Η «Θυσία» προειδοποίηση του Ταρκόφσκι (vid)
Ο κινηματογράφος οικοδομεί αναμνήσεις. Το ταλέντο, ευλογία και κατάρα. Ο χρόνος που σμιλεύεται από τη σκέψη του οραματιστή, από την προσευχή του αληθινά πιστού. Η κάμερα να γίνεται το μάτι που όλα τα βλέπει και όλα τα κρατά ζωντανά. Η ηχοληψία να συνοδεύει τα λόγια και η φωτογραφία να συλλαμβάνει κάθε λεπτομέρεια του φυσικού και μη τοπίου. Οι ηθοποιοί να αφήνονται στις γραμμές του σεναρίου, της καρδιάς και της ψυχής τους. Και πίσω απ’ όλα αυτά, ο σκηνοθέτης. Δημιουργός, όπως και να χει. Είτε γεννά, αναγεννά, είτε καταστρέφει και ξανά γεννά. Ασύνδετες προτάσεις; Ίσως. Θραύσματα μιας μεγάλης εικόνας; Σίγουρα. Όλα τα προηγούμενα έχουν ένα νήμα να τα συνδέει: Το ασταμάτητο υγρό στοιχείο. Είναι το νερό, είναι οι στάλες της βροχής, είναι διάσπαρτες λίμνες-καθρέφτες, είναι ο ιδρώτας που κυλά, είναι τα δάκρυα, είναι η χαρά που ξεσπά, είναι η λάσπη που μας γέννησε, είναι το ρευστό βλέμμα του ανθρώπου που όλα τα βλέπει και όλα θέλει να τα δει. Το Gazzetta, σε τακτά διαστήματα, θα παρουσιάζει μία ή δύο ταινίες της τρέχουσας κινηματογραφικής παραγωγής. Η αρχή, κατ’ εξαίρεση, θα γίνει με κάτι κλασικό, διαχρονικό, ανυπέρβλητο. Η «Θυσία» του Αντρέι Ταρκόφσκι είναι η πρώτη ταινία που θα παρουσιάσουμε. Καλή κινηματογραφική χρονιά να έχουμε.
Ομορφιά και ειλικρίνεια
Η επιλογή για το κύκνειο άσμα του Ρώσου κινηματογραφιστή δεν είναι τυχαία. Πριν λίγες ημέρες, στο κινηματογράφο «Ριβιέρα», πραγματοποιήθηκε αφιέρωμα προς τιμήν του. Προβλήθηκαν όλες του οι ταινίες και ο κόσμος γέμισε το θερινό σινεμά. Και είναι αυτή η ανταπόκριση που μας υπενθυμίζει δύο πράγματα για την κινηματογραφική -και όχι μόνο- δημιουργία: Η αναζήτηση της ομορφιάς και η ειλικρίνεια πάντα δικαιώνονται, πάντα. Όσο απλό, βέβαια, κι αν ακούγεται, μόνο τέτοιο δεν είναι. Η «Θυσία» πραγματώνει και τα δύο με λυρικό, ελεγειακό, τρόπο. Ο Ταρκόφσκι είναι ο ποιητής της 7ης Τέχνης και πάντα ήξερε τι θα πει και πώς θα το πει. Και να τι ήθελε να μεταδώσει στο πρόωρο φινάλε του: την ελπίδα για τα παιδιά, την επιβεβαίωση της πίστης, που είναι πάντα και μια απώλεια, και την ανησυχία του για το παρόν. Η καθαρότητα της φύσης, η αναγκαία υπενθύμιση του υγρού στοιχείου και οι ήρωες προφήτες, θύματα, θύτες, ο στοχασμός και ο διάλογος με το θείο, αυτά είναι τα συστατικά της «Θυσίας». Ο Ταρκόφσκι δεν άφηνε ποτέ τον χρόνο να περάσει. Πάντα ήθελε να δει τι κρύβει μέσα στο «σώμα» του, να ανακαλύψει τα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένος και να βρει τη θέση του ανθρώπου σε αυτόν. Η «Θυσία» είναι η προειδοποίησή του να μη χάσουμε το μέλλον και τον χρόνο που μας αναλογεί.
Σταθερότητα και συνέχεια
Ένας δημοσιογράφος γιορτάζει τα γενέθλιά του. Η οικογένεια και λίγοι φίλοι βρίσκονται στο εξοχικό του σπίτι, στην «αγκαλιά» της φύσης, των δέντρων. Στη δύση της ζωής του εκφράζει τους προβληματισμούς του, τις υπαρξιακές, κοινωνικές, ανησυχίες του. Και ενώ όλα δείχνουν γιορτινά, φιλικά, με μια σεμνή, σχεδόν ιερή και ταπεινή ατμόσφαιρα να περιβάλει τα πάντα, οι παρευρισκόμενοι ενημερώνονται από την τηλεόραση ότι επίκειται πυρηνικός πόλεμος! Η συνειδητοποίηση της συνάντησης με το μοιραίο, με το οριστικό, προκαλεί πανικό, ταραχή, απελπισία. Ο πρωταγωνιστής αποφασίζει να προσευχηθεί, να απευθυνθεί με όλη τη δύναμη της ψυχής του στον Θεό. Ζητά τη σωτηρία του ανθρώπου και ως αντάλλαγμα προτείνει τον εαυτό του, το κάψιμο του σπιτιού του. Ο ταχυδρόμος-αγγελιαφόρος του υποδεικνύει να έρθει σε επαφή με τη φτωχή υπηρέτρια Μαρία. Όλα παίρνουν τον δρόμο τους και η θυσία θα εκπληρωθεί.
Ο Ταρκόφσκι χρησιμοποιεί την κάμερα με τρόπο διακριτικό. Το οπτικό αποτύπωμα είναι απαλό αλλά και σίγουρο. Η απόσταση που κρατά από τους ηθοποιούς είναι αυτή που χρειάζεται για να τους δώσει χώρο να εκφραστούν, να γεμίσουν κάθε εκατοστό του πεδίου στο οποίο κινούνται. Μέσα από το απλό, αλλά ουσιαστικό σενάριο, τη φωτογραφία του Σβεν Νίκβιστ και τις μουσικές επιλογές, φτάνει στην αποκάλυψη της ένωσης του κινητού με το ακίνητο σημείο. Τα πάντα αποκρυσταλλώνονται στο φινάλε, εκεί που το παιδί του πρωταγωνιστή είναι ξαπλωμένο κάτω από το δέντρο. Σταθερότητα και συνέχεια, αυτό είναι που πρέπει να κρατήσουμε και να πραγματώσουμε εμείς οι μικροί, αδύναμοι, άνθρωποι. Η «Θυσία» έχει κάτι από τον όρκο σιωπής του Ρουμπλιόφ, από τη φλόγα του κεριού της Νοσταλγίας και σίγουρα τη μεταφυσική χάρη του Στάλκερ. Ο Αντρέι Ταρκόφσκι πάντα θα μας δείχνει τον δρόμο.
