Δ. Μυστακίδης στο Gazzetta: «Οι αλλαγές γίνονται στο δρόμο, με αγώνες και όχι με τραγούδια»

Δημιουργία, διδασκαλία, συνεργασίες, περιοδείες, Θεσσαλονίκη, Αθήνα, όνειρο για Πήλιο ή Ζαγόρι, Θανάσης, Σωκράτης, Νίκος.

Φεύγοντας από το Παγκράτι, σκέφτομαι πως μάλλον ήταν σύντομη η κουβέντα μας με τον Δημήτρη Μυστακίδη καθώς αφού το μαγνητόφωνο έκλεισε, είχα πολλά ακόμη να ρωτήσω για όλα τα παραπάνω. Για το σύμπαν των Ελλήνων μουσικών που συνεργάζεται, για τις συνομιλίες με τον Νίκο Παπάζογλου, για το πως είναι να διδάσκεις τη λαϊκή μουσική, για το μέλλον των καλλιτεχνών και όχι μόνο.

Ο Δημήτρης Μυστακίδης, γνώστης της μουσικής -όχι μόνο ως κιθαρίστας ή τραγουδιστής ή τραγουδοποιός- αλλά ως τη βάση της, τον «κώδικά της» όπως λέει, βγάζει στο λόγο του εκτός από την ηρεμία, μία λογική και ορθά δομημένη ανησυχία για όσα μας βαραίνουν. Εμάς και τους επόμενους. Η απολιτίκ στάση και η απάθεια που συναντάται στην κοινωνία και που σατιρίζεται ενίοτε και στη γραφή του Μυστακίδη, έκλεισε την κουβέντα μας δίνοντας στην ανάγκη της δημιουργίας και της αλληλεγγύης άλλο νόημα.

Η συνομιλία μας για το gazzetta.gr:

Είχατε αναφέρει πως η λέξη «παράδοση» έχει πάρει μια έννοια που δεν της αξίζει. Ότι «Οπουδήποτε βάζουμε το προσδιορισμό «παραδοσιακό» περιμένουμε να δούμε κάτι παγιωμένο που δεν επιδέχεται καμία εξέλιξη». Τι σημαίνει για εσάς η παράδοση;

Η παράδοση για μένα είναι κάτι το ζωντανό. Αυτό που περιγράφω είναι μια εικόνα που φαντάζομαι όλοι μας την έχουμε δει. Οταν βλέπεις ένα παραδοσιακό κουρείο ας πούμε, τι περιμένεις να δεις μέσα; Κάτι παλιό. Αυτό ακριβώς εννοώ. Για μένα η παράδοση δεν μπορεί να έχει μια στενή έννοια γιατί είναι κάτι πολύ ζωντανό που ακόμη και τώρα μετεξελίσσεται, πάει μπροστά. Σαφώς και το ιστορικό κομμάτι το κρατάς, το μελετάς το μαθαίνεις αλλά από εκεί και μετά οφείλεις να το εξελίξεις και να το πας παραπέρα ως μουσικός .

Επίσης όλο αυτό που συμβαίνει τώρα, με την άνθηση στο νεοπαραδοσιακό, είναι λίγο επικίνδυνο αφού αυτή η τέχνη, η παραδοσιακή μουσική έχει δουλευτεί τόσο πολύ και έχει τόσο λεπτά χαρακτηριστικά που αν δεν τα μελετήσεις πολύ γίνεται μια μετάλλαξη που δεν ωφελεί. Αν κρατήσεις μόνο την επιφάνεια που είναι το γλέντι, κρατήσεις μόνο το χορό, χωρίς να ξέρεις τον κώδικα που έχει και πώς ξεκινάει ένα πανηγύρι, για ποιο λόγο παίζονται τα τραγούδια στην αρχή, για να μπεις συναισθηματικά σε αυτό και όχι μόνο κρατώντας την εκτόνωση - το χορό, δεν κρατάς τα βασικά. Τότε δεν είναι εξέλιξη.

Το ρεμπέτικο τι ρόλο έχει παίξει στη ζωή σας; Υπάρχει σήμερα ρεμπέτικο;

Στη μουσική που κάνω τώρα είναι η πρώτη ύλη, αν απογυμνώσεις τα τραγούδια από τα ενορχηστρωτικα στοιχεία αυτό που μένει , ο πυρήνας, είναι λαϊκή μουσική. Στη ζωή μου, είναι αυτή που με έχει διαμορφώσει, από πολύ μικρός ακούω αυτή τη μουσική και ήταν η πρώτη που έμαθα και μελέτησα και πάρα πολύ. Αρα σε οτιδήποτε άλλο έχω κάνει και με πιο σύγχρονους συνθέτες υπάρχει αυτό μέσα. Το κουβαλάω μαζί μου.

