Η Κατερίνα Σταθόπουλου στο Gazzetta: «Νομίζουμε πάντα ότι θα αντιδράσει ο διπλανός» (vid)
Το θέατρο σου υπενθυμίζει -μεταξύ άλλων- πως αν ζητήσεις θα πάρεις κι αν πάρεις θα ζητήσεις. Αν απαιτήσεις, αν δια της βίας τη θέληση σου επιβάλλεις, τον χώρου άλλου αρπάξεις, τότε… «Lebensraum»! Μια λέξη που ισοδυναμεί με τη θεωρία του «ζωτικού χώρου» και ένα πείραμα για την καλοσύνη. Στη σκηνή του «Faust» η Κατερίνα Σταθοπούλου και η Δέσποινα Αποστολίδου μας δείχνουν γιατί το «Lenbensraum» (κείμενο του Θανάση Τριαρίδη) είναι επίκαιρο, είναι εδώ και είναι επικίνδυνο. Η Κατερίνα Σταθοπούλου μας μίλησε για την παράσταση (μέχρι 29/12) και τα θέματα που θίγει.
Ποια ήταν η πρώτη σου αντίδραση όταν διάβασες το κείμενο του Θανάση Τριαρίδη;
Πρώτα είδα την παράσταση, είχε ξαναπαιχτεί πριν λίγα χρόνια. Με συνεπήρε το γεγονός ότι ο συγγραφέας τραβάει το χαλί κάτω από τα πόδια του θεατή. Αυτό μου άρεσε πάρα πολύ. Γίνεται μια χαλαρή συζήτηση -στην αρχή- με τον θεατή. Νιώθει άνετα, έρχεται να παρακολουθήσει κάτι πειραματικό και μετά τα πράγματα ζορίζουν. Το μπαλάκι, από τους δύο υποκριτές, πάει στο κοινό. Αυτό ήταν κάτι που με ιντρίγκαρε από την αρχή. Επομένως, όταν μου προτάθηκε να παίξω στο έργο ήμουν κάτι παραπάνω από θετική. Να σημειώσω ότι είχα δει το Lebensraum με άντρες ερμηνευτές. Δεν είχα φανταστεί ότι θα υπήρχε τέτοια δυναμική με δύο γυναίκες.
Πρώτη φορά παίζεται με γυναίκες;
Ναι, και συμβαίνει κάτι διαφορετικό.
Με τους άντρες υπάρχει διαφορά;
Υπάρχει γιατί είναι άλλου είδους η “ένταση”, δημιουργείται μια διαφορετική ατμόσφαιρα.
Παίζει ρόλο το φύλο;
Όχι, το έργο μας αφορά όλους. Ο εκάστοτε ηθοποιός προσφέρει κάτι διαφορετικό, δίνει άλλο χρώμα, και αυτό είναι και το γοητευτικό του θεάτρου.
Ως ηθοποιός και μετά ως άνθρωπος τι κρατάς από το «Lebensraum»;
Την προσπάθεια να μείνεις ειλικρινής με τον εαυτό σου. Δεν είναι εύκολο. Ως ηθοποιοί ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα είμαι τόσο καλή όσο νομίζω; Το κείμενο σε βάζει σε διαδικασία να αμφισβητήσεις πολλά δεδομένα. Εγώ υποδύομαι τη χειρίστρια του πειράματος και πολλές φορές έχω έρθει αντιμέτωπη με το ερώτημα μέχρι πού; Μέχρι πού θα πιέσεις κάποιον; Η χειρίστρια έχει αναλάβει μια δουλειά, αλλά δεν μπορεί να μην αναρωτιέσαι γιατί το κάνει αυτό; Αντίστοιχα, η αποδέκτρια σε κάνει να σκέφτεσαι μέχρι που θα φτάσει πατώντας κουμπιά;
«Έχουμε συνηθίσει να είμαστε θεατές»
Σε άλλαξε ως άνθρωπο το «Lebensraum»; Το είχες παρακολουθήσει βέβαια…
Ναι, αλλά το βιώνεις διαφορετικά ως ηθοποιός. Μπορώ να πω ότι ναι, με έχει αλλάξει. Σε προκαλεί να σκεφτείς διαφορετικά. Αναλογίζεσαι πού είναι το όριο σου, ανακαλείς περιστατικά, επανεξετάζεις πράγματα που γίνονται στην καθημερινότητα σου…
Μπορεί να έχεις κάνει -άθελα σου- κακό σε ανθρώπους;
Φυσικά. Όχι, βέβαια, με την αυστηρή έννοια. Το έργο μας λέει είτε θα γίνουμε δράστες είτε -κι αυτό είναι χειρότερο- θα μείνουμε παρατηρητές, θεατές, δράσεων ή παραλείψεων που επίσης μπορεί να προκαλέσουν κακό.
