Σπανός: Ο βασανιστής του ΕΑΤ - ΕΣΑ που έλεγε ότι μπορούσε να εξαφανίσει 200.000 δολάρια

• Τι ήταν το ΕΑΤ-ΕΣΑ
• Η μαρτυρία του Γιώργου Λιάνη για τον εντοπισμό του Σπανού
• Σπανός: «Θα πάρω το φιλμ δια της βίας»
• Σπανός στη δίκη των βασανιστών: «Ο Λιάνης ήρθε με σκοπό να με εξαπατήσει»
• Σπανός σε ταγματάρχη Μουστακλή: «Θα ακούς ΕΣΑ και τα τρέμεις»

Μια συγκλονιστική ιστορία έφερε στην επιφάνεια ο Γιώργος Λιάνης, ο οποίος αποκάλυψε την ιστορία του αρχιβασανιστή της χούντας και ταγματάρχη, Αναστάσιου Σπανού. Μετά την πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος προσπάθησε να σβήσει τα ίχνη και να εξαφανιστεί. Εκείνη την εποχή ο δημοσιογράφος Γιώργος Λιάνης επιχείρησε να εντοπίσει που βρίσκεται ο διαβόητος διοικητής του ΕΑΤ-ΕΣΑ σε διάφορες περιοχές της βορείου Ελλάδας. Έπειτα από αποτυχημένες προσπάθειες κατάφερε να τον εντοπίσει και να τον φωτογραφίσει.

Παρά το γεγονός ότι η χούντα είχε καταρρεύσει και οι δίκες των βασανιστών είχαν πάρει τον δρόμο τους, ο Σπανός εξακολουθούσε να έχει δύναμη και προστασία από τα απομεινάρια της δικτατορίας σε στρατό και αστυνομία. Σύμφωνα με τον κατηγορητήριο, ο Σπανός έπρεπε να λογοδοτήσει: 1) για κατάχρηση εξουσίας, 2) για συνέργεια σε βαριές σωματικές βλάβες και βιαιοπραγίες ως διοικητής του ΕΑΤ-ΕΣΑ που ανέκρινε και βασάνιζε κατά την διάρκεια της επταετίας. Στη δίκη που έγινε το φθινόπωρο του 1975, ο Σπανός καταδικάστηκε σε 20ετή κάθειρξη.

Στο δικαστήριο ο Σπανός κατά την απολογία του ισχυρίστηκε ότι ο Λιάνης προσπάθησε να σπιλώσει την υπόληψή του και απέδωσε την δίωξή του σε προσωπικά κίνητρα. Μάλιστα, υποστήριξε ότι ήταν έτοιμος να φυγοδικήσει λέγοντας ότι ο υπουργός Άμυνας του πρότεινε με 200.000 δολάρια να πάει στο εξωτερικό.

Τι ήταν το ΕΑΤ-ΕΣΑ

Το ΕΑΤ-ΕΣΑ (Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας) ήταν το κύριο σώμα ασφαλείας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1967-1974). Η ΕΣΑ δεν ήταν δημιούργημα της Δικτατορίας. Συστάθηκε το 1951, λίγο μετά το τέλος του Εμφυλίου και ενώ επίκειτο η είσοδος της χώρας στο ΝΑΤΟ. Ως τότε, ο Στρατός Ξηράς δεν είχε ξεχωριστό σώμα στρατιωτικής αστυνομίας, και στρατονομικά καθήκοντα ασκούσε η Χωροφυλακή. Οι άνδρες της ΕΣΑ φορούσαν χαρακτηριστική στολή με γαλάζιο πηλήκιο και λευκά περιβραχιόνια ενώ έφεραν μεγάλα ξύλινα κλομπς (ρόπαλα).

Τον Απρίλιο του 1967, λίγο μετά την κατάληψη της εξουσίας μετά από πραξικόπημα, ο ηγέτης της χούντας, Γεώργιος Παπαδόπουλος διόρισε τον Δημήτριο Ιωαννίδη επικεφαλής της EΣA, η οποία μετατράπηκε στο πιο πιστό στη Χούντα σώμα ασφαλείας της Ελλάδας. Όταν ο Παπαδόπουλος κήρυξε στρατιωτικό νόμο μετά το πραξικόπημα του 1967, αυξήθηκε η δύναμη της ΕΣΑ ακόμη περισσότερο, καθιστώντας τη χούντα επικεφαλής του βραχίονα του νόμου και της τάξης, καθώς και (κυρίως) της καταστολής. Επί Ιωαννίδη, έφτασε να έχει δύναμη 20.000 ανδρών και έγινε μια πανίσχυρη παραστρατιωτική οργάνωση, που θα χρησιμοποιούσε ο επικεφαλής της το 1973 για να ανατρέψει τον Παπαδόπουλο.

