Επιστήμονες ανέλυσαν αρχαίο DNA και αποκάλυψαν πώς η πανώλη προκάλεσε τον αφανισμό διάφορων πολιτισμών

Πρόσφατη γενετική έρευνα μπορεί να έχει διαλευκάνει ένα μακροχρόνιο μυστήριο: την ξαφνική παρακμή των πρώτων αγροτικών κοινοτήτων της Ευρώπης πριν από περίπου 5.000 χρόνια. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, ανέλυσε αρχαίο DNA από 108 άτομα που βρέθηκαν σε εννέα χώρους ταφής στη Σουηδία και τη Δανία, υποδηλώνοντας ότι μια προϊστορική μορφή πανώλης θα μπορούσε να έχει συμβάλει σημαντικά σε αυτή την πληθυσμιακή κατάρρευση.

Τα δύο παλαιότερα γνωστά θύματα της πανώλης, που ανακαλύφθηκαν στη Λετονία και τη Σουηδία, χρονολογούνται πριν από περίπου 5.000 χρόνια. Προηγουμένως, δεν ήταν σαφές αν οι περιπτώσεις αυτές αντιπροσώπευαν μεμονωμένα περιστατικά ή μια ευρύτερη επιδημία. Τα νέα ευρήματα δείχνουν ότι η πανούκλα μπορεί να ήταν πολύ πιο διαδεδομένη από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως.

(CNN) — The oldest known plague victims date back to around 5,000 years ago in Europe. But it’s never been clear whether two cases, one in Latvia and one in https://t.co/TMWgIakWnS

— Crossroads Today (@CrossroadsToday) July 10, 2024

Επικεφαλής της μελέτης ήταν ο Frederik Seersholm, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Κέντρο Γεωγενετικής του Ιδρύματος Lundbeck στο Ινστιτούτο Globe του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης. Σημείωσε τη συνέπεια του μοτίβου σε όλη τη Βόρεια Ευρώπη και σε τμήματα της Γαλλίας, παρά τις διαφορές στην τοπική αρχαιολογία. Ο πληθυσμός των νεολιθικών γεωργών, οι οποίοι είχαν μεταναστεύσει από την ανατολική Μεσόγειο και εισήγαγαν τη γεωργία στη βορειοδυτική Ευρώπη πριν από περίπου 6.000 έως 7.000 χρόνια, φάνηκε να εξαφανίζεται ξαφνικά μεταξύ 5.300 και 4.900 ετών πριν.

Αυτοί οι νεολιθικοί γεωργοί, γνωστοί για την κατασκευή μνημειακών τάφων και χώρων όπως το Στόουνχεντζ, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πρώιμη ευρωπαϊκή ιστορία. Η απότομη εξαφάνισή τους έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις μεταξύ των αρχαιολόγων, με θεωρίες που κυμαίνονται από γεωργικές κρίσεις που προκλήθηκαν από την κλιματική αλλαγή έως τον αντίκτυπο ασθενειών.

Ο Seersholm υπογράμμισε ότι η βία είναι μια απίθανη αιτία για αυτή τη δημογραφική μετατόπιση. Η επόμενη σημαντική μετανάστευση, που αφορούσε τους ανθρώπους της Yamnaya από την Ευρασιατική στέπα, συνέβη μετά από ένα αξιοσημείωτο κενό στα αρχαιολογικά αρχεία. Αυτό υποδηλώνει ότι η παρακμή των νεολιθικών γεωργών δεν οφειλόταν σε βίαιες συγκρούσεις με τους εισερχόμενους πληθυσμούς.

Η ανάλυση DNA της μελέτης αποκάλυψε ότι το 17% των ατόμων που συμμετείχαν στο δείγμα ήταν μολυσμένα με το Yersinia pestis, το βακτήριο που ευθύνεται για την πανώλη. Αυτό το υψηλό ποσοστό μόλυνσης, το οποίο ευθυγραμμίζεται ακριβώς με την περίοδο της νεολιθικής παρακμής, παρουσιάζει πειστικές έμμεσες αποδείξεις ότι η πανούκλα θα μπορούσε να έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην κατάρρευση του πληθυσμού.

Παρά τα ευρήματα αυτά, ο πραγματικός επιπολασμός της πανώλης κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής μπορεί να ήταν ακόμη υψηλότερος. Η εξαγωγή αρχαίου DNA εξαρτάται από τη διατήρηση των ανθρώπινων λειψάνων, γεγονός που μπορεί να περιορίσει το πεδίο εφαρμογής τέτοιων μελετών. Επιπλέον, ενώ η παρουσία του Yersinia pestis υποδηλώνει μόλυνση, δεν επιβεβαιώνει ότι τα άτομα υπέκυψαν στην πανώλη.

Η μελέτη υπογραμμίζει τις δυνατότητες της γενετικής έρευνας να φωτίσει ιστορικά γεγονότα και πρότυπα ασθενειών. Εξετάζοντας το αρχαίο DNA, οι επιστήμονες μπορούν να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με την εξέλιξη των παθογόνων μικροοργανισμών και τις επιπτώσεις τους στους ανθρώπινους πληθυσμούς. Η έρευνα αυτή όχι μόνο ρίχνει φως σε μια μυστηριώδη περίοδο της ευρωπαϊκής προϊστορίας, αλλά επίσης ενισχύει την κατανόησή μας για το πώς οι αρχαίες ασθένειες διαμόρφωσαν την ανθρώπινη ιστορία.