ΑΘΛΗΤΗΣ... Χ: Η σεξουαλική κακοποίηση στα σπορ. Πώς, πού και γιατί συμβαίνει!

Ήταν ο φίλος τους, το στήριγμά τους. Όταν οι αθλήτριες της εθνικής ομάδας γυμναστικής των ΗΠΑ πήγαιναν στο ιατρείο του Λάρι Νάσαρ, πίστευαν ότι έβρισκαν μια ανακούφιση από τις απάνθρωπα σκληρές προπονήσεις. Εκείνος τις παρηγορούσε, τους έδινε καραμέλες και τους έκανε την «θεραπεία» του, μέρος της οποίας περιλάμβανε μαλάξεις και εισαγωγή δαχτύλων στα γεννητικά τους όργανα, ακόμα και παρουσία των ανυποψίαστων γονιών τους! Με αυτόν τον τρόπο, ο γιατρός – τέρας κατάφερνε για τρεις δεκαετίες να ασκεί το αρρωστημένο έργο του, το οποίο ξεσκέπασε πρώτη φορά η Ρέιτσελ Ντενχολάντερ. Στην αρχή η κοπέλα αντιμετώπισε την απόρριψη και την απαξίωση, αλλά η κίνησή της ώθησε και άλλες, εκατοντάδες γυναίκες, να την ακολουθήσουν.

«Πλέον είμαστε γυναίκες και τώρα αρχίζει η κόλασή σου», είπε η Αλέξις Αλβαράδο, κοιτώντας στα μάτια κατά τη διάρκεια της δίκης τον Νάσαρ, του οποίου τη σεξουαλική κακοποίηση κατήγγειλαν και αθλήτριες – θρύλοι, όπως η Σιμόν Μπάιλς. Ο Νάσαρ καταδικάστηκε σε 60 έτη φυλάκισης για κακοποίηση άνω των 300 γυναικών, ακόμα και όταν εκείνες ήταν μωρά έξι ετών! «Θα πεθάνει στην φυλακή, ο επόμενος δικαστής του θα είναι ο Θεός», αιτιολόγησε κατά την ανακοίνωση της ποινής του γιατρού – τέρατος, η δικαστής Ροζμαρί Ακιλίνα.

Αυτό, όμως, δεν ήταν το πρώτο σκάνδαλο τέτοιας φύσης που συντάραξε τις αθλητικές ομοσπονδίες των Ηνωμένων Πολιτειών. Το 2010, ενδελεχής έρευνα αποκάλυψε πολλές περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης διαφόρων μορφών από προπονητές. Οι αποκαλυφθείσες υποθέσεις αφορούσαν τον Αντριου Κινγκ, έναν προπονητή που καταδικάστηκε σε φυλάκιση 40 ετών, αφού οι Αρχές ανακάλυψαν ένα μοτίβο σεξουαλικής κακοποίησης που εκτείνεται σε τρεις δεκαετίες (!) σε συλλόγους από τη Δυτική Ακτή και αφορούσε περισσότερες από δώδεκα έφηβες, μία εκ των οποίων μάλιστα αποκάλυψε ότι είχε προχωρήσει σε άμβλωση σε ηλικία 14 ετών, αφού πρώτα είχε μείνει έγκυος. Η υπόθεση δεν προχώρησε, όταν η 14χρονη αρνήθηκε να μιλήσει δημοσίως.

* Τις τελευταίες εβδομάδες, παρόμοιες καταγγελίες έφεραν τα πάνω – κάτω σε σαράντα αθλητικές ομοσπονδίες της Γαλλίας, με 90 δικαστικές υποθέσεις ανοιχτές, 16 ήδη καταδικασθέντες σε φυλάκιση και θύματα που στο 98% των περιπτώσεων είναι ανήλικα και στο 78% είναι γυναίκες.

Στην έρευνα για την αυτοκτονία δια απαγχονισμού του Γκάρι Σπιντ αποκαλύφθηκε ότι ο Ουαλός άλλοτε ποδοσφαιριστής της Λιντς ήταν ένα από τα «αγαπημένα παιδιά» του Μπάρι Μπένελ. Ενός προπονητή με πέρασμα από τα τμήματα υποδομής των Μάντσεστερ Σίτι, Κρου, Στόουκ και Λιντς, ο οποίος το 2018 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 31 ετών για τη σεξουαλική κακοποίηση δώδεκα αγοριών. Δεν αποδείχθηκε ποτέ ότι ο Σπιντ ήταν μεταξύ αυτών, αλλά οι υποψίες είναι έντονες και βάσιμες για την ψυχολογική κόλαση που βίωσαν και βιώνουν αυτά τα παιδιά, όπως συνέβη και με τους Άλαν Ντέιβις και Μαρκ Χέιζελντιν, που επίσης αυτοκτόνησαν και είχαν περάσει από τα χέρια του Μπένελ, η δράση του οποίου δεν ήταν η μοναδική που αποκαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια.