Ξεχωρίζετε κάποιον καλλιτέχνη του ρεμπέτικου σήμερα;

Υπάρχουν πολλοί που ασχολούνται με το ρεμπέτικο αλλά θα αδικήσω αν πω ονόματα. Ειδικά τα τελευταία 20 χρόνια, υπάρχουν πολλά νέα παιδιά που δεν έχουν γίνει επώνυμοι ,αφού ο χώρος και η πληροφορία είναι τεράστια. Έχουν όμως σπουδαία αισθητική.

Πως προέκυψε ο όρος της λαϊκής κιθάρας;

Η λαϊκή κιθάρα είναι ο φέρων οργανισμός του λαϊκού τραγουδιού. Είναι το όργανο πάνω στο οποίο στηρίζονται όλες οι μελωδίες οι οποίες έχουν γραφτεί για αυτή τη μουσική. Είναι το όργανο που υπάρχει σε όλες τις μορφές ορχήστρας που υπάρχουν στον ελλαδικό χώρο τα τελευταία 130 χρόνια.

Πιστεύετε ότι οι νέοι έχουν αγκαλιάσει περισσότερο σήμερα την παράδοση στη μουσική; Και αν ναι, γιατί;

Οι άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει μέσα στα 13 τελευταία χρόνια, ήταν 17αρηδες στην κρίση και μετά τα 3 χρόνια εγκλεισμού, θεωρώ πως δεν θέλουν να συνδεθούν με τίποτα καινούργιο. Με ότι συμβαίνει τώρα δηλαδή, αφού έχουν «φάει» μεγάλη ήττα. Δεν είναι μόνο το ότι έχουν περάσει δύσκολα αλλά και το ότι το μέλλον μπροστά τους είναι πάρα πολύ δύσκολο. Τους στερήθηκε η δυνατότητα να ονειρεύονται. Οπότε προτιμούν να συνδεθούν με κάτι που αποδεδειγμένα είναι ζωντανό και έχει αξία αληθινή.

Για αυτό πιστεύετε ότι «αγκαλιάζουν» τόσο πολύ τον Σωκράτη Μάλαμα και τον Θανάση Παπακωνσταντίνου;

Τον Σωκράτη και τον Θανάση δεν μπορώ να τους βάλω σε αυτή την κατηγορία γιατί έχουν πολλά χρόνια που είναι σε αυτή τη σκηνή αλλά σαφώς χρησιμοποιούν πρώτη ύλη από την παράδοση και το λαϊκό τραγούδι. Αλλά νομίζω ότι εκεί είναι άλλο. Με αυτούς συμβαίνει κάτι διαφορετικό. Αν δεις ιστορικά υπάρχει μια περιοδικότητα στο πως αλλάζουν τα πράγματα στη μουσική. Δηλαδή συνέβη στις αρχές του 80’ -79’ με τον Παπάζογλου που υπήρχε μία τομή και μετά από 20 χρόνια υπήρξε ξανά με τον Θανάση και τον Σωκράτη. Νομίζω τώρα περιμένουμε να αρχίσει η επόμενη «κίνηση».

Πού οφείλεται το ξέσπασμα αλλά και η επιτυχία που χαρακτηρίζουν τις συναυλίες του Σωκράτη και του Θανάση;

Είναι μερικοί που δεν αντέχουν όλη την καταπίεση που έχουμε υποστεί όλα αυτά τα χρόνια και ψάχνουν τρόπο να εκτονωθούν. Αυτός ο τρόπος δεν είναι πάντα σωστός. Δηλαδή για μένα, το να πηγαίνεις και να εκτονώνεσαι ανάβοντας καπνογόνα χωρίς να σέβεσαι κανέναν από τους διπλανούς σου, δεν είναι τρόπος εκτόνωσης. Αυτός μπορεί να εκτονώνεται αλλά οι διπλανοί του καταπιέζονται. Το θέμα είναι να εκτονώνεις μια καταπίεση που έχεις υποστεί αλλά με ένα συλλογικό τρόπο. Να μην ενοχλείς και να πετυχαίνεις κάτι για το κοινωνικό σύνολο. Όχι μόνο για την πάρτη σου.

