Η Βαλεντίνη Μαυροδόγλου στο Gazzetta: «Για μένα η τέχνη πρέπει να είναι κομμάτι της καθημερινότητας μας»

• «Μπορώ, δηλαδή, να δημιουργήσω κάτι γεμάτο χρώματα και από την άλλη κάτι πολύ σκοτεινό»
• «Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τον λευκό καμβά δεν πρέπει να κρατιέσαι από το προηγούμενο έργο»
• «Η τέχνη σου είναι η γλώσσα σου, ο τρόπος σου να αντιληφθείς, προσεγγίσεις τα πράγματα»
• «Ετοιμάζω εδώ και καιρό μια μεγάλη έκθεση χαρακτικής. Θα έχει να κάνει με την πραγματικότητα»

Ο ωκεανός του διαδικτύου έχει τα δικά του χρώματα και σχήματα. Τις δικές του σκιές και το δικό του φως. Η οθόνη μπορεί να αποδυναμώνει το οπτικό αποτέλεσμα, όμως υπάρχουν και εξαιρέσεις. Μία απ’ αυτές είναι τα έργα της Βαλεντίνης Μαυροδόγλου, είναι η Βαλεντίνη Μαυροδόγλου, εικαστικός [χαράκτρια και ζωγράφος]. Αν τη βρείτε στον ψηφιακό κόσμο, σίγουρα θα θέλετε να δείτε τη δουλειά της και στον πραγματικό. Τα έργα της γεμάτα ένταση, αντιθέσεις, λυρισμό, ευαισθησία, δύναμη. Η γνωριμία με τέτοιους καλλιτέχνες είναι πάντα εποικοδομητική, χρήσιμη και θετική. Η Βαλεντίνη δεν σταματά να εργάζεται για την τέχνη της, δεν σταματά να ενδιαφέρεται για όσα συμβαίνουν γύρω της και δεν σταματά να μας δίνει όμορφα πράγματα [σ.σ ψάξτε το brand της, το Vale Designs]. Την ευχαριστούμε που μας μίλησε.

Τι σε έκανε να ασχοληθείς με τα εικαστικά;
Δεν μπορώ να σου πω κάτι συγκεκριμένο. Απ’ όσο θυμάμαι τον εαυτό μου πάντα με αυτά καταπιανόμουν.

Δεν υπήρξε, ας πούμε, κάποια επιρροή από την οικογένεια, τους φίλους.
Όχι, δεν υπήρξε κάτι τέτοιο. Βέβαια, όταν είπα στους γονείς μου, από πολύ μικρή, μπορεί να ήμουν και τεσσάρων ετών, ότι θέλω να ζωγραφίζω, αυτοί με υποστήριξαν απόλυτα! Έκαναν ό,τι μπορούσαν για να με βοηθήσουν. Ήταν πολύ υποστηρικτικοί. Για μένα η διαδρομή έγινε πιο ξεκάθαρη όταν με πήγαν στο Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης. Βρέθηκα εκεί, έμαθα, από τα τέσσερα και έμεινα μέχρι τα 12. Κάναμε οκτάμηνα μαθήματα ζωγραφικής, πολλά εργαστήρια, κ.α. Μάλιστα, τότε είχα φτιάξει και μια δάδα στο πλαίσιο των επερχόμενων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, γύρω στο 2001, κάπου εκεί. Το έργο είχε βραβευθεί και πήγε και στο μουσείο της Λοζάνης! Εκεί μαθαίναμε τα πάντα. Μας παρουσίαζαν ζωγράφους, ό,τι υπήρχε στο μουσείο, επίσης ό,τι ερχόταν στην Ελλάδα και γενικά ό,τι υπήρχε σε έκθεση οι γονείς μου φρόντιζαν να με πάνε.

