Αξέχαστες σκηνές: Λίγο πριν την έφοδο στον ουρανό (vid)
Η σκηνή αυτή περιέχει ένα κομμάτι Ιστορίας. Η κυβιστική απεικόνιση και αφήγηση των περασμένων και αυτών που θα έρθουν, αποκτά κίνηση και ο τρόπος που επιλέγονται τα σημάδια αυτής γίνεται πεδίο διαλόγου, ισχυρής διαλεκτικής. Πριν απ’ αυτή, η τέχνη περιοριζόταν στη δίχως γωνίες εξιστόρηση και στην εικόνα που «χτυπούσε» τον θεατή με ένα πλαστικό χάδι. Ναι, μπορεί να έβλεπες τους ανθρώπους και τις εικόνες που είχαν παραχθεί μέσα από τις συγκρούσεις και τις μάχες, όμως δεν ένιωθες το συναίσθημα και την ανυπόκριτη αλήθεια. Ήταν ο τρόπος των νικητών να πουν ότι εντάξει, χύθηκε αίμα, νικήσαμε και τώρα όλα καλά. Οι ηττημένοι, όμως, δεν δέχτηκαν ποτέ τη λήθη και το σκοτάδι. Της γης οι κολασμένοι πάντα κοιτούσαν ψηλά και πάντα γνώριζαν για την έφοδο στον ουρανό. Όπως γνώριζαν τι σημαίνει να αντιστέκεσαι, να επαναστατείς και να χάνεις, να δέχεται το κορμί σου τις σφαίρες των Τσάρων, των «Ηγετών» και των ηθικών αυτουργών, των κεφαλαιοκρατών. Και λίγο πριν το αδύνατο γίνει δυνατό, μία ακόμα βίαιη ακύρωση, μία οπισθοχώρηση στα σκαλιά που βάφτηκαν με αίμα. «Οι σκάλες της Οδησσού», από «Το θωρηκτό Ποτέμκιν», έμειναν στην κινηματογραφική ιστορία και αυτό το οφείλουμε στον μοναδικό Σεργκέι Αϊζενστάιν.
Σε λίγα λεπτά η «Γκουέρνικα» του σινεμά!
Ο Αϊζενστάιν βρέθηκε μέσα στην κίνηση των τροχών που προκάλεσαν κοσμογονικές αλλαγές. Το βλέμμα του, η πολιτική του ματιά στάθηκε στο κατάλληλο σημείο όπου όλα ήταν καθαρά. Και αυτή την ευδιάκριτη εικόνα παρουσίασε και εξήγησε. «Οι σκάλες της Οδησσού» εντάσσονται στο μνημειώδες «Θωρηκτό Ποτέμκιν», αλλά έχουν έντονο το αυτόνομο στοιχείο. Όπως έχουν γράψει πολλοί αναλυτές, στα 10-11 λεπτά που διαρκεί η σκηνή, ο σκηνοθέτης φτιάχνει στην ουσία μια μικρού μήκους ταινία! Πώς το κάνει αυτό; Ενώνοντας την πολιτική γνώση και εμπειρία με το καλλιτεχνικό όραμα. Όταν του ζητήθηκε από την Κ.Ε του Κ.Κ ΕΣΣΔ να δημιουργήσει κάτι για τα εικοσάχρονα της αποτυχημένης εξέγερσης του 1905, ο Αϊζενστάιν ήξερε πολύ καλά πού να ψάξει. Εστίασε στο πραγματικό γεγονός της εξέγερσης στο θωρηκτό Ποτέμκιν. Οι ναύτες του πλοίου στασίασαν εναντίον των αξιωματικών και το οδήγησαν στην Οδησσό. Και ερχόμαστε στα σκαλιά, ερχόμαστε στον τόπο και στο κινηματογραφικό πλάνο που έμελλε να γίνει η Γκουέρνικα του σινεμά. Αν δείτε τη σκηνή, οι αναλογίες με το έργο του Πικάσο είναι εντυπωσιακές. Μια πόλη φαινομενικά ανθεκτική, εκεί που φωλιάζει η ελπίδα και η προσδοκία. Και σε μια στιγμή όλα κομματιάζονται και σκορπίζονται ματωμένα και ακυρωμένα στον χώρο και στον χρόνο.
Ο Αϊζενστάιν μεγαλουργεί!
Η άφιξη του Ποτέμκιν έχει προκαλέσει ενθουσιασμό και εξεγερτικές εστίες στην πόλη. Οι άνθρωποι δείχνουν χαρούμενοι, παιδιά χαμογελούν και χαιρετούν ευδιάθετα. Ξαφνικά, όλα αλλάζουν. Η λευκή ομπρέλα δίνει το σύνθημα για τον πανικό και την απειλή που προκαλεί η εμφάνιση της Λευκής Φρουράς του Τσάρου. Οι οπλισμένοι στρατιώτες κατεβαίνουν μηχανικά τα σκαλιά και πυροβολούν στο πλήθος. Κατεβαίνουν και κατεβαίνουν και είναι ο τρόμος που πρώτα τσακίζει τους ανθρώπους και μετά οι σφαίρες.
Ο Αϊζενστάιν μεγαλουργεί. Εφαρμόζει το ιδεολογικό-διαλεκτικό μοντάζ και προκαλεί σοκ και δέος! Η εναλλαγή αντιθετικών εικόνων αναδεικνύει το συμβολικό, πολιτικό, ιδεολογικό μήνυμα. Ο λαός που νιώθει ελεύθερος, έτοιμος να σπάσει τις αλυσίδες του, δέχεται την ανελέητη εξόντωση. Τα βαθιά ανθρώπινα συναισθήματα, οι ανθρώπινες αντιδράσεις, απέναντι στους στρατιώτες-δολοφόνους που σαν μηχανές ορμούν πάνω στο άοπλο πλήθος. Όταν οι Κοζάκοι θα εγκλωβίσουν το πλήθος, αυτό θα είναι η αρχή της τραγωδίας του βασανισμένου λαού. Κανείς δεν θα γλιτώσει και αυτή η ήττα θα γραφτεί με τον πιο επώδυνο τρόπο στο δέρμα των απλών ανθρώπων. «Οι σκάλες της Οδησσού» έδειξαν πώς ένα τεχνολογικό μέσο μπορεί να γίνει «όπλο» στα χέρια του ανήσυχου και πάντα ευαίσθητου θεατή, πώς η τέχνη μπορεί να υπηρετήσει τον λαό.