Συμφωνείτε εν μέρει με τη δυσαρέσκεια που εκδήλωσε ο Θανάσης για τα καπνογόνα πρόσφατα;

Απόλυτα. Εγώ πιο ακραία την συμμερίζομαι την άποψή του αφού ο Θανάσης είναι και πολύ ευγενικός άνθρωπος.

Πού αισθάνεστε πιο γεμάτος; Μέσα σε μία συνεργασία ή όταν δημιουργείτε - εκτελείτε μόνος;

Δεν μπορείς να τα ξεχωρίσεις αυτά. Στη δική μας τη ζωή, ενός ανθρώπου δηλαδή που ασχολείται με τη μουσική, γενικότερα αλλά και στη διδασκαλία, την εκτέλεση, τη δημιουργία, όλα είναι ένα πράγμα. Δεν μπορείς να τα ξεχωρίσεις όλα είναι κομμάτια μιας ενιαίας οντότητας. Θα σου πω όμως ότι είναι πιο δύσκολα, ψυχολογικά να κάνεις κάτι δικό σου. Το βάρος είναι τεράστιο.

Τι στοιχεία έχετε πάρει στο performance και στον χαρακτήρα σας από τον Νίκο Παπάζογλου;

Τα βασικότερα είναι ο μινιμαλισμός και η πειθαρχία. Η πειθαρχία είναι πολύ σημαντικό συστατικό της μουσικής εκτέλεσης. Χρειάζεται πολύ συχνά να είσαι πειθαρχημένος για να μην εξωκείλει το πράγμα. Στο κομμάτι του performance δεν υπάρχουν και πολλά που μπορείς να πάρεις από τον Νίκο γιατί ήταν μοναδικός ερμηνευτής. Οι δυνατότητες που είχε, εγώ δεν μπορώ να τις προσεγγίσω καν οπότε δεν μπόρεσα να πάρω και πολλά από αυτή.

Θα μπορούσατε να μοιραστείτε μια εμπειρία μιας ιδιαίτερης συνεργασίας με άλλον καλλιτέχνη που επηρέασε σημαντικά τη μουσική σας διαδρομή;

Η συνεργασία με τον Θανάση ήταν και παραμένει μια πολύ σημαντική περίοδος στη ζωή μου και ως μουσικός και ως άνθρωπος. Αλλά αν μπορώ να ξεχωρίσω κάτι θα έλεγα τη συνεργασία με τον Βασίλη Σούκα σε κάποιες συναυλίες που είχαμε κάνει. Κάναμε και αρκετή παρέα, ήταν ένας άνθρωπος πολύ καλός στην εκτέλεση της παραδοσιακής μουσικής, τρομερός παίκτης. Οι ώρες εκτός προβών με τη συσσωρευμένη εμπειρία του και όσα είχαμε πει τότε, με βοήθησαν πάρα πολύ.

Ταυτόχρονα διδάσκετε. Ποια είναι η κατάσταση της καλλιτεχνικής παιδείας στην Ελλάδα;

Δεν μπορώ να μιλήσω γενικά αλλά για το κομμάτι της λαϊκής μουσικής που το γνωρίζω. Γιατί για την κλασική μουσική τα πράγματα είναι δεδομένα εδώ και πολλά χρόνια. Βρισκόμαστε σε ένα στάδιο εξελίξεων γιατί τα λαϊκά όργανα αναγνωρίστηκαν επισήμως το 2021. Είναι πολύ πρόσφατο, μία προσπάθεια πολλών ετών έφτασε στο να ολοκληρωθεί. Υπήρχε ένας παραλογισμός υπό την έννοια του ότι υπήρχε διδασκαλία της λαϊκής μουσικής στα πανεπιστήμια αλλά τα ίδια τα όργανα δεν ήταν αναγνωρισμένα για να διδάσκονται , να διαβαθμιστούν οι σπουδές τους, σε μια οργανωμένη διδασκαλία. Ήταν ένα τεράστιο βήμα και αυτό που μένει τώρα είναι να οργανώσουμε όλο αυτό το θεωρητικό πλούτο που υπάρχει . Να τον μεταδώσουμε εμείς οι παλαιότεροι και να πάρει ένα δρόμο πιο συστηματικό. Η βιωματική μετάδοση δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ, το να βλέπεις μουσικούς και να υπάρχεις μέσα σε αυτό αλλά στο κομμάτι της διδασκαλίας είμαστε σε ένα δρόμο που χρειαζόμαστε θεωρητικό σύστημα.