Συνολικά 15 άνδρες που υπήρξαν προπονητές και σκάουτ σε μικρές ηλικίες σε βρετανικές ποδοσφαιρικές ομάδες, αντιμετώπισαν κατηγορίες για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων για τρεις δεκαετίες (1970, 1980, 1990). Από αυτούς, οι 14 δικάστηκαν και οι 13 καταδικάστηκαν με διάφορες ποινές, με την κοινή γνώμη στη Μεγάλη Βρετανία να αναρωτιέται εύλογα κατά πόσο γνώριζαν οι σύλλογοι τα αίσχη των εργαζόμενων τους και, με τη σιωπή τους, τα κάλυπταν. Η επιχείρηση «Hydrant», όπως ονομάστηκε, αποκάλυψε πάνω από 741 θύματα, όχι μόνο στο ποδόσφαιρο, αλλά και σε μπάσκετ, ράγκμπι, γυμναστική, πολεμικές τέχνες, τένις, πάλη, γκολφ, ιστιοπλοΐα, αθλητισμό, κρίκετ και κολύμβηση.

Ο Τζοκ Στιν είναι ο μεγαλύτερος προπονητής που κάθισε ποτέ στον πάγκο της Σέλτικ, με δεδομένο ότι το 1967 την οδήγησε στην κατάκτηση του τρεμπλ (Πρωτάθλημα, Κύπελλο, Κύπελλο Πρωταθλητριών), ούσα η ομάδα της Γλασκώβης η πρώτη βρετανική στην ιστορία που τα κατάφερε. Στα σκωτσέζικα γήπεδα, για πολύ καιρό και από τις αντίπαλες ομάδες των Καθολικών, ακουγόταν (μέχρι που απαγορεύτηκε ως «ανήθικο») ένα τραγούδι - σύνθημα με τίτλο «Ο μεγάλος Τζοκ ήξερε». Ενα τραγούδι για το οποίο υποστηρίζεται ότι ο θρυλικός προπονητής γνώριζε (αλλά σιωπούσε), πως ο Τζέιμς «Τζιμ» Τόρμπετ, ιδρυτής των τμημάτων υποδομής του συλλόγου, είχε κακοποιήσει σεξουαλικά δεκάδες αγόρια, τις δεκαετίες του '60 και του '70.

Στη δίκη του Τόρμπετ το 1998, ο πρώην πρόεδρος του φυτωρίου (Celtic Boys Club) Χιου Μπερτ είχε υποστηρίξει ότι ο Στιν και η διοίκηση της Σέλτικ γνώριζαν την ενοχή του Τόρμπετ και την συγκάλυπταν. Οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες και υπάρχει η εκδοχή πως ο Στιν απέλυσε τον Τόρμπετ όταν έμαθε τι συνέβαινε, αλλά δεν κάλεσε ποτέ την αστυνομία. Το 2018, ο Τόρμπετ καταδικάστηκε σε φυλάκιση έξι ετών, για κακοποίηση τριών αγοριών (τα δύο έπαιζαν στην ομάδα U14 και το άλλο ήταν... πέντε ετών!), κατά την διάρκεια της δεύτερης θητείας του στα τμήματα υποδομής, στα οποία είχε επιστρέψει και την δεκαετία του '80.

Πριν από λίγους μήνες πρώην μέλη του φυτωρίου της Σέλτικ μήνυσαν τον σύλλογο, θεωρώντας ότι συγκάλυπτε τη δράση του Τόρμπετ, αλλά και του Τζιμ ΜακΚάφερτι, προπονητή και φροντιστή στα τμήματα υποδομής, ο οποίος επίσης παραδέχθηκε πως είχε υποπέσει στο αδίκημα της σεξουαλικής κακοποίησης αγοριών. Ο Τζοκ Στιν πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου του 1985 και ποτέ δεν απάντησε στις συγκεκριμένες κατηγορίες...

