωδώς και είχαμε το θάρρος, όλες μας, να τα εμπιστευόμαστε. Όταν μπήκα στη διαδικασία της δραματουργικής επεξεργασίας του πρώτου κειμένου της Ευσταθίας, αισθανόμουν ότι ήθελα να χαμηλώσω τις φωνές όλων των αντρών που μπαινόβγαιναν στη ζωή της. Όχι γιατί δεν είχαν αξία, αλλά για να αναδειχθεί η θηλυκότητα του έργου ακόμη περισσότερο. Εξάλλου, η Ευσταθία βασίστηκε στη βιογραφία της κόρης της Κιουρί, της Εύας. Το πρίσμα, λοιπόν, όλων των λεγομένων, είναι θηλυκό. Η Εύα έγραψε τη ζωή της μαμάς της, η Ευσταθία μετασχημάτισε τη φωνή της Εύας, εγώ μετασχημάτισα τη φωνή της Ευσταθίας και η Πέγκυ με την Ιζαμπέλλα τα φιλτράρουν μέσα απ’ τις ερμηνείες τους, ως δραματοποιημένες μαμά και κόρη, για να πουν μια ιστορία ιδωμένη μέσα απ’ τη θηλυκή ματιά. Οι άντρες παίρνουν όλοι το σώμα τους από έναν χορευτή (τον Κωνσταντίνο Παπανικολάου και τον Νίκο Σαμουρίδη, σε δεύτερη διανομή), για να είναι μεν παρόντες, αλλά στο …mute. Ισχυροί μεν ως παρουσία, αλλά ήσυχοι. Συνοδοιπόροι.

Το λιτό σκηνικό, η ελευθερία κινήσεων των ηθοποιών, αντανακλούν τον χαρακτήρα της Μαρί Κιουρί;
Συνέχεια αναφερόταν στη φτώχεια μέσα στην οποία μεγάλωσε, καθώς η Πολωνία βρισκόταν υπό την κατοχή των Ρώσων εκείνη την εποχή, στις στερήσεις της κατά το πρώτο διάστημα που έζησε στο Παρίσι και σπούδαζε και στην έλλειψη των βασικών υλικών για να κάνει τη δουλειά της κατά την περίοδο της ανακάλυψης του ραδίου. Δεν έζησε μέσα στις ανέσεις. Αντιθέτως. Κρύωνε, πεινούσε και συχνά υπέφερε. Το πάθος και το όραμά της την πείσμωναν, ώστε να τα καταφέρνει χωρίς τα υλικά εφόδια. Υπήρξε ένα ελεύθερο και ολιγαρκές πνεύμα και η σκηνική πραγματικότητα που επιλέξαμε, αντικατοπτρίζει, αισθάνομαι, την ατμόσφαιρα της ζωής της. Άλλωστε, λέει και στο κείμενο: όσο λιγότερα μένουν στα χέρια σου, τόσο πιο εύκολα αγγίζεις την ευτυχία..

«Η Κιουρί αγαπούσε από παιδί τη γη και αυτά που κρύβει η γη μέσα της»

Η Πέγκυ Τρικαλιώτη ιδανική επιλογή για τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Τι είναι αυτό που κάνει την ερμηνεία της αξιοπρόσεκτη;
Ακριβώς το ότι συνδέεται σχεδόν σε κάθε πρόταση με αυτή την προσωπικότητα. Έχει βρει κυριολεκτικά ή τεχνητά, όλους τους αρμούς που τη ενώνουν μαζί της. Πιστεύει το καθετί και το υποστηρίζει σα να είναι δικές της λέξεις ή σα να είναι αυτό που λένε στη μεταφυσική “διάμεσο”, άτομο προικισμένο με ψυχικές δυνατότητες πέρα απ’ τη λογική, που μεταφέρει με μαγικό τρόπο κάτι απ’ το παρελθόν και από μια άγνωστη σ’ αυτό προσωπικότητα. Η αλήθεια, βεβαίως, είναι απλώς ότι η Πέγκυ είναι συγχρόνως εξαιρετικά γειωμένη και εξαιρετικά αέρινη. Ξέρει ακριβώς τι λέει, γιατί το λέει, το αισθάνεται βαθιά μέσα στα κύτταρα και στο μυϊκό της σύστημα κι έχει έναν μοναδικό τρόπο να προσδίδει ακαταμάχητο ρυθμό και πνοή, που σε αφήνει άναυδο.

