Έτσι γυρίστηκε το έπος του Οπενχάιμερ
- Πώς μπορεί να αποδοθεί κινηματογραφικά μια πυρηνική έκρηξη
- Οι δυσκολίες στα γυρίσματα της νέας ταινίας του Νόλαν
«Πάτα το κουμπί x» και όπου x βάλε τον ηγέτη ενός κράτους που διαθέτει πυρηνικά. Τα τελευταία χρόνια ακούμε συχνά πυκνά την παραπάνω ατάκα στο πλαίσιο αστείου, ωστόσο αν το καλοσκεφτούμε δεν είναι και πολύ αστείο, αφού με το πάτημα ενός κουμπιού μπορεί όντως να καταστραφεί ο κόσμος. Μπορεί κάποιος να πατήσει ένα κόκκινο κουμπί σε ένα γραφείο στην άλλη άκρη του πλανήτη και μέσα σε δευτερόλεπτα όλα όσα γνωρίζουμε ως καθημερινότητα να αποτελούν πλέον μια κουκκίδα στον χωροχρόνο.
Πώς φτάσαμε, όμως ως εδώ; Να εξαρτάται η ύπαρξή μας από το πάτημα ενός κουμπιού που μπορεί να τροφοδοτήσει τον απόλυτο όλεθρο; Που μπορεί να φτάσει την Γη στο σημείο μηδέν; Και κυρίως, ακόμα κι αν φτάσαμε ως εδώ, πώς φτάσαμε στο σημείο να φιλοσοφούμε με ένα τέτοιο θέμα μια τυχαία καθημερινή του Αυγούστου;
Αφορμή αποτελεί το πολυαναμενόμενο release του Οπενχάιμερ στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 24 Αυγούστου από την Tanweer, της νέας ταινίας του Νόλαν, η οποία καταπιάνεται με την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του ανθρώπου στον οποίο βασίστηκε η δημιουργία της ατομικής βόμβας.
Η επιθυμία του Νόλαν να κάνει την ταινία γεννήθηκε από τον προβληματισμό των επιστημόνων στο Πρόγραμμα Μανχάταν. «Το διάστημα μέχρι την πυρηνική δοκιμή Τρίνιτυ, ο Οπενχάιμερ και η ομάδα του αντιμετώπιζαν τη μικρή πιθανότητα ότι πατώντας το κουμπί και πυροδοτώντας την πρώτη βόμβα, μπορεί να κατέστρεφαν ολόκληρο τον πλανήτη» εξηγεί ο Νόλαν. «Δεν υπήρχε μαθηματική ή θεωρητική βάση που απέκλειε αυτή την πιθανότητα, όσο μικρή κι αν ήταν. Κι όμως πάτησαν το κουμπί. Είναι μία εκπληκτική στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία. Ήθελα να στείλω το κοινό σε αυτό το δωμάτιο, εκεί που πατήθηκε το κουμπί. Είναι η πιο απίστευτη στιγμή, αν το σκεφτείς. Το ρίσκο που είχε».
Πώς μπορεί να αποδοθεί κινηματογραφικά μια πυρηνική έκρηξη
Ξεχωριστό ρόλο στη νέα ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν παίζει η Διεύθυνση Φωτογραφίας, αφού ο συγκεκριμένος κλάδος σχετίζεται άμεσα με το πώς μπορεί να αποδοθεί κινηματογραφικά κάτι τόσο απόκοσμο και εντυπωσιακό όσο μια πυρηνική έκρηξη. Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να αναφέρουμε ότι η ταινία γυρίστηκε αποκλειστικά με κάμερες Panavision 65mm και IMAX 65mm. «Αυτή η μορφή φιλμ δίνει στο κοινό την ευκαιρία να καταβυθιστεί στην ιστορία και την πραγματικότητα στην οποία τους μεταφέρουμε. Στην περίπτωση του Οπενχάιμερ, η ιστορία είναι μεγάλης κλίμακας και εύρους. Αλλά ήθελα επίσης το κοινό να βρεθεί στους χώρους όπου συνέβησαν όλα, σαν να είναι παρόν, ακούγοντας συζητήσεις των επιστημόνων σε αυτές τις σημαντικές στιγμές».
Οι ασπρόμαυρες σκηνές απαίτησαν την κατασκευής ενός νέου τύπου φιλμ. «Τηλεφωνήσαμε στην Kodak και τους ρωτήσαμε εάν έχουν ασπρόμαυρο φιλμ των 65mm» λέει ο διευθυντής φωτογραφίας Χόιτ Βαν Χόιτεμα. «Και φυσικά δεν είχαν, γιατί δεν το είχαν κατασκευάσει ποτέ. Οπότε τους ζητήσαμε να το φτιάξουν. Ευτυχώς, δέχτηκαν την πρόκληση. Όταν το δοκιμάσαμε, μείναμε έκθαμβοι. Ήταν τόσο ξεχωριστό και όμορφο».