Οι γονείς δεν σου είπαν το κλασικό «πάρε πρώτα ένα χαρτί και μετά…»
Όχι! Ποτέ! Αυτή την ελευθερία και άνεση την είδα καλύτερα όταν ξεκίνησα την προετοιμασία για τη σχολή Καλών Τεχνών, στα 14. Στο φροντιστήριο που πήγαινα ήμουν η πιο μικρή. Τα υπόλοιπα παιδιά ήταν 18-19 ετών και άνω και αρκετά είχαν προβλήματα επειδή…

…οι γονείς δεν τα άφηναν να πάνε στην Καλών Τεχνών.
Ναι. Δεν τους άφηναν να δώσουν εξετάσεις για την Καλών Τεχνών. Συνειδητοποίησα, λοιπόν, πόσο διαφορετικό ήταν το δικό μου περιβάλλον.

Ήσουν τυχερή.
Ναι! Πολύ!

Δεν υπήρξε, πάντως, κάποια αφορμή για σένα. Να δεις ξέρω γω κάτι και να πεις θα ασχοληθώ με τα εικαστικά.
Όχι. Είχα πάντα καλό περιβάλλον γύρω μου, υποστήριξη. Αυτό με βοήθησε να προχωρήσω.

«Μπορώ, δηλαδή, να δημιουργήσω κάτι γεμάτο χρώματα και από την άλλη κάτι πολύ σκοτεινό»

Τι σε ξαφνιάζει στην τέχνη σου; Υπάρχει ακόμη κάτι τέτοιο;
Δεν μπορώ να πω με ξαφνιάζει. Καλύτερα θα έλεγα με ενθουσιάζει. Τι εννοώ; Εκεί που κάνω κάτι φωτεινό, που χρησιμοποιώ έντονη χρωματική παλέτα, την επόμενη στιγμή μπορώ να φτιάξω κάτι σκοτεινό. Αυτό μου αρέσει. Ξέρεις, δεν θεωρώ ότι πρέπει να κάνουμε συνέχεια το ίδιο πράγμα. Σίγουρα υπάρχει ένα μονοπάτι, αλλά πάντα πρέπει να αναζητάς κάτι καινούργιο. Έχουμε τόσα υλικά στη διάθεσή μας να δουλέψουμε, που είναι κρίμα να μένεις στο ίδιο πράγμα.

Δεν μπορείς αυτό το ίδιο να το εξελίσσεις;
Σίγουρα.

Εσύ, βέβαια, απ’ ό,τι κατάλαβα, μιλάς για κάτι τελείως διαφορετικό.
Ναι, ναι. Μπορώ, δηλαδή, να δημιουργήσω κάτι γεμάτο χρώματα και από την άλλη κάτι πολύ σκοτεινό. Και μπορώ να κάνω και τα δύο την ίδια μέρα!

Όταν δημιουργείς, ποια από τις πέντε αισθήσεις κυριαρχεί;
Οκ… Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον.

Είναι, ξέρω γω, το προφανές, η όραση; Η αφή;
Νομίζω είναι ένα συνονθύλευμα πραγμάτων. Πριν δημιουργήσω υπάρχει ένα τελετουργικό. Βάζω μουσική, πολύ σημαντικό για μένα αυτό, και στήνω τα υλικά στον πάγκο με ευλάβεια.

Σαν χειρουργείο.
Ναι. Μετά, βέβαια, μπορεί να γίνουν όλα χάλια, αλλά στην αρχή θέλω να είναι όλα σε τάξη. Ε, κάπως έτσι ξεκινάω και μετά πάει από μόνο του, στον αυτόματο. Οπότε, δεν μπορώ να ξεχωρίσω ποια αίσθηση κυριαρχεί.

Εκείνη την ώρα, στην παραγωγική διαδικασία, δεν σκέφτεσαι.
Όχι.

Δεν θα σκεφτείς, ας πούμε, ότι επικρατεί η αίσθηση της όσφρησης.
Η όσφρηση είναι μάλλον το τελευταίο που θα επικρατήσει. Η μύτη μου, συνήθως, είναι μπουκωμένη. Άρα μάλλον αποκλείουμε την όσφρηση (γέλια).

«Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τον λευκό καμβά δεν πρέπει να κρατιέσαι από το προηγούμενο έργο»

Τις εικόνες των έργων σου τις κρατάς πάντα μέσα σου ή όταν δημιουργείς τις αφήνεις πίσω σου;
Νομίζω ότι τις κρατάω, αλλά με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τον λευκό καμβά δεν πρέπει να κρατιέσαι από το προηγούμενο έργο.

