Η ράχη της φρίκης

«Μπορείτε να επιστρέψετε στα σπίτια σας», υποσχέθηκαν οι κατακτητές με τις ντουντούκες, στους κατοίκους που έπαιρναν τα βουνά. «Μη φοβάστε, δεν θα σας πειράξει κανείς. Έχετε τον λόγο της τιμής του διοικητή Εμπερσμπέργκερ».

Μερικές ώρες αργότερα, σύσσωμος ο πληθυσμός των Καλαβρύτων, άνθρωποι έντιμοι που πίστεψαν ότι ο κατακτητής είχε τιμή, διατάχθηκε με δυσοίωνες κωδωνοκρουσίες να συγκεντρωθεί στο δημοτικό σχολείο της κωμόπολης.

«Να έχετε μαζί σας κουβέρτες και τρόφιμα για μία ημέρα», ήταν η οδηγία. Όταν μαζεύτηκαν και οι τελευταίοι, η υπόσχεση ότι «δεν θα πειραχτεί κανείς» ρίχτηκε στη φωτιά του πολέμου.

Όλοι οι άνδρες, ηλικίας 12 ετών και πάνω, οδηγήθηκαν στην αμφιθεατρική τοποθεσία της Ράχης του Καππή, εκεί όπου δεσπόζει σήμερα ένας πελώριος, επιμνημόσυνος σταυρός.

«Κοιτάξτε τα σπίτια σας, πόσο ωραία καίγονται», φώναξε γελώντας κάποιος σαδιστής Γερμανός αξιωματικός. «Και το σχολείο», πρόσθεσε ένας άλλος.

Μέσα στους τέσσερις τοίχους του δημοτικού κλείστηκαν τα γυναικόπαιδα. Το τελευταίο πράγμα που είδαν οι μελλοθάνατοι της Ράχης ήταν οι φλόγες που ξεπηδούσαν από το κτίριο του σχολείου.

Έπειτα, άρχισε το κροτάλισμα των οπλοπολυβόλων. Όταν κόπασαν οι ριπές του μακελειού, το χωράφι ήταν διάσπαρτο από πτώματα αθώων ανθρώπων.

Εκτελέστηκαν, συνολικά, 499 άνδρες και έφηβα παιδιά. Διασώθηκαν μόλις 13, ενώ πυρπολήθηκαν περισσότερα από χίλια σπίτια.

Πίσω, στα Καλάβρυτα, οι γυναίκες έσπαγαν τα παράθυρα του σχολείου και πηδούσαν έξω για να σωθούν. ‘Ενας Αυστριακός φαντάρος τις λυπήθηκε και άνοιξε την εξώπορτα.

Γλίτωσαν σχεδόν όλες. Όταν πλησίασαν στον τόπο του μαρτυρίου, βρήκαν τους συζύγους, τους πατεράδες και τους γιους τους να κείτονται άψυχοι.

Η «επιχείρηση Καλάβρυτα», αντίποινο για την ήττα του λόχου του Χανς Σόμπερ στη μάχη της Κερπινής και την εκτέλεση 78 αιχμαλώτων Γερμανών στρατιωτών, ολοκληρώθηκε με μακάβρια επιτυχία.

Τα περισσότερα χωριά του Χελμού είχαν μετατραπεί, και αυτά, σε αποκαϊδια, όπως και το Μέγα Σπήλαιο και η Αγία Λαύρα. Η ορεινή Αιγιαλεία πλήρωσε τη γενναιότητά της με 677 θύματα.

Ήταν 13 Δεκεμβρίου 1943, όταν τα Καλάβρυτα ντύθηκαν στα μαύρα του πένθους και της βουβής οργής. Σαν σήμερα, πριν από 74 χρόνια. Σαν να ήταν μόλις προχθές.

Μερικές από τις χαροκαμένες κοπέλες των Καλαβρύτων ζουν ακόμη. Θυμούνται τη σφαγή και κλαίνε, σαν να ηχούν ακόμη στα αυτιά τους οι ομοβροντίες των αδίστακτων Ναζί. «Ποτέ ξανά πόλεμος, ποτέ πια φασισμός», υπόσχονται.

Κάποιοι φαιοχίτωνες νοσταλγοί με βρώμικα χέρια κρύβονται σε μία ρυπαρή γωνιά και ξεκαρδίζονται από τα γέλια. Η Ελλάδα του 21^ου αιώνα βρήκε χώρο και για αυτούς. Χωρίς να ντρέπεται.

Ουδείς από τους φυσικούς αυτουργούς της εκατόμβης των Καλαβρύτων λογοδότησε στη δικαιοσύνη. Στο εδώλιο κάθισε μόνο o στρατηγός Χέλμουτ Φέλμι, ο οποίος καταδικάστηκε συνολικά για εγκλήματα πολέμου που τέλεσε στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Ο στρατηγός Καρλ φον Λε Σουίρ, που διέταξε τα αντίμετρα δίχως έλεος, παραδόθηκε στους Σοβιετικούς και έμεινε αιχμάλωτος μέχρι τον θάνατό του, εννέα χρόνια αργότερα.

Ο διοικητής που έδινε τον λόγο της ανύπαρκτης τιμής του, ο Εμπερσμπέργκερ, πέθανε στο ανατολικό μέτωπο. Άλλοι έζησαν μία ξέγνοιαστη ζωή και απεβίωσαν ως απόστρατοι πολίτες, στη δεκαετία του ’70.

Η μοναδική αποζημίωση που παραχωρήθηκε από το γερμανικό κράτος ήταν η θλίψη που εξέφρασε ο πρόεδρος Γιοχάνες Ράου, όταν επισκέφτηκε τον τόπο της ανθρωποθυσίας το έτος 2000.

Το «Ρέκβιεμ» του Μίκη Θεοδωράκη, γραμμένο στη μνήμη των σφαγιασθέντων στα Καλάβρυτα, θα μείνει παντοτινό σάουντρακ της θλιβερής επετείου.