Αν σκοτώσεις κάποιον στον ύπνο σου, είσαι δολοφόνος; Οι ειδικοί απαντούν
Είναι ξημερώματα Κυριακής 24 Μαΐου 1987, στο Τορόντο του Καναδά. Ένας 23χρονος εργάτης που ονομάζεται Kenneth Parks αποκοιμιέται στον καναπέ του σπιτιού του ενώ παρακολουθεί τηλεόραση. Η ώρα είναι 1.30 π.μ.
Όταν ανοίγει τα μάτια του, καταλαβαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά. Ο Κένεθ βρίσκεται σε ένα διαφορετικό σπίτι. Έχει ένα μαχαίρι στα χέρια του. Η πεθερά του πεθαίνει μπροστά του. Δεν θυμάται τι μόλις συμβεί ή πώς διένυσε τόσα χιλιόμετρα από το σπίτι του μέχρι το σπίτι των πεθερικών του. Το μόνο που βλέπει είναι το αίμα στα ρούχα του. Σε κατάσταση σοκ, ο Κένεθ φεύγει και πηγαίνει στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα. Όταν φτάνει λέει στους αστυνομικούς την ανατριχιαστική ατάκα: «Νομίζω ότι έχω σκοτώσει κάποιους ανθρώπους».
Αυτό που συνέβη εκείνη τη νύχτα έμελε να απασχολήσει τους εγκληματολόγους για αρκετά χρόνια. Αλλά τα γεγονότα είναι αδιαμφισβήτητα. Ο πεθερός του Κένεθ στραγγαλίστηκε αλλά και επέζησε. Η πεθερά του μαχαιρώθηκε πέντε φορές, υπέστη υπαραχνοειδή αιμορραγία από κάταγμα στο κρανίο και πέθανε επί τόπου. Ο Kenneth Parks ανακρίθηκε επτά φορές, αλλά η ιστορία του δεν εξηγήθηκε ποτε. Δεν είχε καμία ανάμνηση του τι συνέβη. Δεν είχε κανένα κίνητρο να σκοτώσει τους πεθερούς του. Τη μια στιγμή κοιμόταν και την άλλη διέπραττε φόνο.
Το πιο τρελό, ωστόσο, ήταν ότι παρ' όλες τις αποδείξεις ότι διέπραξε το έγκλημα, ο Kenneth Parks κρίθηκε αθώος για φόνο και απόπειρα δολοφονίας. Τι τον έσωσε; Η υπνοβασία!
Τα ερωτήματα από τότε είναι πολλά: Χρησιμοποίησε ο Κένεθ Παρκς την υπεράσπιση της υπνοβασίας για να γλιτώσει τον τέλειο φόνο; Αν δολοφονήσεις κάποιον ενώ υπνοβατείς, είσαι ένοχος ή αθώος; Αν τα μάτια σου είναι ανοιχτά αλλά ο εγκέφαλός σου εξακολουθεί να κοιμάται, είχες πρόθεση να διαπράξεις έγκλημα ή όχι;
Ανεξάρτητα από το αν η υπνοβασία είναι ή όχι η τέλεια κάλυψη για έναν φόνο, ο Κένεθ Παρκς δεν είναι ο πρώτος που τη χρησιμοποίησε για την υπεράσπισή του. Τον Ιανουάριο του 1859, η Esther Griggs, μια φτωχή Λονδρέζα, κατηγορήθηκε ότι πέταξε το μωρό της από το παράθυρο και φώναξε: «Σώστε τα παιδιά μου!», ενώ τα άλλα δύο παιδιά της ήταν ξαπλωμένα στο κρεβάτι. Η Griggs ισχυρίστηκε ότι ονειρευόταν ότι το σπίτι της έπιανε φωτιά και προσπαθούσε να σώσει τον μικρό της γιο πετώντας τον από το παράθυρο. Κόντρα σε όλες τις πιθανότητες, η υπεράσπιση πέτυχε. Το δικαστήριο πίστεψε ότι κοιμόταν την ώρα του φόνου και έτσι δεν ήταν υπεύθυνη για τις πράξεις της. Η Esther Griggs, όπως και ο Kenneth Parks, αθωώθηκε.