Η ταινία ήταν ένα φιλόδοξο πείραμα δημιουργίας ενός ανθρωποκεντρικού δράματος γυρισμένου με τις μεγαλύτερες κάμερες του κόσμου. «Το IMAX είναι μία μορφή φιλμ για το υπερθέαμα, για μεγαλειώδη τοπία» εξηγεί ο Χόιτ Βαν Χόιτεμα. «Από την αρχή είχα την περιέργεια να ανακαλύψω πώς θα χρησιμοποιήσουμε αυτές τις κάμερες στα κοντινά πλάνα. Μπορούμε να αιχμαλωτίσουμε το συναίσθημα; Στο Οπενχάιμερ το καταφέραμε, γιατί η ιστορία το απαιτούσε αυτό».
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Κρίστοφερ Νόλαν εκτός από τον Κίλιαν Μέρφι, έφερε κοντά και μεγάλα ονόματα του Χόλιγουντ όπως την Έμιλι Μπλαντ, τον Ματ Ντέιμον, τον Ρόμπερτ Ντάουνι Τζ., τον Κένεθ Μπράνα, Φλόρενς Πιου, Τζος Χάρτνετ, κ.α.
Οι δυσκολίες στα γυρίσματα της νέας ταινίας του Νόλαν
Η ομάδα του Νόλαν πήρε άδεια για γυρίσματα στο Πεδίο Δοκιμών White Sands εκεί που πραγματοποιήθηκε η πρώτη δοκιμή και έκρηξη πυρηνικού όπλου. Αλλά η τοποθεσία παραμένει μία ενεργή στρατιωτική βάση και η παραγωγή δεν μπορούσε να μένει αδρανής για 6 με 8 ώρες κάθε μέρα, όσο ο στρατός έκανε τις δικές του δοκιμές. Αντ’ αυτού, ο Νόλαν κατασκεύασε στο Νέο Μεξικό τη δική του εκδοχή του Πεδίου Δοκιμών Τρίνιτυ -συμπεριλαμβανομένου ενός ατσάλινου πύργου ύψους 30 μέτρων- και του απομακρυσμένου οχηρού καταφύγιου όπου ο Οπενχάιμερ παρακολουθούσε την πυροδότηση.
Επίσης, ο Νόλαν εξέτασε το ενδεχόμενο να κάνει γύρισμα στο Λος Άλαμος, όπου διατηρούνται ακόμα μερικά κτίρια του Προγράμματος Μανχάταν. Όμως, η σημερινή τοποθεσία δεν ταιριάζει με το Λος Άλαμος εκείνης της περιόδου, αφού έχει πια και μοντέρνα κτίρια τα οποία θα έπρεπε να αφαιρεθούν ψηφιακά.
Η σκηνογράφος Ρουθ Ντι Γιανγκ σχεδίασε μία σχολαστική αναπαράσταση του Λος Άλαμος, την οποία κατασκεύασε σε ένα τρισδιάστατο λευκό μοντέλο-μινιατούρα. Το μοντέλο άρχισε να πιάνει τόσο πολύ χώρο που μεταφέρθηκε σε ειδικό χώρο της παραγωγής. Τελικά, συρρικνώθηκε όταν οι παραγωγοί συνειδητοποίησαν ότι η κατασκευή της ρέπλικας του Λος Άλαμος σε πραγματική κλίμακα ήταν απαγορευτική. Καθώς οι δημιουργοί κατέστρωσαν νέα σχέδια, προέκυψε μία καινούρια στρατηγική: Θα έχτιζαν τις προσόψεις των κτιρίων στο Ghost Ranch στο Νέο Μεξικό και τα εσωτερικά πλάνα θα τα γύριζαν στο πραγματικό Λος Άλαμος.
