Από τη «γυναίκα-δείγμα» στη «γυναίκα-δείκτη», στις οθόνες μας
Μια απλή, σχεδόν παιδική αλλά πάντα σοκαριστική υπενθύμιση της διαχρονικής και ξεκάθαρης υποεκπροσώπησης των γυναικών σε αυτό που γενικά ορίζουμε ως «σοβαρή ενημέρωση» στην Ελλάδα είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι σε απόλυτους αριθμούς πληθυσμιακά περισσότερες από τους άντρες. Ναι, μοιάζει με παιδικό επιχείρημα, αλλά ποιος μπορεί να εξηγήσει κάπως καλύτερα την ισχνή παρουσία των γυναικών σε τηλεοπτικά ή/και διαδικτυακά πάνελ που αναλύουν την πολιτική επικαιρότητα;
Όπως ορθά θέτει τις βάσεις του προβλήματος ο Οδηγός Καλών Πρακτικών για Δημοσιογράφους και ασχολούμενες-ους με τα ΜΜΕ του τμήματος ΕΜΜΕ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, έχουμε σχεδόν συνηθίσει να βλέπουμε στις συζητήσεις στα ΜΜΕ μία γυναίκα και τέσσερις άντρες. Αυτό ονομάζεται στη βιβλιογραφία «γυναίκα-δείγμα» [token woman] και είναι σαφής ένδειξη έμφυλης διάκρισης: οι άντρες είναι καταλληλότεροι να μιλούν για σοβαρά θέματα δημόσια, οι γυναίκες πολύ λιγότερο.
Αντιθέτως, η τάση δείχνει ότι οι γυναίκες είναι καταλληλότερες για παρουσίαση ή/και πάνελ εκπομπών lifestyle και gossip χαρακτήρα. Η τηλεόραση, το «σύστημα» δείχνει πως έχει κάνει τη μοιρασιά του. Οι άντρες είναι για αυτό το περιεχόμενο, οι γυναίκες είναι για το άλλο.
Στον προαναφερθέντα οδηγό, δημοσιεύονται και τα ευρήματα έρευνας που διενεργήθηκε το 2015 σε 114 χώρες και έδειξε ότι μόνο 24% των πηγών των ειδήσεων είναι γυναίκες. Πιο αναλυτικά, από τα 45.402 άτομα που τους πήραν συνέντευξη ώστε να χρησιμοποιηθούν οι απαντήσεις τους σε 22.136 ρεπορτάζ, μόνο 24% των συνεντευξιαζόμενων ήταν γυναίκες. Επιπλέον, μέσα σε δέκα χρόνια έρευνας, από το 2004 έως το 2015, το ποσοστό των γυναικών που ερωτήθηκε για την εξειδικευμένη τους γνώση είναι μόλις 19%.
Μια συνολική προσπάθεια προς τη σωστή κατεύθυνση
Αν υπάρχει ένας φορέας που πήρε την ευκολία του να αναπαράγουμε το στερεότυπο της γυναίκας ως το αδύναμο φύλο, αυτός δεν είναι άλλος από τα κραταιά ΜΜΕ της χώρας. Στο Gazzetta, ένα site με συντριπτικά μεγαλύτερο το ποσοστό των ανδρών επισκεπτών σε σχέση με αυτό των γυναικών, η προσπάθεια είναι καθημερινή.
H ενέργεια ‘Gazzetta Women’, το πρότζεκτ δηλαδή της πληρέστερης και δικαιότερης ανάδειξης των γυναικών στον αθλητισμό, είναι ο βασικός πυλώνας μιας στρατηγικής που θέλει να διορθώσει ανορθογραφίες του παρελθόντος, ειδικά στο σύνολο του αθλητικού Τύπου των τελευταίων δεκαετιών. Τα αθλητικά ΜΜΕ είναι άλλωστε τα πρώτα που συνέβαλαν στο να θεωρούνται, για παράδειγμα, βραδιές με πλήρη δράση στο Champions League, ως «ακατάλληλες» για γυναίκες: ως βραδιές που ο άντρας θα κάτσει σπίτι να απολαύσει μπάλα και που η γυναίκα μόνο εμπόδιο μπορεί να του είναι σε αυτή τη διαδικασία.
Αυτά τα γνωστικά λάθη έχουν αφομοιωθεί από τη συλλογική συνείδηση και τουλάχιστον μέχρι τα τελευταία χρόνια διαιωνίζονταν σε άρθρα, δελτία, κωμικά σκετς, memes στο διαδίκτυο και σε συζητήσεις φίλων.
Οι γυναίκες καλούνται πια να καλύψουν ένα εις βάρος τους χάντικαπ, για το οποίο ουσιαστικά δεν έχουν απολύτως καμία ευθύνη. Η ευθύνη για να καλυφθεί αυτό το ντεζαβαντάζ βαραίνει τα ίδια τα ΜΜΕ, όλους εμάς ξεχωριστά. Οι τρόποι για να τα καταφέρουμε είναι από απλούστατοι έως πολυσύνθετοι. Το βασικό είναι ότι οι τρόποι είναι πολλοί.
Από το πιο σύνθετο, ήτοι το να αναζητούμε γυναίκες-ειδικούς στο εκάστοτε ρεπορτάζ (π.χ. δεν γίνεται να υπάρχουν μόνο άνδρες φοροτεχνικοί ή ειδικοί στο τένις) ως το πιο απλό, όπως το να προηγούνται πάντα οι γυναίκες στις προσφωνήσεις μας, οι τρόποι είναι εκεί. Αυτό που λείπει, ή τουλάχιστον που έλειπε μέχρι σήμερα, είναι η διάθεση και η προσήλωσή μας στο να κατορθώσουμε η γυναίκα να γίνει ο δείκτης και όχι το δείγμα στο δημόσιο λόγο και στα δημοσιογραφικά τερέν.
Θα έπρεπε να είναι αυτονόητο. Δεν είναι. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα καταφέρουμε να γίνει. Ο καθένας προσφέροντας από το «γήπεδο» που μπορεί.
Περισσότερα για το #thema_isotitas
Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν αποτελούν προσωπικές απόψεις του συντάκτη / της συντάκτριας και δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού του ΕΟΧ ή του Διαχειριστή Επιχορήγησης του Προγράμματος Active citizens fund στην Ελλάδα (Ίδρυμα Μποδοσάκη σε συνεργασία με το SolidarityNow).
Το Έργο «Η Ισότητα των Φύλων στην Πρώτη Σελίδα» υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και εταίρο τη Liquid Media.
Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους €13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.