Χιλιάδες πολιτικοί αντίπαλοι της χούντας συνελήφθησαν από την ΕΣΑ και στάλθηκαν σε ορισμένα από τα πιο έρημα νησιά του Αιγαίου. Σε πολλές από τις καταγγελίες για βασανιστήρια κρατουμένων στο πλαίσιο του καθεστώτος Παπαδόπουλου συμμετέχει η ΕΥΔ και ειδικά στην ανάκριση το Ειδικόν Ανακριτικόν Τμήμα (ΕΑΤ).

Χρήση βασανιστηρίων κατά τη διάρκεια ανακρίσεων από την ΕΣΑ αναφέρθηκε κατά την επταετία. Ο Αλέξανδρος Παναγούλης ήταν ένα παράδειγμα ενός ατόμου σε βασανιστήρια από το ΕΑΤ-EΣA, ενώ ο πολιτικός Νίκος Κωνσταντόπουλος είναι ένα άλλο παράδειγμα. Χαρακτηριστική για την βιαιότητα τον βασανιστηρίων είναι η ιστορία του Σπύρου Μουστακλή, αξιωματικού του ελληνικού στρατού με αντιδικτατορική δράση, ο οποίος συνεπεία των βασανιστηρίων του ΕΑΤ-ΕΣΑ έμεινε επί δύο χρόνια παράλυτος και δεν κατάφερε ποτέ να ξαναμιλήσει.

Η μαρτυρία του Γιώργου Λιάνη για τον εντοπισμό του Σπανού

Ο Γιώργος Λιάνης μιλώντας στην παρουσίαση του βιβλίου για την ζωή του Μίκη Θεοδωράκη «Αναμνήσεις ενός κοριτσιού» της Μαργαρίτας Θεοδωράκη στην αίθουσα των παλαιών φυλακών Ωρωπού, αναφέρθηκε στην περίοδο αμέσως μετά την πτώση της χούντας και την αναζήτηση των υπαιτίων.

«Όταν πήγα να ψάξω τον Αναστάσιο Σπανό τον διαβόητο αρχιβασανιστή του ΕΑΤ-ΕΣΑ δεν τον είχε δει η Ελλάδα σαν εικόνα ποιος είναι. Πήγα στο χωριό του στο Γέροντα Καβάλας. Συνάντησα τον αδελφό του και μου λέει πως ο Αναστάσιος Σπανός έχει φύγει για την Αθήνα. Κάτι δε μου πήγαινε καλά. Πάω στην Καβάλα και στην Στρατιωτική Λέσχη. Εκεί ρωτάω ένα παιδί, που είναι ο Σπανός. Πιθανόν να ήταν ο μάγειρας και μου λέει: το σπίτι του Σπανού είναι το πρώτο σπίτι που βρεις όπως μπαίνεις στην Καβάλα ερχόμενος από Θεσσαλονίκη. Είναι δεξιά στον τρίτο όροφο».

Ο δημοσιογράφος συνέχισε: «Το σύμπαν συνωμότησε πάλι για να να μου δώσει αυτή τη μεγάλη δυνατότητα για να έρθω σε επαφή με τον άνθρωπο που ήταν αρχιβασανιστής και δεξί χέρι του Ιωαννίδη. Πάω λοιπόν, διαβάζω το όνομα του στο κουδούνι. Ανεβαίνω στον 3ο όροφο και μου ανοίγει μία πολύ όμορφη γυναίκα, πραγματική καλλονή. Ήταν η σύζυγος του. Την ρωτάω που είναι ο σύζυγος σας, είμαι ο κύριος Λιάνης. Μου απαντάει “είναι στην Αθήνα κύριε Λιάνη’’.

Φυσικά κατάλαβα πως αυτό δεν ήταν αλήθεια. Κατεβαίνω στο ισόγειο και περίμενα. Ήμουν μαζί με τον Μιχάλη Παππού, φωτογράφο από τη Θεσσαλονίκη. Του λέω “Μιχάλη όταν θα σου πω τράβα φωτογραφία θα τραβήξεις και δεν θα παραδώσεις το φιλμ σε κανέναν και πουθενά παρά μόνο όταν φτάσουμε Αθήνα”.

Μετά από λίγο έφτασε ένα άτομο με στρατιωτική καπαρντίνα και κουρεμένο κοντό μαλλί. Κατάλαβα πως ήταν ο ταγματάρχης Σπανός. Μόλις μπήκε σπίτι του, χτύπησα το κουδούνι του σπιτιού του. Βγάζει ο Σπανός το κεφάλι του από την πόρτα. Ήταν και λίγο πλατυκέφαλος. Μας λέει ¨τι θέλετε;”. Του λέω ¨εσάς”.

Μου λέει “δε μπορείτε, είναι παραβίαση ιδιωτικού ασύλου”. Λέω τότε στο Μιχάλη να τραβήξει φωτογραφία. Τραβάει ο Μιχάλης τη φωτογραφία. Τότε ο Σπανός μας τραβάει μέσα στο σπίτι του και μας λέει πως θα φωνάξει την αστυνομία, εάν δεν του παραδώσουμε το φιλμ. Όλα αυτά σας τα λέω για να δείτε τι έχουν τραβήξει αυτοί που βασανίστηκαν στα χέρια του…».

