Στη μνήμη της μνήμης
Τα πρώτα μου κλάματα, τα πρώτα μου γέλια λέξεις ήταν. Τα πρώτα βήματα, τα πρώτα χτυπήματα, οι πρώτες αγκαλιές και τα πρώτα χάδια, λέξεις ήταν. Οι πρώτες εικόνες, οι πρώτοι ήχοι και οι πρώτες συλλαβές, λέξεις ήταν. Οι πρώτες προτάσεις, τα πρώτα ορθογραφικά λάθη, οι πρώτες εμπνεύσεις, λέξεις ήταν. Οι πρώτες επαναστάσεις, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, οι πρώτοι χωρισμοί, λέξεις ήταν. Οι σπουδές, οι επιλογές, οι αναζητήσεις, λέξεις ήταν. Η συντροφιά, η αγάπη, η οικογένεια, η γιορτή, ο θάνατος, το πένθος, λέξεις ήταν. Και το πρώτο βιβλίο που διάβασα, έγραψα λέξεις ήταν και καρδιές και κλοπές και πόνος και μουσική και αίμα και ήλιος που ανθίζει και μνήμη που επιμένει… Όμως… για μισό λεπτό. Η μνήμη δεν είναι μόνο λέξεις. Είναι και αναρίθμητοι καθρέφτες που σώζουν τους απέθαντους εαυτούς μας. Και όταν στρεφόμαστε σε αυτήν, δεν συνομιλούμε με τις λέξεις που έχουν σάρκα, οστά και καρδιά. Με τις εκλάμψεις και το υγρό γυαλί επικοινωνούμε. Και όταν τολμάμε να περάσουμε το ασημένιο όριο, στη μνήμη της μνήμης εισχωρούμε! Τότε, και μόνο τότε συνειδητοποιούμε ότι ο χρόνος είναι σκοτάδι, ο μόνος κοινός τόπος που όλα τα ενώνει, όλα τα σώζει και όλα φυλακίζει. Σε αυτό το σημείο έφτασε, ακούμπησε, ο Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ και μας έδωσε το αριστούργημα «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (Εκδόσεις Πατάκη).
Το μέλλον που θα αφήσουμε πίσω
Το βιβλίο του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ σε καλεί να διαλέξεις το ένα βιβλίο της ζωής σου και τη μία ζωή της ζωής σου! Οι λέξεις στο χαρτί να μη σβήσουν και οι στιγμές στο απέραντο χώρο να μη χαθούν. Δύσκολο, αλλά απαραίτητο για το μέλλον που θα αφήσουμε πίσω. Γιατί, όμως, το ένα βιβλίο; Γιατί εκεί βρίσκεται το αληθινό κομμάτι της ζωής που διαρκώς διαιρείται. Το όνομά μας, οι εμπειρίες, οι αποτυχίες, οι επιτυχίες μας, είναι ένα από τα άπειρα προσωπεία που «φορά» η ασύνορη επικράτεια του χρόνου. Σε κάθε βιβλίο που αγαπάμε, κρατάμε, ρίχνουμε και κομμάτια, ή ολόκληρο, του ονόματός μας. Η ιστορία του συγγραφέα γίνεται δική μας και εμείς το θέμα του επόμενου βιβλίου, των επόμενων… Ο περιορισμένος χώρος του χαρτιού θα συμπυκνώσει τις προσωπικές ψηφίδες στη μία πολυσέλιδη-ολιγοσέλιδη λογοτεχνική προσπάθεια. Και η ζωή μας, θα γίνει η ζωή τους. Τα εκφραστικά σχήματα, τα σημεία στίξης, τα ύφη και τα λογοτεχνικά είδη, θα αγκαλιάσουν-προστατεύσουν το σταθερό ρευστό του βίου μας, τη μνήμη. Το σχήμα «Μνήμη+Λογοτεχνία» ισοδυναμεί με τη σαρκική διαιώνιση της ζωής και το εν λόγω βιβλίο είναι η εικόνα, η ταυτότητά της.
Πορεία προς το άναμμα της εσωτερικής φωτιάς
Ο Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ γράφει για το βιβλίο μέσα στο βιβλίο και για τη μάχη της αγάπης, της συντροφιάς και της αποδοχή έξω από τη μνήμη και μέσα σε αυτήν. Το 2018 ο νεαρός συγγραφέας, Σενεγαλέζος, Ντιεγκάν Λατύρ Φέιγ ανακαλύπτει στο Παρίσι το βιβλίο Ο λαβύρινθος του απάνθρωπου. Συγγραφέας του Τ.Σ. Ελιμάν. Έτος έκδοσης 1938. Ο μηχανισμός της μνήμης είναι εδώ, μπροστά στον φανταστικό ήρωα και μπροστά στο αναγνώστη. Ο Σαρ προκαλεί αυτόν που τον διαβάζει να θυμηθεί και να πάει πέρα από τις ερωτήσεις. «Γιατί άντεξε αυτό το βιβλίο;». «Γιατί υπάρχουν τα Τ.Σ;». «Γιατί λαβύρινθος;». Το κουβάρι αρχίζει να ξετυλίγεται όταν γίνεται γνωστό πως ο Ελιμάν έχει υποπέσει στο έγκλημα της λογοκλοπής. Από εκεί, όμως, πυροδοτείται η αντίστροφη πορεία που οδηγεί στο άναμμα της εσωτερικής φωτιάς. Ο Σαρ με πάθος, σιγουριά, ευαισθησία, δέος και μεταφυσική, μαγική, αποκαλυπτική δύναμη μας παρασύρει στο ταξίδι της μνήμης. Οι ιερές, υπεράνθρωπες, πράξεις, ο αληθινός πόνος της απώλειας, της αδυσώπητης χαράς, της αναμέτρησης με το ανεξήγητο, όλα αυτά συνθέτουν την κραυγή, το επώδυνο κομμάτι της μνήμης που δεν σωπαίνει ποτέ. Η γραφή κινητοποιεί το υγρό σκοτάδι μέσα μας και ο αναγνώστης, ο ένας και μοναδικός κριτής, ανακαλύπτει γιατί το έργο, κάθε έργο, πορεύεται μόνο του και μόνο του στην ουσία επιστρέφει σε μας. Ο Σαρ ενώνει την ανεξερεύνητη, ακατέργαστη, Αφρική με τη Δύση που παλεύει να μη ξεχάσει. Επιτυγχάνει το πέρασμα στη μνήμης της μνήμης διότι συνέχεια επιστρέφει στο απόλυτο μηδέν και σε όσα υπάρχουν πέρα απ’ αυτό: θάνατος, αγάπη, θάνατος. «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» είναι ένα υπέροχο αφηγηματικό, φιλοσοφικό, υπαρξιακό ταξίδι. Βραβεύτηκε με το Gonourt 2021 και μεταφραστικά έλαβε τη φροντίδα που του άξιζε από τη Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη.