Είδες πράγματα του εαυτού σου στην Κιουρί;
Φυσικά! Όλες μας είδαμε! Το να είσαι θηλυκή, στο μυαλό, στο πνεύμα, στο όραμα, τολμηρή με τις επιλογές σου μέσα σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο που συνεχώς απειλεί την ίδια σου την υπόσταση, μοιάζει γενικόλογο, αλλά είναι η ουσία της ελευθερίας και της αυτοπεποίθησής της. Και με συγκινεί.

Πώς θα την αντιμετώπιζε σήμερα η κοινωνία;
Φοβάμαι όχι πολύ διαφορετικά. Μέσα απ’ την παράσταση, μαθαίνουμε για τότε που κινδύνεψε να μην πάρει το δεύτερο Νόμπελ, γιατί εκείνη την περίοδο, ως χήρα του Πιερ Κιουρί, σύναψε δεσμό με έναν άντρα νεότερό της, μαθητή του άντρα της και σε διάσταση με τη σύζυγό του. Το Παρίσι έπεσε να την φάει. Οι εφημερίδες, ως άλλα σκανδαλοθηρικά περιοδικά της δικής μας εποχής, την κατηγορούσαν λέγοντας πως μια μετανάστρια μας κλέβει τους άντρες. Πώς θα την αντιμετώπιζαν σήμερα οι μεσημεριανές μας εκπομπές; Πολύ διαφορετικά; Φοβάμαι πως όχι. Ελπίζω πως ναι.

Πέρα από την κληρονομιά στην επιστήμη, τι άλλο πιστεύεις ότι μας έδωσε αυτή η γυναίκα;
Πήγα πρόσφατα στο εργαστήριο και σπίτι της στο Παρίσι και είδα πως υπάρχουν ακόμη εκεί οι τριανταφυλλιές της, με τις οποίες είχε πάθος. Μεταφορικά, αυτό αισθάνομαι πως μας έχει αφήσει. Ότι η ζωή μας, πέρα απ’ τα μεγάλα και τα άπιαστα, έχει και πρέπει να έχει πάντα ως μπούσουλα την απλή ζωή, τη Φύση και την αγάπη. Η Κιουρί αγαπούσε από παιδί τη γη και αυτά που κρύβει η γη μέσα της. Τα μεταλλεύματα. Μέσα απ’ αυτά προέκυψαν τα μεγάλα της επιτεύγματα, μέσα απ’ τη γη ανθίζουν ακόμη οι τριανταφυλλιές της. Δίνει το στίγμα της ζωής της αυτή η σκέψη: Το να ακολουθείς και να αφιερώνεσαι σε ό,τι αγαπάς και σε ό,τι πιστεύεις. Μόνο μέσα απ’ αυτό θα καταφέρεις να επιβιώσεις κι ίσως να ευτυχήσεις. Έστω, μέσα από στιγμές.

Ταυτότητα παράστασης

«Η απολογία της Μαρί Κιουρί» [μέχρι 29/11]

Στο θέατρο «Αποθήκη»

Κείμενο-μουσική: Ευσταθία
Δραματουργική επεξεργασία-σκηνοθεσία: Κίρκη Καραλή.

Στον ρόλο της Μαρί Κιουρί η Πέγκυ Τρικαλιώτη.

Μαζί της η ηθοποιός Ιζαμπέλλα Μπαλτσαβιά και ο χορευτής Κωνσταντίνος Παπανικολάου.

Σκηνικά - Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Φωτισμοί: Κώστας Τριανταφύλλου
Κίνηση: Κωνσταντίνος Παπανικολάου
Βοηθός σκηνοθέτη: Λητώ Τριανταφυλλίδου
Επιστημονική Σύμβουλος: Παρή Ράπτη
Φωτογραφίες: Νίκος Πανταζάρας

Εισιτήρια: από 14 ευρώ.

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Σάβ. 6 μ.μ., Κυρ. 9 μ.μ., Δευτ. 8 μ.μ., Τρ. 9 μ.μ.