Σπανός: «Θα πάρω το φιλμ δια της βίας»

Ο Γιώργος Λιάνης συνέχισε: «Πριν γίνουν όλα αυτά και πριν βρούμε τον Σπανό είχαμε τραβήξει και ένα φιλμ με την κακοκαιρία που υπήρχε εκείνη την ημέρα στην Καβάλα με πλάνα από την φουρτουνιασμένη θάλασσα… Μου λέει, λοιπόν, ο Σπανός: “Θα το δώσεις το φιλμ ή θα το πάρω δια της βίας;”.

Φυσικά αρνήθηκα και τότε φώναξε την αστυνομία. Με έκπληξη είδα πως ήρθε η στρατιωτική αστυνομία. Εγώ ζήτησα να έρθει η “κανονική” αστυνομία. Φασαρία, κακό… Μου λέει ο Σπανός “πάω να αλλάξω ρούχα” να πάμε όλοι στην Ασφάλεια Καβάλας. Εκεί λέω στον Μιχάλη “άλλαξε το φιλμ και βάλε μέσα στη μηχανή το φιλμ με την κακοκαιρία και τις τρικυμίες”.

Πήγαμε στην Ασφάλεια Καβάλας. Εκεί έγιναν πολύωρες διαπραγματεύσεις. Με πίεσαν να δώσω το φιλμ. Φώναξα λίγο, πως είμαι δημοσιογράφος, πως έχουμε δημοκρατία κλπ. Τελικά μετά από πολλές πιέσεις, δέχτηκα να δώσω το φιλμ και φυσικά έδωσα το φιλμ με τις τρικυμίες. Παίρνω το φιλμ και πάω στον Ταχυδρόμο με εξώφυλλο “ο περιβόητος ταγματάρχης Σπανός”. Τότε ο Ταχυδρόμος έκανε τρεις εκδόσεις. Αυτά για να μαθαίνουν οι νεότεροι πως εκείνες οι εποχές ήταν δύσκολες. Και με αυτά τα πρόσωπα ο Μίκης συνδιαλλάχθηκε και κατάφερε να τους κερδίσει με το σπάνιο χαρακτήρα του και το πολύτιμο έργο του».

Σπανός στη δίκη των βασανιστών: «Ο Λιάνης ήρθε με σκοπό να με εξαπατήσει»

Ο Σπανός μαζί με τους υπόλοιπους κατηγορούμενους για την υπόθεση των βασανιστηρίων κατά την επταετία της χούντας, απολογήθηκε ενώπιον του δικαστηρίου τον Σεπτέμβριο του 1975. Ο κατηγορούμενος υποστήριξε ότι η εμπλοκή του ονόματός του ξεκίνησε μετά τη μεταπολίτευση, όταν ο δημοσιογράφος Γιώργος Λιάνης έχοντας προσωπική εμπάθεια στο πρόσωπό του επειδή στα γεγονότα του Πολυτεχνείου είχε συλληφθεί η μνηστή του, ξεκίνησε να τον διώκει. «Ήρθε στην Ξάνθη με σκοπό να με φωτογραφίσει. Παραποίησε τις φωτογραφίες για να με παρουσιάσει σαν τρομοκράτη. Ειδικά για την περίπτωση του Μουστακλή», τόνισε.

Σπανός σε ταγματάρχη Μουστακλή: «Θα ακούς ΕΣΑ και τα τρέμεις»

Ο Σπύρος Μουστακλής ήταν Έλληνας στρατιωτικός με σημαντική αντιδικτατορική δράση και εθελοντική συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση. Βασανίστηκε άγρια από τη Χούντα των Συνταγματαρχών με αποτέλεσμα την παράλυσή του, αλλά και τον πρόωρο θάνατό του, σε ηλικία 60 ετών. Ο Αναστάσιος Σπανός φέρεται να είχε πρωταγωνιστική εμπλοκή στον άγριο βασανισμό του δημοκρατικού στρατιωτικού Μουστακλή, σύμφωνα με τις μαρτυρικές καταθέσεις και το δικαστικό πόρισμα. «Θα ακούς ΕΣΑ και θα τρέμεις», είχε πει ο Σπανός στον Μουστακλή όταν μπήκε στο κελί του για να τον βασανίσει.

Κατά την διάρκεια των βασανιστηρίων από την ομάδα του Αναστάσιου Σπανού, τα χτυπήματα στην καρωτίδα προκάλεσαν εγκεφαλικό επεισόδιο και ολική παράλυση των δεξιών άνω και κάτω άκρων στον Σπύρο Μουστακλή. Δεν κατάφερε ποτέ να ξαναμιλήσει και απεβίωσε στις 28 Απριλίου 1986.

*Πληροφορίες από το ΕΘΝΟΣ και τη ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