Αυτή η προσέγγιση έδωσε άλλη ενέργεια στο καστ, αφού επέτρεψε στον Κίλιαν Μέρφι και την Έμιλι Μπλαντ να κάνουν γύρισμα στο σπίτι όπου ζούσε η οικογένεια Οπενχάιμερ. «Ο Κρις αποζητά την αυθεντικότητα, είτε με γυρίσματα στα πραγματικά μέρη όπου ζούσαν οι άνθρωποι του Προγράμματος Μανχάταν είτε χτίζοντας κτίρια από το μηδέν» λέει ο παραγωγός Τσαρλς Ρόβεν. «Του αρέσουν οι ταινίες που μοιάζουν χειροποίητες, όχι φτιαγμένες σε ένα στούντιο ή ψηφιακά. Το νιώθεις αυτό σε όλη την ταινία, ειδικά με τα πρακτικά εφέ, όπως το χιόνι στο έδαφος ή τους κυματισμούς σε μία λίμνη, που είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην ταινία, ή στο πώς προσέγγισε την πρώτη έκρηξη ατομικής βόμβας».
Αξίζει να σημειωθεί πως σκηνές της ταινίας γυρίστηκαν και στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, όπου ο Οπενχάιμερ και ο Αϊνστάιν συνεργάστηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το παλιό γραφείο του Οπενχάιμερ είχε αναπαλαιωθεί και φαινόταν πολύ σύγχρονο. Αλλά το παλιό γραφείο του Αϊνστάιν είχε διατηρηθεί αυτούσιο και η παραγωγή πήρε άδεια να το χρησιμοποιήσει και να το μεταμορφώσει στο γραφείο του Οπενχάιμερ. Επίσης, ο Νόλαν γύρισε εσωτερικά και εξωτερικά πλάνα στο πραγματικό σπίτι όπου ζούσε ο Οπενχάιμερ και η Κίτι, καθώς και στον περιβάλλοντα χώρο και στη λίμνη.
Τέλος, το ενδιαφέρον είναι πως μερικές από τις τεχνικές που χρησιμοποίησε η ομάδα των εφέ για το θέαμα της πυρηνικής δοκιμής αξιοποιήθηκαν για τις σκηνές που εκφράζουν τον εσωτερικό κόσμο του Οπενχάιμερ. Για μια ακόμα φορά, ο Νόλαν επέβαλε τη χρήση πρακτικών εφέ και όχι ψηφιακών. «Θεωρητικά τα ψηφιακά εφέ είναι ο προφανής τρόπος, αλλά δεν θα μας έδιναν κάτι προσωπικό και μοναδικό για τον χαρακτήρα το Οπενχάιμερ» λέει Νόλαν. «Δημιουργήσαμε μία απίθανη βιβλιοθήκη από προσωπικές, τρομαχτικές και όμορφες εικόνες που αντιπροσωπεύουν τη διαδικασία σκέψης ενός ανθρώπου στην πρώτη γραμμή της μετάβασης από τη νευτώνια φυσική στην κβαντική. Ενός ανθρώπου που βλέπει την ύλη και την εκπληκτική δόνηση της ενέργειας που υπάρχει σε όλα τα πράγματα και πώς μπορεί να εξαπολυθεί και τι μπορεί να επιφέρει».
(Η ιστορία σχετικά με το «Πάτησε το Κουμπί»)
Για το κλείσιμο αφήνουμε τον σκηνοθέτη της ταινίας να μιλήσει: «Η ιστορία του Οπενχάιμερ είναι μία από τις σπουδαιότερες ιστορίες. Είναι γεμάτη παράδοξα και ηθικά διλήμματα. Αυτό είναι το υλικό που με ενδιαφέρει. Ενώ η ταινία αποπειράται να βοηθήσει το κοινό να καταλάβει γιατί οι άνθρωποι κάνουν αυτά που κάνουν, την ίδια στιγμή αναρωτιέται αν θα έπρεπε να τα κάνουν. Ο κινηματογράφος σαν αφηγηματικό μέσο παρασύρει με μοναδικό τρόπο το κοινό στην υποκειμενική εμπειρία, αφήνοντας το να κρίνει τα γεγονότα μέσα από τα μάτια των χαρακτήρων αλλά δίνοντας και μία πιο αντικειμενική σκοπιά.
Σε διαφορετικά σημεία, προσπαθούμε να καταβυθιστούμε στην ψυχή του Οπενχάιμερ και να στείλουμε το κοινό σε ένα συναισθηματικό ταξίδι. Αυτή ήταν η πρόκληση της ταινίας, να πούμε μέσα από την οπτική του την ιστορία ενός ανθρώπου που έχει εμπλακεί σε μία συναρπαστική και καταστροφική αλληλουχία γεγονότων, για τους σωστούς όμως λόγους».
Τα υπόλοιπα - για να μην κάνουμε spoiler- στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Το Οπενχάιμερ είναι βασισμένο στη βιογραφία του 2005 «American Prometheus» των Kai Bird and Martin J. Sherwin και θα κυκλοφορήσει στους κινηματογράφους από την Tanweer στις 24 Αυγούστου.