Ναι, μπορείς, όμως, να πάρεις έμπνευση.
Ως ένα βαθμό ισχύει αυτό. Τι θέλω να πω; Όταν είσαι στο εργαστήριο έχεις πολλά πράγματα γύρω σου. Κάποιο προηγούμενο έργο θα είναι κρεμασμένο, κάποιο θα στεγνώνει… Κάτι θα πάρει το μάτι σου και ενδεχομένως να σου προσφέρει ένα δημιουργικό ερέθισμα. Μέχρι εκεί όμως. Μετά πρέπει να συνεχίσεις με αυτό που κάνεις και να πάρεις απόσταση από τα προηγούμενα. Έπειτα, οι περισσότεροι εικαστικοί έχουμε και το αίσθημα του ανολοκλήρωτου να μας βασανίζει. Δεν μπορούμε να μένουμε λοιπόν στα παλιά. Ξέρεις, συχνά αναρωτιόμαστε αν κάτι λείπει και κρατιόμαστε να μην προσθέσουμε κάτι και χαλάσει το έργο. Σε όλη αυτή τη διαδικασία μπαίνει και η τεχνολογία και υπάρχει μια ιδιαίτερη αντίθεση με το χειροποίητο. Τελευταία έχω ξεκινήσει να δουλεύω και με το ipad. Έχει ένα πρόγραμμα με πολλά εργαλεία που μοιάζουν με αυτά που χρησιμοποιώ στο εργαστήριο. Διαθέτει πολλά πινέλα που μπορούν να μιμηθούν τα παστέλ, το λάδι… Αν και έχω ασχοληθεί με το ψηφιακό κομμάτι, έχω κάνει και γραφίστρια, αυτό είναι κάτι καινούργιο για μένα. Στο ipad έχεις και την πένα και η διαδικασία μοιάζει πολύ με αυτήν του εργαστηρίου. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι με το ipad μπορείς να πας πίσω και να διορθώσεις πράγματα, ενώ στην πραγματικότητα αυτό δεν γίνεται.

Υπάρχουν χρώματα που δεν έχεις ανακαλύψει;
Σίγουρα.

Το ψάχνεις;
Όχι εξ αρχής. Στη δημιουργική διαδικασία μπορεί να το κάνεις, αλλά κάπου βάζεις όριο. Είναι ατελείωτο αυτό.

Όταν βρίσκεις το καινούργιο χρώμα, ενθουσιάζεσαι;
Σίγουρα. Ωστόσο, δεν θα κρατηθείς απ’ αυτό. Έχεις σίγουρα μια μεγάλη γκάμα από έτοιμα χρώματα, αλλά πάντα μπορείς να δουλέψεις και μόνο με τα βασικά και να δημιουργήσεις όλη την παλέτα σου επιτόπου. Αυτό, βέβαια, έχει να κάνει και με το υπικό που χρησιμοποιείς την εκάστοτε φορά. Όταν ήμουν μικρή, μπορεί να καθόμουν ώρες και να έκανα αυτό που περιγράφεις, να ψάχνω χρώματα. Συνέχεια έκανα μίξεις. Περνούσε τόσο πολύ η ώρα, που μετά δεν είχα χρόνο να ζωγραφίσω (γέλια). Τώρα οι χρόνοι μου είναι διαφορετικοί. Η πίεση της καθημερινότητας, οι υποχρεώσεις, όλο αυτά δεν επιτρέπουν πάντα να ασχοληθείς τόσο πολύ με την ατελείωτη ανάμιξη χρωμάτων, όσο υπέροχη διαδικασία και να είναι. Την ώρα της δουλειάς, βέβαια, μπορεί να προκύψει μια ωραία ανάμιξη. Ηθελημένα, πάντως, δεν το επιδιώκω πια.

Τα έργα που φτιάχνεις, τα βρίσκεις μέσα σου ή είναι εκεί έξω;
Είναι συνδυασμός. Κάθε έργο είναι κάτι απ’ έξω με τη δική μου οπτική. Και με προσθήκες βέβαια.

