Οπενχάιμερ: Ποιος ήταν πραγματικά ο «πατέρας της ατομικής βόμβας» που ενέπνευσε τον Κρίστοφερ Νόλαν

• Η επιστομονική καριέρα
• Από καθηγητής, σύγχρονος Προμηθέας
• «Σήμερα είμαι ο Θάνατος. Ο Καταστροφέας των Κόσμων»
• Θύμα ή θύτης;

Κάθε φορά που ο Κρίστοφερ Νόλαν υπογράφει μια ταινία μεγάλου μήκους, όπως είναι λογικό προκαλεί συζητήσεις. Τρία χρόνια μετά το επιτυχημένο Tenet, στο οποίο o 52χρονος Άγγλος σκηνοθέτης και παραγωγός μάς έκανε να «χάσουμε» τον χρόνο, επιστρέφει φέτος με ένα επικό θρίλερ, μια ταινία με κεντρικό πρωταγωνιστή της τον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, τον άνθρωπο που δημιούργησε την πρώτη ατομική βόμβα.

Τον ρόλο του Οπενχάιμερ αναλαμβάνει ο γνωστός από τη σειρά Peaky Blinders, Κίλιαν Μέρφι, ο οποίος αναγκάστηκε να αλλάξει λουκ, να χάσει αρκετά κιλά, αλλά και να διαβάσει πολλά βιβλία σχετικά με τον επιστήμονα, που συγκλόνισε τον κόσμο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παράλληλα, συνεργάστηκε με τον Νόλαν και την ενδυματολόγο Έλεν Μιρότζνικ για την ιδιαίτερη εμφάνιση του χαρακτήρα: το έντονο βλέμμα, τη στάση, την πίπα και το καπέλο του.

«Δεν τον μιμούμαι. Είναι ένα απόσταγμα του Οπενχάιμερ από τα ιστορικά ντοκουμέντα και τον Οπενχάιμερ που συνάντησα στο σενάριο του Κρις. Ήταν μία μακρόχρονη διαδικασία σύνθεσης της αναπαράστασης με την ερμηνεία», αναφέρει ο πρωταγωνιστής.

Το Οπενχάιμερ, το οποίο θα βγει στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 24 Αυγούστου από την Tanweer, βάζει τους θεατές στην αγωνιώδη και παράδοξη κατάσταση αυτού του αινιγματικού ανθρώπου, ο οποίος παίρνει τελικά το ρίσκο να καταστρέψει τον κόσμο, προκειμένου να τον σώσει. Μαζί με τον Κίλιαν Μέρφι, πρωταγωνιστούν σπουδαίοι ηθοποιοί όπως οι Έμιλι Μπλαντ, Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, Ματ Ντέιμον, Ράμι Μάλεκ και Φλόρενς Πιου.

Η επιστομονική καριέρα

Το σενάριο της ταινίας βασίζεται στο βραβευμένο με Πούλιτζερ βιβλίο «Ο θρίαμβος και η τραγωδία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ» των Κάι Μπερντ και Μάρτιν Τζ. Σέργουιν.

Ο πραγματικός Οπενχάιμερ γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1904. Στην παιδική του ηλικία ήταν ήσυχος και διάβαζε πολύ. Καθόλου τυχαίο το γεγονός πως έγινε δεκτός στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ όπου σπούδασε φυσική, χημεία, λατινικά, ελληνικά και ανατολική φιλοσοφία.

Στη συνέχεια, μεταπήδησε στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, όπου σπούδασε δύο εξάμηνα. Συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν, ένα από τα κορυφαία κέντρα θεωρητικής φυσικής στον κόσμο εκείνη την εποχή, όπου απέκτησε διδακτορικό στη φυσική σε ηλικία μόλις 22 ετών. Μετά την εκπαίδευση που έλαβε στην Ευρώπη, επέστρεψε στις ΗΠΑ, όπου δίδαξε φυσική στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ και στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας.

Από καθηγητής, σύγχρονος Προμηθέας

Τον Ιούνιο του 1942, κι ενώ ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν σε εξέλιξη, ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ διορίστηκε επιστημονικός διευθυντής του Προγράμματος Μανχάταν από τον στρατηγό Λέσλι Γκρόουβς τον Ιούνιο του 1942, προκειμένου να αναζητηθεί ένας τρόπος αξιοποίησης της πυρηνικής ενέργειας για στρατιωτικούς σκοπούς.

Το Manhattan Project, αποτελούσε την κωδική ονομασία για την ανάπτυξη της ατομικής βόμβας. Ο Οπενχάιμερ επέβλεπε ερευνητικά εργαστήρια σε μυστικές τοποθεσίες ανά τις ΗΠΑ. Μάλιστα, είχε μαζέψει στην ομάδα του τα καλύτερα μυαλά της Φυσικής, ώστε να φέρει εις πέρας το συγκεκριμένο πρότζεκτ.