Εδώ είναι και ο πυρήνας του έργου κατά τη γνώμη μου. Γιατί δεν αντιδρά ο θεατής; Είμαστε τόσο αναίσθητοι;
Αυτό είναι κάτι που με έχει προβληματίσει ιδιαίτερα. Όχι, δεν είμαστε τόσο αναίσθητοι. Όπως λέει και ο Θανάσης (σ.σ Τριαρίδης, ο συγγραφέας), έχουμε συνηθίσει να είμαστε θεατές. Ξέρεις, αυτό με έχει προβληματίσει πολλές φορές. Έχω παρατηρήσει ότι μπορεί να δω κάτι μπροστά μου και να μη φωνάξω πρώτη. Νομίζουμε πάντα ότι θα αντιδράσει ο διπλανός. Σε αυτό ίσως και να φταίει το γεγονός ότι από μικροί καθόμαστε μπροστά σε μια οθόνη. Συνηθίζουμε να παρατηρούμε γεγονότα στις ειδήσεις, στις ταινίες…
…Και δεν αντιδρούμε
Ναι! Από ένα σημείο και μετά γίνεται, εν δυνάμει, επικίνδυνο.
Άρα, είμαστε εκπαιδευμένοι να γίνουμε θεατές;
Ίσως βολεύει να είμαστε θεατές.
Μας έχουν ενσταλάξει έναν φόβο;
Ναι.
Αυτό γίνεται και από τους γονείς μας. Πάντα μας έλεγαν πρόσεχε! Να κοιτάς τον εαυτό σου, μην μπλέξεις…
Στις κοινωνίες κυριαρχεί πάντα ο φόβος, δυστυχώς. Μέχρι ένα σημείο σε προστατεύει. Ωστόσο, το να φτάσουμε στην κατάσταση του να μην παρατηρούμε κιόλας, ε, αυτό είναι τρομακτικό. Θεωρώ ότι είναι φαινόμενο των τελευταίων γενιών και βάζω και τη δική μου μέσα. Οι παππούδες μας αν συνέβαινε κάτι θα επενέβαιναν άμεσα! Ένα απλό παράδειγμα. Πέφτει κάποιος στον δρόμο και ασυναίσθητα περιμένεις να αντιδράσει ο άλλος, ο διπλανός σου περαστικός. Και όμως, όσοι είναι κοντά, παρακολουθούν λες και βλέπουν ταινία!
Ή σηκώνουν το κινητό
Ναι!
Όταν τραβάμε με το κινητό δημιουργούμε εμείς θεατές!
Αυτό είναι η επόμενη φάση του πειράματος, ακόμη πιο επικίνδυνο. Θες να αναμεταδώσεις κάτι για να κερδίσεις τι;
«Βάζεις στην άκρη το κακό για να συνεχίσεις να υπάρχεις»
Το παράδοξο είναι ότι τώρα πια ξέρουμε. Έχουμε πρόσβαση στις πληροφορίες, δεν ζούμε στην άγνοια. Καταλαβαίνουμε το λάθος. Αν για παράδειγμα δεις έναν άντρα να χτυπάει μια γυναίκα είναι δυνατόν να μην αντιδράσεις;
Έχουμε εκπαιδευτεί στην παρατήρηση και στη μη δράση. Η πρόσβαση στην πληροφορία υπάρχει, αλλά από την άλλη υπάρχει και η άμυνα του ανθρώπου. Τι εννοώ; Όταν μπορείς να δεις όλα αυτά τα δεινά που συμβαίνουν στον κόσμο, όταν βομβαρδίζεσαι με τόσες κακές πληροφορίες…
…αποκτηνώνεσαι.
Ακριβώς! Βάζεις, λοιπόν, στην άκρη το κακό για να συνεχίσεις να υπάρχεις. Γενιές και γενιές έχουν μεγαλώσει παρακολουθώντας μέσα από τις ειδήσεις πολέμους. Αυτό μεταγράφεται στον εγκέφαλο σαν να βλέπεις π.χ. ταινία. Το αποκωδικοποιείς, λοιπόν, σαν μυθοπλασία και συνεχίζεις το φαγητό σου! Σου γίνεται συνήθεια και όταν συμβεί κάτι δίπλα σου, κλέψουν το πορτοφόλι του διπλανού σου, νομίζεις ότι είσαι σε κάποιο πλατό!
