Ψάχνοντας την αλήθεια
Στην κοινωνία του 2021, είναι πολύ δύσκολο να κρυφτείς. Θεσμικά, νομικά, ίσως και να τα καταφέρεις, γιατί ο νόμος δυσκολεύεται πολύ να ακολουθήσει τις τεχνολογικές εξελίξεις. Όσον αφορά, όμως, την κοινωνία, ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον.
Εδώ και χρόνια, βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι. Από την μία είναι τα «συστημικά» ΜΜΕ, αυτά που ξέρουμε εδώ και δεκαετίες, αυτά που λειτουργούν με έναν συγκεκριμένο τρόπο εδώ και δεκαετίες, αυτά που πληροφορούνται και πληροφορούν με έναν συγκεκριμένο τρόπο εδώ και δεκαετίες, τα ΜΜΕ του «κουτιού» και του χαρτιού. Από την άλλη, πλέον, είναι οι ίδιοι οι πολίτες και τα social media.
Η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς μιας κοινωνίας, μας λένε, ότι είναι η βάση της δημοκρατίας μας. Διαφωνώ. Όχι με την πρόταση, η οποία αρχίζει και φαντάζει ουτοπική στην Ελλάδα του 2021, αλλά με το κατά πόσο ισχύει σήμερα, τώρα. Αυτή τη στιγμή, δεν είναι η εμπιστοσύνη που επικρατεί, αλλά ο φόβος.
Στην Ελλάδα του 2021, ο συνδετικός κρίκος στην αλυσίδα της κοινωνικής συνοχής είναι ο φόβος. Το «ποίημα», που τραγουδούσε ο Γιάννης Μηλιώκας. Αυτό που πρέπει να πούμε, για να γλιτώσουμε.
Τα όσα έγιναν στη Νέα Σμύρνη την Κυριακή, είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα της μετάβασης, που πραγματοποιείται εδώ και καιρό στη συνείδηση της κοινωνίας μας. Αυτό που λείπει τις περισσότερες φορές είναι η απόδειξη. Την Κυριακή, όμως, είχαμε αποδείξεις, βίντεο, εικόνα. Κι επιχειρήματα που κατέρρευσαν σαν χάρτινος τοίχος μέσα σε λίγα λεπτά. Γιατί τα «όπλα του πολέμου» έχουν μεταλλαχθεί.
Η πλειοψηφία των ΜΜΕ βασίστηκε στην παραδοσιακή αλυσίδα ενημέρωσης. Πήραν μία ενημέρωση από την αστυνομία περί 30 ατόμων που επιτέθηκαν σε 4-5 αστυνομικούς στην πλατεία της Νέας Σμύρνης και χωρίς να μπουν στη διαδικασία να το διασταυρώσουν, το «έτρεξαν». Γιατί η πηγή θεωρείται έγκυρη. Είναι η ίδια η αστυνομία, αποκλείεται να έχει παραπληροφορήσει. Την ίδια ακριβώς στιγμή, έμπαινες στο twitter κι έβλεπες βίντεο από το περιστατικό που ανέβαζαν πολίτες και κάτι δεν πήγαινε καλά. Η εικόνα δεν συμβάδιζε με τις λέξεις. Κι όχι γιατί μία εικόνα αξίζει χίλιες λέξεις, αλλά γιατί αυτές οι χίλιες λέξεις περιέγραφαν κάτι άλλο.
Μπορούμε να κρυφτούμε πίσω από το δάχτυλό μας και να πούμε, ότι όλα τα ΜΜΕ είναι ανεξάρτητα και δεν ακολουθούν γραμμές. Όλοι ξέρουμε κατά πόσο ισχύει αυτό ή όχι. Υπάρχει, όμως, μια σημαντική παράμετρος, που έχουμε χάσει εδώ και καιρό. Είναι ένα πράγμα να ακολουθείς γραμμή, όταν εκφράζεις άποψη κι ένα άλλο τελείως, να ακολουθείς γραμμή, όταν καταγράφεις γεγονότα. Το γεγονός είναι γεγονός. Είναι ένα, δεν αλλάζει. Ο πολίτης στη Νέα Σμύρνη ξυλοκοπήθηκε από αστυνομικούς, χωρίς να κρατάει όπλο, χωρίς να απειλεί κανέναν. Δεν επιδέχεται ερμηνειών αυτό, γιατί υπάρχει εικόνα. Το βλέπεις, ακούς τις συνομιλίες.