Προσθήκες;
Θα σου εξηγήσω. Με τα έργα μου δεν θέλω να φωτογραφίζω, Θέλω να προσκαλέσω τον θεατή σε μια νέα εμπειρία, σε μια διαφορετική οπτική .Το να κάνεις, για παράδειγμα, κάτι πολύ ρεαλιστικό, θεωρώ ότι στις μέρες μας είναι σχετικά περιττό. Υπάρχει, εν τω μεταξύ, ένα κίνημα που θα το έλεγα υπερ-ρεαλιστικό (sic). Τεχνικά μπορεί να είναι άρτιο και εντυπωσιακό, όμως πλέον έχουμε τις φωτογραφικές μηχανές! Κάποτε ο ρεαλισμός εξυπηρετούσε να αποτυπωθούν κάποια πράγματα. Βοηθούσε να περάσουν πράγματα στις επόμενες γενιές. Τώρα, γι’ αυτό, όπως είπα, έχουμε τις φωτογραφικές μηχανές. Σήμερα είσαι ελεύθερος να προσθέσεις τα δικά σου στοιχεία, να βάλεις δικά σου πράγματα στο έργο. Αυτό γινόταν και παλιότερα, όμως έπρεπε να ψάξεις για να βρεις αυτές τις λεπτομέρειες. Τώρα, στις μέρες μας, έχεις την ελευθερία να κάνεις ό,τι θες. Είναι κρίμα, λοιπόν, να κλείνεις τον εαυτό σου σε ένα κουτί μόνο ρεαλιστικό. Οπότε, πάντα είναι ενδιαφέρον να ξεφεύγεις από τα κουτιά και γω το προσπαθώ.

Αν θέλει κάποιος να καταλάβει τη δουλειά σου, ποια θα του έλεγες ότι είναι τα χαρακτηριστικά της;
Είναι αυτό που σου είπα και στην αρχή. Η δουλειά μου έχει μια νοητή διαγώνιο που τη χωρίζει. Υπάρχει, δηλαδή, η “φωτεινή” και η “σκοτεινή” πλευρά.

Έχει αντιθέσεις;
Ναι, σίγουρα έχει. Έχει ένταση, έχει μοτίβα και είναι, θεωρώ, αιχμηρή με τον τρόπο της.

Το «αιχμηρή» πώς το εννοείς;
Είτε αισθητικά είτε θεματικά.

«Η τέχνη σου είναι η γλώσσα σου, ο τρόπος σου να αντιληφθείς, προσεγγίσεις τα πράγματα»

Είναι τα έργα σου σχόλια πάνω στην πραγματικότητα;
Ναι.

Είναι αναγκαίο αυτό για σένα;
Ναι, σίγουρα. Είμαι άνθρωπος που ενδιαφέρομαι γι’ αυτό που ζούμε γύρω μας. Θεωρώ ότι όλοι οι καλλιτέχνες…

…πρέπει να μιλάτε;
Να μιλάμε και να το κάνουμε και μέσα από την τέχνη μας. Η τέχνη σου είναι η γλώσσα σου, ο τρόπος σου να αντιληφθείς, προσεγγίσεις τα πράγματα. Για μένα πρέπει να παίρνεις θέση.

Κι ας έχει τίμημα αυτό, έτσι;
Σίγουρα υπάρχει τίμημα.

Μπορεί κάποιο έργο σου να σου στοίχισε;
Η στάση που έχεις μπορεί να σου στοιχίσει για αρχή. Για παράδειγμα, όσο πιο έντονα πόσταρα, στα social media, σχετικά με την Παλαιστίνη, τόσο πιο πολύ με εξαφάνιζε ο αλγόριθμός.