Είχες συνειδητοποιήσει πόσο επίκαιρο είναι το «Lebensraum»;
Ένα τέτοιο έργο είναι πάντα επίκαιρο, δυστυχώς. Η βίαιη επιβολή για να αποσπάσουμε τον ζωτικό χώρο του άλλου υπάρχει στην ανθρωπότητα. Δεν έχουμε προχωρήσει ακόμη τόσο…
…λειτουργούν τα ταπεινά μας ένστικτα. Να επιβληθώ εγώ σε σένα, εσύ σε μένα.
Μα, και οι ανθρώπινες σχέσεις λειτουργούν εξουσιαστικά.
Σε αυτό που είπες, τα τελευταία χρόνια έχει βγει το τοξικό. Ο άνδρας δια της βίας επιβάλλεται στη γυναίκα.
Έχει αποκαλυφθεί αυτό πια. Ο κόσμος μιλάει.
Ο άντρας παίρνει τον χώρο του αδύναμου.
Όπως το είπες! Σε πολλές περιπτώσεις ο έχων τη δύναμη τη χρησιμοποιεί για κακό.
Πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε; Να καταγγέλλουμε, να…
…Αφενός, όσοι βλέπουν τέτοια περιστατικά δεν πρέπει να σιωπούν. Σε πολλούς έχει τύχει να ακούσουν φωνές στο διπλανό διαμέρισμα και δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν. Πρέπει να προσπαθήσουν να αντιδράσουν. Έπειτα, άνδρες και γυναίκες πρέπει να εκπαιδεύονται…
…στο σχολείο.
Ναι. Και από το σπίτι φυσικά. Πρέπει κάποιος να σου πει ότι αυτό δεν είναι ανεκτό. Να στο πει και για να μη το πράξεις και για να προστατευτείς. Ένα μικρό παιδί δεν μπορεί να το καταλάβει από μόνο του. Είναι έτσι δομημένες οι κοινωνικές συμβάσεις που ένα παιδί μαθαίνει να βάζει πίσω τα θέλω του, συμβιβάζεται. Οπότε, ίσως να μην καταλαβαίνει ότι η βία είναι λάθος και νομίζει ότι πρέπει να την υποστεί!
Θεωρείς ότι στην παράσταση παίζετε τον ρόλο του διαμεσολαβητή;
Εμείς δεν γνωρίζουμε τι θα κάνει και τι δεν θα κάνει το κοινό. Θέλουμε, πετώντας το μπαλάκι στον θεατή, να τραβήξουμε το πέπλο που υπάρχει ανάμεσα στο πρόσωπο μας και στον καθρέφτη. Θέλουμε να δούμε στα αλήθεια τι συμβαίνει. Τραβώντας το πέπλο βλέπουμε από που πηγάζει το σκοτάδι γύρω μας.
Προσπαθείτε να αποκαλύψετε τη ρίζα του κακού.
Προσπαθούμε να υπογραμμίσουμε ότι δεν μπορεί να φταίει μόνο ο άλλος. Για να δούμε, τι γίνεται μέσα μας; Η ομάδα απαρτίζεται από μονάδες που πρέπει να εξεταστούν αυτοτελώς.
Οι αντιδράσεις του κοινού ποιες είναι;
Όποιος έρχεται στην παράσταση δεν είναι υποχρεωτικό να αντιδράσει. Το κοινό αφήνει να εξελίσσονται τα πράγματα μπροστά του, δεν επεμβαίνει. Μετά την παράσταση πολλές φορές υπάρχει διάλογος με το κοινό, μας μεταφέρουν πως τους κάνει εντύπωση η ανατροπή στο τέλος. Κάθονται, το σκέφτονται, θέλουν να μιλήσουν γι’ αυτό… Έχει τύχει, θεατές που γνωρίζουμε προσωπικά, να μας τηλεφωνήσουν μετά από μέρες, να μας πουν σκέφτηκα αυτό.
Τους βάζετε σε διαδικασία σκέψης.
Ναι και αυτό είναι ωφέλιμο – είναι και η ανταμοιβή μας. Μερικές φορές δεν μπορούν να φύγουν αμέσως. Ανάβουν τα φώτα και μένουν στη θέση τους. Τους βλέπουμε, ανασυντάσσονται, αργά… Αυτό είναι ιδιαίτερο και πολύ σημαντικό για μας.
Ταυτότητα παράστασης
«Lebensraum», του Θανάση Τριαρίδη
Στη θεατρική Σκηνή «Faust» [μέχρι 29/12]
Σκηνοθεσία: Γιώτα Σερεμέτη.
Σχεδιασμός φωτισμού: Κώστας Φιλίππογλου.
Βοηθός παραγωγής: Σοφία Ρούσου.
Παίζουν: Δέσποινα Αποστολίδου, Κατερίνα Σταθοπούλου.
Ημέρες παραστάσεων: Κάθε Πέμπτη στις 20:00.
Εισιτήρια: Από 5 ευρώ.