Το Επιστημονικό Εργαστήριο Λος Άλαμος στο Νέο Μεξικό ήταν ουσιαστικά υπεύθυνο για τον άκρως απόρρητο σχεδιασμό και την παραγωγή ατομικών βομβών. Ο Οπενχάιμερ και η ομάδα του επέλεξαν μια τοποθεσία στη μέση του πουθενά, όπου έχτισαν σε χρόνο ρεκόρ μια μυστική πόλη, για να ζήσουν οι επιστήμονες με τις οικογένειές τους. Εκεί, ανέπτυξαν το Gadget (την πρώτη πυρηνική δοκιμαστική συσκευή στον κόσμο), το Little Boy (την ατομική βόμβα με ουράνιο που έπεσε στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας) και το Fat Man (την ατομική βόμβα με πλουτώνιο που έπεσε στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας). Στις 16 Ιουλίου 1945 ήταν όλα έτοιμα. Η πρώτη δοκιμή ατομικής βόμβας έγινε στην έρημο του Alamogordo στο Νέο Μεξικό και είχε το κωδικό όνομα «Trinity».

Ο Κρίστοφερ Νόλαν εξέτασε το ενδεχόμενο να κάνει γύρισμα για την ταινία του Οπενχάιμερ στο Λος Άλαμος, όπου διατηρούνται ακόμα μερικά κτίρια του Προγράμματος Μανχάταν. Ωστόσο, η σημερινή τοποθεσία δεν ταιριάζει με το Λος Άλαμος εκείνης της περιόδου, αφού έχει πια και μοντέρνα κτίρια τα οποία θα έπρεπε να αφαιρεθούν ψηφιακά. Η σκηνογράφος Ρουθ Ντι Γιανγκ σχεδίασε μία σχολαστική αναπαράσταση του Λος Άλαμος, την οποία κατασκεύασε σε ένα τρισδιάστατο λευκό μοντέλο-μινιατούρα. Το μοντέλο άρχισε να πιάνει τόσο πολύ χώρο που μεταφέρθηκε σε ειδικό χώρο της παραγωγής.

Τελικά, συρρικνώθηκε όταν οι παραγωγοί συνειδητοποίησαν ότι η κατασκευή της ρέπλικας του Λος Άλαμος σε πραγματική κλίμακα ήταν απαγορευτική. Καθώς οι δημιουργοί κατέστρωσαν νέα σχέδια, προέκυψε μία καινούρια στρατηγική: Θα έχτιζαν τις προσόψεις των κτιρίων στο Ghost Ranch στο Νέο Μεξικό και τα εσωτερικά πλάνα θα τα γύριζαν στο πραγματικό Λος Άλαμος. Αυτή η προσέγγιση έδωσε άλλη ενέργεια στο καστ, αφού επέτρεψε στον Κίλιαν Μέρφι και την Έμιλι Μπλαντ να κάνουν γύρισμα στο σπίτι όπου ζούσε η οικογένεια Οπενχάιμερ.

«Ο Κρις αποζητά την αυθεντικότητα, είτε με γυρίσματα στα πραγματικά μέρη όπου ζούσαν οι άνθρωποι του Προγράμματος Μανχάταν είτε χτίζοντας κτίρια από το μηδέν» αναφέρει ο παραγωγός Τσαρλς Ρόβεν. «Του αρέσουν οι ταινίες που μοιάζουν χειροποίητες, όχι φτιαγμένες σε ένα στούντιο ή ψηφιακά. Το νιώθεις αυτό σε όλη την ταινία, ειδικά με τα πρακτικά εφέ, όπως το χιόνι στο έδαφος ή τους κυματισμούς σε μία λίμνη, που είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην ταινία, ή στο πώς προσέγγισε την πρώτη έκρηξη ατομικής βόμβας».

«Σήμερα είμαι ο Θάνατος. Ο Καταστροφέας των Κόσμων»

Ο Οπενχάιμερ συγκλονίστηκε τόσο πολύ όταν είδε τη δοκιμή του «όπλου» που δημιούργησε, που την περιέγραψε χρησιμοπιώντας τη φράση από τη Μπαγκαβάντ-Γκίτα του Ινδικού έπους Μαχαμπαράτα, «Σήμερα είμαι ο Θάνατος. Ο Καταστροφέας των Κόσμων».

Η ομάδα του Κρίστοφερ Νόλαν πήρε άδεια για γυρίσματα στο Πεδίο Δοκιμών White Sands εκεί που πραγματοποιήθηκε η πρώτη δοκιμή και έκρηξη πυρηνικού όπλου. Ωστόσο, η τοποθεσία παραμένει μία ενεργή στρατιωτική βάση και η παραγωγή δεν μπορούσε να μένει αδρανής για 6 με 8 ώρες κάθε μέρα, όσο ο στρατός έκανε τις δικές του δοκιμές. Αντ’ αυτού, ο Νόλαν κατασκεύασε στο Νέο Μεξικό τη δική του εκδοχή του Πεδίου Δοκιμών Τρίνιτυ -συμπεριλαμβανομένου ενός ατσάλινου πύργου ύψους 30 μέτρων- και του απομακρυσμένου οχηρού καταφύγιου όπου ο Οπενχάιμερ παρακολουθούσε την πυροδότηση.

