Το «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» στις μέρες μας...
Εν μέσω πανδημίας, το Πολυτεχνείο βγήκε πάλι στην πρώτη γραμμή και ο Μιχάλης Τσαμπάς γράφει για το εμβληματικό «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία» και το κατά πόσο είναι επίκαιρο στην εποχή μας!
Έχουν περάσει 47 χρόνια από την 17η Νοέμβρη του 1973. Ο τόπος ήταν το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Ιστορικό μνημείο σήμερα... Οι φοιτητές ήταν οι πρωταγωνιστές.
Μαζί τους και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, με διαφορετικές πολιτικές αναφορές, διαφόρων επαγγελμάτων.
Όμως όπως συνήθως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις οι ηλικιακά μικρότεροι είναι κι αυτοί που βάζουν την... πρώτη σπίθα σε κάθε τι που μοιάζει διαφορετικό. Σε μερικά χρόνια συμπληρώνεται μισός αιώνας. 5 δεκαετίες από την εξέγερση των νέων στο Πολυτεχνείο κόντρα στην Χούντα των Συνταγματαρχών κι όμως το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» ήταν επίκαιρο, είναι επίκαιρο και θα παραμείνει για πολλά χρόνια επίκαιρο.
Θα ακούγεται συνεχώς από τα στόματα, θα γράφεται συνεχώς σε χαρτιά και τοίχους και θα αναλύεται συνεχώς σε τηλεοπτικά πάνελ. Βέβαια κάθε φορά προσαρμοσμένο στις ανάγκες, τις δυσκολίες και τις απαιτήσεις της εκάστοτε εποχής. Διαφορετική Ελλάδα έζησαν οι νέοι στην... δύση της δεκαετίας του '70, διαφορετική στην ανατολή του 2000 και διαφορετική σήμερα. Ειδικά σήμερα που όλη η κοινωνία, όλα τα νοικοκυριά και κυρίως οι νέοι κουβαλούν στις πλάτες τους τα «απόνερα» που άφησε η παρατεταμένη οικονομική κρίση.
Μια κρίση, η οποία πριν καλά-καλά μας αποχαιρετίσει, πριν μας αφήσει να βρούμε το δρόμο μας και πριν κάνουμε... ταμείο για τις πληγές που μας προκάλεσε, ήρθε να δώσει την σκυτάλη της στο άλλο μεγάλο κακό της δεκαετίας μας ή ακόμη και του αιώνα μας! Την πανδημία και όλα τα δεινά που προκαλεί ο φονικός ιός, ο κορονοϊός.
Τι μπορεί να σημαίνει σήμερα το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία»; Πως βρίσκει εφαρμογή σε μια κοινωνία που συνεχώς μετασχηματίζεται;
Πόσο αυτονόητο μπορεί να είναι για όλους σήμερα το «ψωμί»; Καθόλου είναι η απάντηση. Οι ανισότητες είναι μέρος της καθημερινότητάς μας. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε εικόνες, που κυρίως τα προηγούμενα χρόνια της βαθιάς κρίσης, μας σημάδεψαν.
Τόσο ως άτομα, όσο και ως κοινωνία. Άνθρωποι - φαντάσματα που τις νύχτες, με μεγάλες δόσεις ενοχής έψαχναν στα σκουπίδια για τροφή. Κόσμος που στοιβάζονταν στις ουρές των εκατοντάδων συσσιτίων ανά την επικράτεια για να λάβει ως... Μάνα εξ ουρανού τα απολύτως απαραίτητα «προς το ζην». Λίγο ψωμί, ένα μπολ με φαγητό, μια τσάντα με φρούτα. Ο αγώνας για το «ψωμί» ήταν δύσκολος, παραμένει δύσκολος και φυσικά το αποτέλεσμα δεν είναι καθόλου αυτονόητο. Μια διαρκής μάχη, με δυσκολίες και αγωνίες.
Η «παιδεία». Μια ακόμη μαγική λέξη, ένα ακόμη μεγάλο κεφάλαιο, για μια κοινωνία που θέλει να θεωρείται προοδευτική. Πόσο επίκαιρη λέξη, αυτές τις μέρες ειδικά που τα σχολεία όλης της χώρας, όλων των βαθμίδων είναι κλειστά. Τόσο οι μαθητές, όσο και το εκπαιδευτικό προσωπικό ζουν την δική τους αγωνία, προσπαθούν να προσαρμοστούν στις τόσο ακαριαίες και «βίαιες» αλλαγές της καθημερινότητας κι όλα αυτά πάντα με γνώμονα την γνώση που θα προσφέρει σε όλα αυτά τα παιδιά ένα καλύτερο αύριο, ένα μέλλον όπως θέλουν να το ονειρευτούν και τους αξίζει.
Μια παιδεία, που κι αυτή δεν έμεινε χωρίς τραύματα στα χρόνια της κρίσης. Που προσπάθησε όμως να μείνει στα πόδια της και να παλέψει με... σφεντόνες κόντρα στους «εκάστοτε Γολιάθ» που την αντιμάχονταν. Το δικαίωμα άλλωστε στην καλύτερη παιδεία είναι διαρκές, μόνιμο κι αναφαίρετο.
Ελευθερία. Λέξη ιερή. Λέξη που κουβαλάει πίσω της μάχες, νικηφόρες και μη, αίμα, χιλιάδες νεκρούς, απώλειες κάθε είδους. Ελευθερία. Λέξη που είναι συνυφασμένη με κατακτήσεις κι αγώνες από καταβολής του ελληνικού κράτους. Ούτε αυτή θα πρέπει να θεωρούμε αυτονόητη σε μια εποχή που όλο αλλάζει και όχι απαραίτητα προς το καλύτερο. Ελευθερία της βούλησης, της έκφρασης, της κίνησης, του λόγου, των ιδεών, του Τύπου.
Σε δεκάδες γωνιές του πλανήτη, φυσικά και στη δική μας, πολλές από τις ατομικές ελευθερίες δεν υπάρχουν, δεν υφίσταται όπως τις ξέρουμε. Οι συνθήκες διαβίωσης απλά καθιστούν άγνωστη την λέξη ελευθερία. Όμως και στη χώρα μας υπάρχουν στιγμές ή διαμορφώνονται συνθήκες (εργασία κλπ) που κανείς νιώθει στο πετσί του την καταπάτηση ατομικών και όχι μόνο ελευθεριών.
Από όλα τα παραπάνω γίνεται κατανοητό πως το «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» δεν ήταν απλά ένα σύνθημα-σύμβολο του φοιτητικού κινήματος σε μια εμβληματική νύχτα για την ιστορία της Ελλάδας, αλλά κάτι επίκαιρο ακόμη και σήμερα, μισό αιώνα μετά. Και σίγουρα θα είναι επίκαιρο και τον υπόλοιπο «μισό αιώνα».