Πρόσφατα βρεθήκατε στο Τέξας για μία διάλεξη και συμμετοχή σε συναυλία. Πως ήταν αυτή η εμπειρία;

Ήταν μια πολύ ωραία εμπειρία. Εγώ εντυπωσιάστηκα από το πανεπιστήμιο του Οστιν, είναι τεράστιο ενώ στο τμήμα που πήγα γνώρισα πολλά παιδιά και καθηγητές από το πανεπιστήμιο. Σε υποδομές είμαστε 100 χρόνια πίσω και αυτοί 100 χρόνια μπροστά. Το εντυπωσιακό είναι ότι παρόλο που βρισκόμαστε σε αυτή τη συνθήκη και το Δημόσιο πανεπιστήμιο βλέπω ότι απαξιώνεται συστηματικά και οι πόροι είναι ελάχιστοι , παρόλα αυτά το επίπεδό μας είναι πολύ υψηλό. Το διαπίστωσα εκεί και είναι εντυπωσιακό.

Οι διαφορές στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και το αμερικανικό;

Αυτό που είδα είναι το αποτέλεσμα, φοιτητές και μουσικοί, εδώ και εκεί. Όπως επίσης τον τρόπο εργασίας. Δεν συγκρίνονται. Και οι ώρες εκεί είναι λιγότερες, οι συνθήκες είναι καλύτερες. Εκεί, η δυνατότητα για έρευνα και να προχωράς την τεχνη σου είναι απεριόριστη. Αλλά εγώ θεωρώ ότι ζορίζουμε πολύ τους φοιτητές εδώ και δεν έχω καταλήξει αν αυτό είναι καλό. Ο τελειόφοιτος ο δικός μας είναι πολύ πιο πιεσμένος από τον εκεί. Ίσως η περαιτέρω δουλειά γίνεται αφότου αποφοιτήσεις.

Ο ρόλος σας ως ακαδημαϊκός στην κλασική κιθάρα είναι αξιοσημείωτος. Πώς η διδασκαλία και η ακαδημαϊκή πορεία επηρεάζουν τη δημιουργική διαδικασία και τις μουσικές σας προσπάθειες;

Εχει απόλυτη σύνδεση. Δεν ειμαι ακαδημαϊκός αρχικά, μπήκα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για το έργο μου πριν 23 χρόνια. Όταν πρέπει να διδάξεις κάτι οφείλεις να το αναλύσεις πολύ και όταν το αναλύεις τόσο και το εμπεδώνεις εσύ πρώτος από όλους, τότε αυτό πολύ εύκολα το μεταφέρεις και στο εκτελεστικό κομμάτι. Εμένα με βοήθησε πολύ στην εξέλιξή μου η διδασκαλία.

Οι συνεργασίες συχνά περιλαμβάνουν συμβιβασμό και προσαρμογή. Πώς αντιμετωπίζετε τις διαφορές στα μουσικά οράματα και τα στυλ ενώ εργάζεστε με άλλους καλλιτέχνες;

Όταν παίζεις ως session μουσικός, οφείλεις να υπηρετήσεις το όραμα του ανθρώπου με τον οποίον δουλεύεις. Εκεί η απόψή σου μπορεί να μην ταιριάζει με αυτή του δημιουργού που καλείσαι να παίξεις. Εκεί έρχεται η πειθαρχία που σου είπα από τον Παπάζογλου. Και εσύ συμβιβάζεσαι και ο άλλος αλλά πάντα με τις συνεργασίες τα πράγματα γίνονται καλύτερα. Αλλο να είσαι μόνος σε ένα δωμάτιο, άλλο 5 μυαλά που έχουν τον ίδιο στόχο. Δεν θα το έλεγα όμως συμβιβασμό, συνεργασία θα το έλεγα.

Με ποια έργα ή συνεργασίες ασχολείστε αυτή τη στιγμή;

Καινούργια τραγούδια γράφονται σιγά σιγά αλλά αυτή η στιγμή δεν έχω κάποια συνεργασία που τρέχει. Προετοιμάζω τις δικές μου παραστάσεις και θα υπάρξει και μια περιοδεία στην Ευρώπη τον Μάρτιο και τον Μάη με τον Θανάση. Συνέχεια εργάζομαι για την εκπαιδευτική πλατφόρμα που έχω ετοιμάσει και προσπαθώ να βρίσκω χρηματοδοτήσεις. Πολλά δηλαδή τρέχουν μαζί.