Όταν λοιπόν, ο οποιοσδήποτε μπορεί να δει τι έγινε και διαβάζει - ακούει - βλέπει τα ΜΜΕ να του λένε κάτι άλλο, αυτόματα χάνει την εμπιστοσύνη του σ’ αυτά. Και η Νέα Σμύρνη είναι η κορυφή ενός παγόβουνου που το μέγεθός του αυξάνει κάθε μέρα. Και η έλλειψη εμπιστοσύνης, οδηγεί στην καχυποψία. Και η καχυποψία οδηγεί στον φόβο.
Φόβος, ότι τα ΜΜΕ τα παίρνουν. Φόβος, ότι τα ΜΜΕ καλύπτουν την κυβέρνηση και τις αστυνομικές αυθαιρεσίες. Φόβος, ότι τα ΜΜΕ δεν σου λένε την αλήθεια.
Για τα όσα έγιναν στη Νέα Σμύρνη, θα διεξαχθούν έρευνες. Θα βγουν πορίσματα, θα τα πληροφορηθούμε και ο καθένας θα βγάλει τα συμπεράσματά του. Η ζημιά, όμως, έχει ήδη προκληθεί. Σε όλα τα επίπεδα. Είναι φανερό, ότι οι πολίτες αυτής της χώρας χάνουν την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς. Είτε αυτοί είναι η κυβέρνηση είτε είναι η αστυνομία είτε είναι τα ΜΜΕ είτε είναι το δικαστικό σύστημα. Η εμπιστοσύνη μεταλλάσσεται σε φόβο. Κι όταν στριμώχνεται κάποιος στη γωνία από φόβο, κάποια στιγμή θα αντιδράσει.
Η πανδημία, τα μέτρα, οι έλεγχοι, η αστυνομία, η οικονομία, τα ακορντεόν, οι πορείες. Ο φόβος έχει πλημμυρίσει την κοινωνία μας αυτή τη στιγμή. Φοβόμαστε να πλησιάσουμε κάποιον, φοβόμαστε μην αργήσουμε πέντε λεπτά, φοβόμαστε όταν βλέπουμε έναν αστυνομικό στο δρόμο, φοβόμαστε μην χάσουμε τη δουλειά μας, φοβόμαστε πώς θα πληρώσουμε το νοίκι, φοβόμαστε πως κάτι θα μας τύχει και δεν θα βρούμε το δίκιο μας, φοβόμαστε πως τα όσα ακούμε στα ΜΜΕ δεν είναι αλήθεια.
Και όταν βλέπεις πως για ένα θέμα σου λένε ψέματα μπροστά στα μάτια σου, τότε αρχίζεις να αμφισβητείς και όλα τα υπόλοιπα που σου λένε. Όταν ψάχνεις την αλήθεια στο twitter και τη βρίσκεις εκεί π.χ. για τη Νέα Σμύρνη, τότε θα σκεφτείς μήπως σου λένε ψέματα και για τις μάσκες, για τα εμβόλια, για τον covid-19, για τα νοσοκομεία. Και συνεχίζεις το «ψάξιμο» στο twitter και το facebook και πέφτεις πάνω σε ψεκασμένες θεωρίες για τσιπάκια και 5g και αναρωτιέσαι.
Αναρωτιέσαι, γιατί έχεις χάσει την εμπιστοσύνη σου. Γιατί φοβάσαι. Αυτό το παιχνίδι φαίνεται, ότι το έχουμε χάσει. Έναν χρόνο μετά την έναρξη της πανδημίας, τα πράγματα είναι σε χειρότερη κατάσταση, ενώ έχουμε εμβόλια, ενώ έχουμε lockdown, μέσα σε lockdown. Όσο πρόσεξαν όλοι τους πρώτους μήνες, τόσο σταμάτησαν έναν χρόνο μετά. Γιατί έγιναν λάθη, γιατί νιώθουν ότι εξαπατήθηκαν. Κι όταν η απάντησή σου σ’ αυτό δεν είναι η παραδοχή του λάθους και η προσπάθεια να βρεις σοβαρές λύσεις, αλλά η βία και η προσπάθεια συγκάλυψής της, οι αντιδράσεις θα είναι ακόμα μεγαλύτερες. Η λύση δεν είναι να ελέγξεις και να τρομάξεις τους πολίτες, η λύση είναι να τους δώσεις να καταλάβουν τι πραγματικά γίνεται.
Τώρα, μας λένε, ότι όλα αυτά είναι για το καλό μας. Στο τέλος, όμως, μπορεί να μην αντέξει το μυαλό μας…