Εξηγήσεις σε αυτά τα φαινόμενα επιχείρησε να δώσει ο νευρολόγος και ειδικό στις διαταραχές του ύπνου Dr. Guy Leschziner, συγγραφέα του βιβλίου The Nocturnal Brain: Nightmares, Neuroscience and the Secret World of Sleep (Εφιάλτες, νευροεπιστήμη και ο μυστικός κόσμος του ύπνου). «Η έννοια του να κοιμάσαι ή να είσαι ξύπνιος δεν είναι απολύτως αντιπροσωπευτική της πραγματικότητας», λέει ο Leschziner. «Για να καταλάβουμε πώς είναι δυνατόν αυτό, πρέπει να καταπιαστούμε με ένα φαινόμενο που ονομάζεται "τοπικός ύπνος". Οι περισσότεροι από εμάς πιστεύουμε ότι το να είμαστε ξύπνιοι σημαίνει ότι ο εγκέφαλός μας είναι πλήρως ξύπνιος. Αλλά, στην πραγματικότητα, μικρές περιοχές του εγκεφάλου μας βυθίζονται συνεχώς στον ύπνο και βγαίνουν από αυτόν. Το να αισθανόμαστε ξύπνιοι και να δείχνουμε ξύπνιοι δεν σημαίνει πάντα ότι ο εγκέφαλός μας είναι ενεργός". Και συνχίζει λέγοντας: «Υπάρχουν πολύ σαφείς ενδείξεις ότι όταν οι άνθρωποι υπνοβατούν, τα τμήματα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για το συναίσθημα, την κίνηση και την όραση βρίσκονατι σε εγρήγορση, ενώ τα τμήματα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για τη λογική, τη σκέψη και τη μνήμη εμφανίζουν συμπεριφορά ύπνου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι παίρνουν μέρος σε παράξενα φαινόμενα κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Τι συμβαίνει όμως με τη νομική υπόσταση αυτών των φαινομένων; Η ετυμηγορία για ένα τέτοιο έγκλημα δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρη. «Δεν υπάρχει απάντηση για το πώς αντιμετωπίζεται η υπνοβασία στο ποινικό δίκαιο, λέει η δικηγόρος ποινικών υποθέσεων Ramya Nagesh, συγγραφέας του βιβλίου A Practical Guide to Insane and Non-Insane Automatism in Criminal Law. «Ένα άτομο που υπνοβατεί δεν έχει τον έλεγχο. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να επικαλεστεί μειωμένη ευθύνη λόγω παραφροσύνης. Ωστόσο, θα δυσκολευτείτε να βρείτε έναν γιατρό που θα τους χαρακτήριζε παράφρονες», λέει η Nagesh. Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι πώς ταξινομούνται αυτές οι περιπτώσεις. «Κατά την άποψή μου, χρειαζόμαστε κάποιου είδους ειδική ετυμηγορία για τις περιπτώσεις υπνοβασίας, η οποία δεν θα χαρακτηρίζει τους ανθρώπους "παράφρονες", αλλά θα επιτρέπει στον δικαστή να προβλέψει ότι βρίσκονται υπό ιατρική παρακολούθηση».
Ευτυχώς, η δολοφονία που σχετίζεται με τον ύπνο εξακολουθεί να είναι ασυνήθιστη, σύμφωνα με την Nagesh, η οποία εκτιμά ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο ο μέσος ποινικός δικηγόρος είναι απίθανο να συναντήσει περισσότερες από μία ή δύο περιπτώσεις υπνοβασίας κατά τη διάρκεια της καριέρας του. "Εξακολουθεί να είναι σχετικά σπάνιο", λέει. "Ακόμη και αν ένας κατηγορούμενος προβάλλει την υπνοβασία ως υπεράσπιση, πρέπει να τεκμηριώνεται με βάση τα πραγματικά περιστατικά".
