Η ιστορική συμφωνία στο Νταβός: Η έγκριση Παπανδρέου-Οζάλ για «μη πόλεμο» και η κατάληξη στο «mea culpa» του Ανδρέα (vid)

• Τι οδήγησε στη συμφωνία
• Η ιστορική συμφωνία στο Νταβός
• Η παραδοχή του Παπανδρέου: «Mea culpa»

Ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός, Ανδρέας Παπανδρέου, με τον αντίστοιχο Τούρκο, Τουργκούτ Οζάλ, σύναψαν συμφωνία για «μη πόλεμο» στο Νταβός της Ελβετίας, στις 30 Γενάρη του 1988 και η κατάληξη ήταν το ιστορικό «mea culpa» (λάθος μου).

Τι οδήγησε στη συμφωνία

Το ιστορικό πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων το 1988 παρέχει ουσιαστική εικόνα για τη σημασία της συνάντησης στο Νταβός μεταξύ του Ανδρέα Παπανδρέου και του Τουργκούτ Οζάλ. Για δεκαετίες, αυτές οι δύο γειτονικές χώρες είχαν εμπλακεί σε μια σειρά από συγκρούσεις και εντάσεις που προέρχονταν από εδαφικές διαφορές, ιδίως όσον αφορά το Αιγαίο και τη διχοτόμηση της Κύπρου.

Η επιθετική ρητορική και η στρατιωτική στάση κυριαρχούσαν συχνά στο πολιτικό τοπίο, καθιστώντας την προοπτική του πολέμου απτό φόβο και για τα δύο έθνη. Ωστόσο, η συνάντηση στο Νταβός σηματοδότησε ένα σημείο καμπής καθώς και οι δύο ηγέτες αναγνώρισαν την επείγουσα ανάγκη να αναδιαμορφώσουν τις σχέσεις των χωρών τους και να προχωρήσουν προς μια πιο ειρηνική συνύπαρξη, με αποκορύφωμα μια ιστορική συμφωνία για «όχι πόλεμο» και επίλυση εκκρεμών διαφορών.

Πριν από μερικούς μήνες, τον Μάρτιο του '82, σημειώθηκε μια έντονη ελληνοτουρκική κρίση, η οποία προκλήθηκε από την επιθυμία του Ανδρέα Παπανδρέου να εξετάσει την πιθανότητα ύπαρξης κοιτασμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο.

Αυτή η πρωτοβουλία προκάλεσε την οργή των Τούρκων, οι οποίοι απείλησαν με στρατιωτική δράση και έστειλαν το ωκεανογραφικό σκάφος «Σισμίκ» κοντά στη Λέσβο, συνοδευόμενο από τουρκικές φρεγάτες και αντιτορπιλικά. Η σύγκρουση αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή, καθώς οι τουρκικές δυνάμεις αποχώρησαν.

Η ιστορική συμφωνία στο Νταβός

Ανδρέας Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ θέλησαν να εξομαλύνουν τις σχέσεις των δύο χωρών, ώστε να μην προκύψει παρόμοια ένταση στο μέλλον. Αποφάσισαν να συναντιούνται, τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο, και να εγκαταστήσουν απευθείας τηλεφωνική γραμμή, όπως και την σύσταση δύο πολιτικών επιτροπών, της Πολιτικής Επιτροπής και της Επιτροπής Συνεργασίας (οικονομική), οι οποίες συναντόντουσαν αντιστοίχως στις δύο χώρες συγχρόνως.

Η Πολιτική Επιτροπή θα κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για να εντοπίσει τα προβλήματα και να εξετάσει τις δυνατότητες για την επίτευξη μόνιμων λύσεων. Από την άλλη πλευρά, η Οικονομική Επιτροπή θα ανέλυε τους τομείς συνεργασίας, όπως η οικονομική συνεργασία, οι μικτές επιχειρήσεις, το εμπόριο, ο τουρισμός, οι επικοινωνίες και οι πολιτιστικές ανταλλαγές.

Δύο ημέρες αργότερα, υπογράφηκε η συμφωνία της 1ης Φεβρουαρίου, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του διαλόγου για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Αμέσως μετά τη συνάντησή του στο Νταβός, ο Ανδρέας Παπανδρέου δήλωσε: «Επιτύχαμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα».

Το «Κυπριακό» δεν αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης στη συνάντηση, καθώς ο Παπανδρέου έκανε μόνο μια σύντομη αναφορά, γεγονός που έδωσε την ευκαιρία στους αντιπάλους του να μιλούν για «προδοσία» και άλλα παρόμοια.

Η παραδοχή του Παπανδρέου: «Mea culpa»

Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς θα ακουστεί απ' τα έδρανα της Βουλής το περίφημο «mea culpa», που σημαίνει «λάθος μου». Η Νέα Δημοκρατία κατέθεσε πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης. Ο λόγος ήταν, όπως υποστήριζε ο Κων/νος Μητσοτάκης ότι «έβαλε το Κυπριακό στο ράφι για χάρη της εξομάλυνσης των σχέσεων με την Τουρκία».

«Μου είναι αδύνατο να καταλάβω πώς μπήκε αυτή η κουβέντα, ότι βάζουμε το Κυπριακό "στο ράφι", όταν ο κ. Κυπριανού, τότε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, και εγώ συμφωνήσαμε, πριν πάω στο Νταβός, τι ακριβώς θα πρότεινα στον κ. Οζάλ για την άμεση λύση του Κυπριακού. Ο Οζάλ δεν είχε απορρίψει την πρόταση που κατέθεσα.

«Είναι "ράφι" αυτό; Όχι, κύριοι, δεν είναι ράφι» πρόσθεσε ο Ανδρέας Παπανδρέου, με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη να του φωνάζει από τα έδρανα ότι «εσείς το είπατε αυτό» και τον ίδιο να απαντά «όχι με την έννοιά σας, κύριε». Οταν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης επέμεινε να τον κατηγορεί ότι εκείνος είχε μιλήσει για «ράφι», τότε ο πρωθυπουργός απάντησε «mea culpa, σας ευχαριστεί; Εγώ, όταν βάζω τα βιβλία στο ράφι, κ. Μητσοτάκη, τα ξαναβγάζω. Εσείς τα αφήνετε».