Α, εντάξει, κατάλαβα. Δεν μου κάνει εντύπωση. Υπάρχει, όμως, περίπτωση να μη σε διαλέξανε σε κάποια γκαλερί γιατί τα έργα σου ενοχλούν;
Όχι, αυτό δεν έχει γίνει. Πρέπει να σου πω ότι πλέον online γκαλέρι στην ουσία είναι τα social media και πολλοί “εκθέτουμε” και εκεί τα έργα μας. Αυτό έχει κινδύνους, έτσι; Ας πούμε, έχουν υπάρξει λογαριασμοί που προσπάθησαν να κλέψουν τη δουλειά μου και οι ανάλογες πλατφόρμες social media λειτούργησαν άψογα. Κατέβασαν τους λογαριασμούς και προστάτεψαν τα πνευματικά μου δικαιώματα. Από την άλλη, βέβαια, και μιλάω κυρίως για social media, ενοχλούν πράγματα που μπορεί να μη συνάδουν με τις εντολές τους. Σου έχω και παράδειγμα, κάπως αστείο. Ήταν καλοκαίρι και εγώ δουλεύω. Καταγράφω τη δουλειά μου σε βίντεο και το μόνο που φαίνεται από μένα είναι το μισό μου χέρι. Φοράω κάτι αμάνικο, λόγω ζέστης, και εργάζομαι. Αυτό που τυπώνω είναι μια αγκαλιά. Θεωρητικά είναι κάτι αποδεκτό, ακίνδυνο, έτσι; Ε, το Instagram κατέβασε το βίντεο ως ανήθικο περιεχόμενο! Επειδή ήταν γυμνό το χέρι μου! Στο Instagram, βέβαια, βλέπεις άλλα κι άλλα. Εκείνη την περίοδο, πρέπει να πω, ανέβαζα και πολλά για την Παλαιστίνη, για τη Γάζα… Σίγουρα, λοιπόν, υπάρχει λογοκρισία, ένα τίμημα σε ό,τι κάνεις και λες. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να ζυγίζεις τα πράγματα και για μένα η πλευρά που θα διαλέξεις είναι ξεκάθαρη.

Είναι θέμα αξιών για σένα. Δεν έχει να κάνει με το κέρδος.
Είναι σίγουρα θέμα αξιών.

Βέβαια, κάποιος μπορεί να πει «μα, πρέπει και να ζήσουμε».
Σίγουρα, αλλά δεν θεωρώ ότι το κέρδος πρέπει να μπαίνει πάνω απ’ όλα.

Άρα, έχεις κάνει δράσεις αφιλοκερδώς;
Ναι, πολλές φορές και θα συνεχίσω να κάνω.

«Ετοιμάζω εδώ και καιρό μια μεγάλη έκθεση χαρακτικής. Θα έχει να κάνει με την πραγματικότητα»

Οι επιρροές σου ποιες είναι;
Έχω πολύ καιρό να σκεφτώ αυτήν την ερώτηση.

Έλληνες, ξένοι καλλιτέχνες…
Σίγουρα με επηρεάζει πολύ η πραγματικότητα. Η φύση επίσης με ενδιαφέρει πολύ. Τώρα από καλλιτέχνες… Θα σου πω, έτσι γρήγορα, τον Γκογκέν. Βέβαια, μεγαλώνοντας κάπως τα ξεχνάς αυτά. Αρχίζεις να φτιάχνεις το δικό σου έργο, τη δική σου ταυτότητα. Όσον αφορά τη χαρακτική, που είναι και η κύρια τέχνη μου, υπάρχουν κάποιοι που μου έρχονται πιο άμεσα. Στη χαρακτική, εν τω μεταξύ, είναι πολλές οι τεχνικές. Να χαράξεις πάνω στο μέταλλο, στο ξύλο… Σαν χώρα έχουμε εξαιρετικούς χαράκτες. Άνθρωποι που δούλεψαν σε δύσκολες συνθήκες και ήταν και αγωνιστές! Καλλιτέχνες που έφτιαξαν εμβληματικά έργα, όπως ο Τάσος, η Κατράκη, Ο Ορφανός, και πολλοί άλλοι. Να αναφέρω επίσης τη Γερμανίδα χαράκτρια Kathe Kollwitz. Αποτύπωσε τον πόνο της μάνας για τα παιδιά της, το βίωμα των πολέμων, την καταπίεση της εργατικής τάξης… Τρομερή γραφή, θεματολογία. Δεν μπορώ, επίσης, να μη σταθώ στην ιαπωνική χαρακτική. Οι επιρροές είναι πολλές. Ο κυβισμός του Πικάσο άλλη μία επιρροή…

Και ασυνείδητα μπορεί να λειτουργούν.
Ναι.