Σε αντίθεση με τις φήμες που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο, ο Κρίστοφερ Νόλαν πάντως δεν πυροδότησε κάποια πραγματική ατομική βόμβα στο Νέο Μεξικό για να κινηματογραφήσει το ατομικό μανιτάρι της εμβληματικής πυρηνικής δοκιμής Τρίνιτυ. Αντ΄αυτού, ο Νόλαν και ο διευθυντής φωτογραφίας Χόιτ Βαν Χόιτεμα συνεργάστηκαν με τους επικεφαλής των ειδικών εφέ Σκοτ Φίσερ (βετεράνος του Νόλαν με Όσκαρ για τα Interstellar και Tenet) και τον Άντριου Τζάκσον (Όσκαρ για το Tenet) για να αναπαραστήσουν τη δική τους εκδοχή της ατομικής έκρηξης. Ο Νόλαν τους έθεσε μόνο ένα περιορισμό: συνεπής στην αισθητική που προτιμά τα πρακτικά εφέ, ο Νόλαν τους είπε ότι δεν επιτρεπόταν τα ψηφιακά εφέ.

Το όπλο που δημιούργησε ο Οπενχάιμερ άλλαξε τον κόσμο όπως τον ξέραμε.Στις 6 Αυγούστου καταγράφηκε η πρώτη πολεμική πυρηνική επίθεση της ιστορίας στη Χιροσίμα. Τρεις ημέρες αργότερα έπεσε και η δεύτερη βόμβα στο γειτονικό Ναγκασάκι. Και οι δύο επιθέσεις έγιναν χωρίς τη συγκατάθεση του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ.

Θύμα ή θύτης;

«Η ιστορία του Οπενχάιμερ είναι μία από τις σπουδαιότερες ιστορίες» λέει ο Νόλαν. «Είναι γεμάτη παράδοξα και ηθικά διλήμματα. Αυτό είναι το υλικό που με ενδιαφέρει. Ενώ η ταινία αποπειράται να βοηθήσει το κοινό να καταλάβει γιατί οι άνθρωποι κάνουν αυτά που κάνουν, την ίδια στιγμή αναρωτιέται αν θα έπρεπε να τα κάνουν. Ο κινηματογράφος σαν αφηγηματικό μέσο παρασύρει με μοναδικό τρόπο το κοινό στην υποκειμενική εμπειρία, αφήνοντας το να κρίνει τα γεγονότα μέσα από τα μάτια των χαρακτήρων αλλά δίνοντας και μία πιο αντικειμενική σκοπιά.

Σε διαφορετικά σημεία, προσπαθούμε να καταβυθιστούμε στην ψυχή του Οπενχάιμερ και να στείλουμε το κοινό σε ένα συναισθηματικό ταξίδι. Αυτή ήταν η πρόκληση της ταινίας, να πούμε μέσα από την οπτική του την ιστορία ενός ανθρώπου που έχει εμπλακεί σε μία συναρπαστική και καταστροφική αλληλουχία γεγονότων, για τους σωστούς όμως λόγους». Η ιστορία του Οπενχάιμερ στα χρόνια που ακολούθησαν το Πρόγραμμα Μανχάταν δίνει την οπτική στο έργο του και στην κληρονομιά του ενώ εξετάζει τα κίνητρα και τις προσωπικότητες που επηρέασαν τη ζωή του. Η αφήγηση επικεντρώνεται στον Λούις Στράους, πρόεδρο της αμερικάνικης επιτροπής Ατομικής ενέργειας.

Στις 18 Φεβρουαρίου 1967 ο Οπενχάιμερ πέθανε σε ηλικία 62 ετών, αφήνοντας πίσω του ένα μεγάλο ερώτημα: Ήταν τελικά θύμα ή θύτης της ιστορίας;

(Η ιστορία για την ατομική βόμβα)

Αυτό προσπαθεί να απαντήσει με τον δικό του τρόπο και ο σκηνοθέτης στη νέα του ταινία που έρχεται στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 24 Αυγούστου από την Tanweer. Όπως κάθε φορά, έτσι και τώρα, χρησιμοποιεί την κινηματογραφική αφήγηση για να πει την ιστορία ενός απίθανου ήρωα και ενός παράτολμου σχεδίου, εξετάζοντας το αναπόφευκτο, την ηθική και την ύβρη του φιλόδοξου εγχειρήματος.

«Είτε μας αρέσει είτε όχι, ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο που έζησε ποτέ. Δημιούργησε τον κόσμο στον οποίο ζούμε, καλώς ή κακώς. Και πρέπει να δούμε την ιστορία του για να τον πιστέψουμε», ανέφερε από την πλευρά του ο υποψήφιος για Όσκαρ, Κρίστοφερ Νόλαν. Πάντως και για τον Κίλιαν Μέρφι η μεγαλύτερη πρόκληση και γοητεία ήταν να αποδώσει δίκαια την ευφυία και τα ηθικά διλήμματα του χαρακτήρα του.

Τα υπόλοιπα επί της μεγάλης οθόνης!

Το Οπενχάιμερ θα κυκλοφορήσει στους κινηματογράφους από την Tanweer στις 24 Αυγούστου.