Θεσσαλονίκη ή Αθήνα;

Ούτε το ένα ούτε το άλλο πια. Αν θα μπορούσα, θα πήγαινα Πήλιο ή Ζαγόρι.

Δύο πόλεις που άλλαξαν δήμαρχο δείγμα του ότι κάτι κινήθηκε ως αντίδραση στην υφιστάμενη αρχή. Ποια η γνώμη σας;

Η καθημερινότητα στο επιβάλλει αυτό. Αν έβλεπες τι δεν συνέβαινε στη Θεσσαλονίκη όλα αυτά τα χρόνια. Που έγινε μία βρώμικη πόλη χωρίς να γίνεται καμία ουσιαστική επέμβαση για την καλυτέρευση της ζωής των πολιτών δεν χρειάζεται και πολύ μυαλό για να καταλάβεις τι έγινε. Το ίδιο έγινε και στην Αθήνα και σας ταλαιπώρησαν και πιο πολύ.

Πιστεύετε πως υπάρχουν σήμερα συνθήκες που σκοτώνουν τη δημιουργία;

Δεν νομίζω ότι ένας άνθρωπος που θέλει να κάνει πράγματα, υπάρχει κάτι που θα τον σταματήσει. Αυτό που μπορεί όμως είναι η κοινωνική συνθήκη. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν χώροι για να παίξουν μουσικοί. Ενώ υπάρχει φοβερό επίπεδο αλλά και αριθμός μουσικών, ωραία αισθητική, δεν υπάρχουν χώροι να βγουν να παίξουν ενώ οι αμοιβές είναι αστείες, δεν υπάρχει περίπτωση να ζήσεις από αυτό. Ίσως είναι ο μοναδικός λόγος για να αποτρέψεις κάποιον από το να κάνει αυτό το πράγμα. Αλλά και πάλι, επειδή αυτή η δουλειά είναι πολύ περίεργη το λέω και στους φοιτητές μου «αν μπορείς να σταματήσεις σταμάτα». Αλλά δεν μπορείς να σταματήσεις…

Ειχατε πει πως «Νιώθω κι εγώ υπεύθυνος για όσα υποφέρουν τα σημερινά παιδιά». Θεωρείς πως είναι ευθύνη και της μουσικής να φέρει αντίσταση στα κακώς κείμενα;

Οχι. Δεν πιστεύω ότι η μουσική από μόνη της μπορεί να κάνει αλλαγές. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να υπερτονίσει κάποια πράγματα αλλά οι αλλαγές γίνονται στο δρόμο, με αγώνες και όχι με τραγούδια.

Στο «κάτι τρέχει στο Παγκράτι», περιγράφετε την απάθεια που μπορεί να χαρακτηρίζει ένα απολιτίκ φάσμα της κοινωνίας μας. Πόσο σας εκνευρίζει αυτή η συνθήκη; Πως φτάσαμε εδώ;

Mε εκνευρίζει πάρα πολύ. Όταν έχεις να αντιμετωπίσεις προβλήματα, σου λένε μη τα βάζεις κάτω από το χαλί. Έχω την αίσθηση πως σαν κοινωνία εδώ και καιρό βάζουμε τα προβλήματα κάτω από το χαλί. Και καλά ότι δεν τρέχει τίποτα. Διαλύονται οι ζωές μας, βλέπουμε τα παιδιά μας να υποφέρουν και κάνουμε ότι δεν τρέχει τίποτα. Ψηφίζουμε τα ίδια, με την ίδια λογική που μας έχει καταστρέψει. Για αυτό λέω πως η γενιά των 50αρηδων φταίει γιατί το βλέπαμε, την ψευτιά του Χρηματιστηρίου, τις φούσκες των δανείων. Τα βλέπαμε όλα αλλά κοιτούσαμε την πάρτη μας και τώρα τα πληρώνουμε όλα.

Την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου, ο Δημήτρης Μυστακίδης και η μπάντα του θα ανέβουν στη σκηνή του Κυττάρου.

Ο Μιχάλης Ατσάλης στις κιθάρες και το μπουζούκι, ο Γιώργος Μακρής στη γκάιντα, την τσαμπούνα και το καβάλ, η Έλενα Αβραμιώτη στο βιολί και το τραγούδι, ο Πέτρος Λαμπρίδης στο μπάσο και ο Πρόδρομος Μυστακίδης στα τύμπανα.

Εισιτήρια - πληροφορίες: https://tickets.public.gr/music/dimitris-mystakidis-ath-thess-pat/

Photo Credits: Άκης Κατσούδας