Εσύ, βέβαια, προσπαθείς να δημιουργήσει το δικό σου στιλ.
Δεν είναι καθόλου εύκολο αυτό, να βρεις τη γραφή σου. Πιστεύω, όμως, πως είμαι σε καλό δρόμο.

Κάποιος έχει πει ότι ο καλός καλλιτέχνης κλέβει, ο κακός μιμείται
Ναι, ακριβώς.

Δεν θα γίνεις ο Πικάσο, αλλά…
Τώρα που αναφέρεις τον Πικάσο και σε σχέση με τις επιρροές, να σου πω ότι ο Τζάκσον Πόλοκ είχε εμμονή μαζί του. Θεωρούσε ότι έπρεπε να ζωγραφίζει όπως ο Πικάσο. Αυτό τον κρατούσε πίσω, δεν τον άφηνε να εξελιχθεί. Και ο Πόλοκ μου αρέσει. Και μου αρέσει αυτό που έκανε για την εποχή του. Όπως και να χει, θεωρώ ότι δεν υπάρχει λόγος να επαναλαμβάνονται κάποιες καινοτομίες που έγιναν στο παρελθόν στην τέχνη.

Δεν μπορείς να αντιγράψεις, ας πούμε, τον Πόλοκ.
Ναι και δεν έχει και νόημα να το κάνεις. Παράδειγμα. Είναι άσκοπο να αντιγράψεις το Μαύρο Τετράγωνο του Μάλεβιτς. Αυτός το έκανε γιατί είχε να δηλώσει κάτι συγκεκριμένο.

Ετοιμάζεις κάτι αυτήν την περίοδο;
Ετοιμάζω εδώ και καιρό μια μεγάλη έκθεση χαρακτικής. Θα έχει να κάνει με την πραγματικότητα. Το τι βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.

Εδώ στην Αθήνα θα γίνει;
Ναι. Βέβαια, έχει δουλειά ακόμη. Έπειτα, είναι πολλές δράσεις που θα γίνουν, ομαδικά πράγματα. Υπάρχουν εκθέσεις στην Πολωνία, στην Αρμενία και πολλά ακόμη… Γενικά δεν είμαι άνθρωπος που κάθεται. Πάντα δουλεύω κι ας μην υπάρχει κάποια έκθεση μπροστά. Το να δημιουργώ είναι καθημερινή μου ανάγκη. Να πω εδώ και για ένα πολύ ενδιαφέρον πρότζεκτ που είχα συνεπιμεληθεί πριν δύο χρόνια και τώρα θα θέλαμε να το επεκτείνουμε κι άλλο. Είχε να κάνει με τη σύνδεση θεάτρου-χαρακτικής. Με τον συνεπιμελητή μου, τον Γιώργο Τρικκαλιώτη, είχαμε καλέσει καλλιτέχνες να δημιουργήσουν θεατρικά κοστούμια με χαρακτικά έργα πάνω τους. Ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον συνονθύλευμα. Τα ρούχα αυτά ήταν φορέσιμα (sic), κανονικά, και έγιναν και performance στον πλαίσιο του project. Ήταν κάτι διαφορετικό και εμένα μου αρέσουν πολύ αυτά. Με ενδιαφέρει να βγαίνει η τέχνη έξω από τον τοίχο!

Να πηγαίνει στον κόσμο.
Ναι και αυτό προσπαθώ να κάνω και γω με το brand μου,το Vale Designs. Στην ουσία παίρνω τα έργα μου και τα μετατρέπω σε καθημερινά αντικείμενα. Τα βάζω, δηλαδή, σε μια τσάντα, σε ένα φουλάρι, σε μια μαξιλαροθήκη, σε φούτερ… Για μένα η τέχνη πρέπει να είναι κομμάτι της καθημερινότητας μας.

Πρέπει να μοιραστεί.
Ναι, και πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους. Μου αρέσει να υπάρχει τέχνη στους τοίχους, αλλά μου αρέσει ακόμη περισσότερο να υπάρχει τέχνη παντού!

Σε ευχαριστώ πολύ.
Και γω σε ευχαριστώ.

*Η Βαλεντίνη Μαυροδόγλου στο Instagram και στο Facebook. Για το Vale Designs ΕΔΩ