Ο Τζέρι Σαντάνσκι ήταν βοηθός προπονητή στην ομάδα φούτμπολ του αμερικανικού πανεπιστημίου Πεν Στέιτ από το 1969 έως το 1999. Το 1977, μάλιστα, ίδρυσε μια φιλανθρωπική οργάνωση για να βοηθάει τους νέους με προβλήματα. Όταν αποσύρθηκε, είχε εξασφαλίσει δια βίου γραφείο στο πανεπιστήμιο, ως αναγνώριση για την προσφορά του. Αυτό το γραφείο, πλέον, είναι άδειο και καλυμμένο από τη σκόνη της ντροπής. Τον Νοέμβριο του 2011, ο βετεράνος προπονητής κατηγορήθηκε για 52 περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης, οι οποίες έλαβαν χώρα από το 1994 έως το 2009. Εφτά μήνες αργότερα καταδικάστηκε για 45 εξ αυτών και εκτίει ποινή που είναι μίνιμουμ τριάντα χρόνια και φτάνει έως και τα 60.

Εκτός από τον Σαντάνσκι, πολύ ελαφρύτερες ποινές επιβλήθηκαν σε τρεις αξιωματούχους του Πεν Στέιτ, οι οποίοι κατηγορήθηκαν για συγκάλυψη του Σαντάνσκι. Ο θρυλικός προπονητής Τζο Πατέρνο είδε το συμβόλαιό του να τερματίζεται για υποψίες συγκάλυψης, κάτι που συνέβη και με τον αθλητικό διευθυντή Τιμ Κέρλι. Η Εθνική Αθλητική Ένωση των Κολεγίων (NCAA) επέβαλε ένα ιστορικό πρόστιμο – μαμούθ ύψους 60 εκατ. δολαρίων (!), στο οποίο προστέθηκε άλλο ένα ύψους 13 εκατ. δολαρίων από την αντίστοιχη Ένωση της πολιτείας, στην οποία ανήκει το Πεν Στέιτ. Στις επιπλέον κυρώσεις ήταν και η αφαίρεση όλων των νικών της ομάδας φούτμπολ, των Λιονταριών, για το διάστημα που θεωρείται πως ο Σαντάνσκι εκμεταλλευόταν τα παιδιά.

Πριν από την «υπόθεση Μπεκατώρου», η κοινή γνώμη στην Ελλάδα είχε συγκλονιστεί με την υπόθεση του Γιώργου Χατζηαθανασίου, ο οποίος το 2001 καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης επτά ετών και έξι μηνών για τον βιασμό και την προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας δύο ανήλικων την περίοδο 1997-98, όταν εργαζόταν ως προπονητής στο τμήμα παίδων της ομάδας μπάσκετ του Ιωνικού Νικαίας. Ο 58χρονος τότε Χατζηαθανασίου είχε υποστηρίξει τότε στην απολογία του: «Ενδιαφερόμουν για τα παιδιά. Πολλά από αυτά είχαν προβλήματα. Ολα είναι ψέματα. Τα παιδιά λένε ψέματα». Ο πρώην προπονητής, ο οποίος πρωτόδικα είχε καταδικαστεί σε ποινή φυλάκισης 10 ετών, είχε υποστηρίξει επίσης: «Κάποτε είχα πάρει τη φανέλα από ένα εκ των παιδιών και εκείνος κατάλαβε ότι δεν θα παίξει στον αγώνα. Ηθελε να με εκδικηθεί».

Τελείως διαφορετική, βεβαίως, ήταν η κατάθεση των δύο 15χρονων, με τον έναν εκ των δύο να εξηγεί: «Ο προπονητής μου ήταν τα πάντα για μένα. Του είχα εμπιστοσύνη. Ακόμα δεν το έχω ξεπεράσει στη συνείδησή μου». Ένας από τους γονείς που ήταν παρόντες στην διαδικασία απείλησε να γίνει ο ίδιος εκτελεστής, αν δεν καταδικαζόταν ο Χατζηαθανασίου, με τον εισαγγελέα της έδρας πάντως να εισηγείται την απαλλαγή του 58χρονου από την κατηγορία του βιασμού, καθώς έκρινε πως δεν στοιχειοθετούνταν τα αντικειμενικά κριτήρια της πράξης και πως δεν αποδεικνύεται ότι το παιδί έφερε αντίσταση. Ο προπονητής είχε συλληφθεί μέσα στην βιοτεχνία, την ώρα που ήταν μαζί με το ένα από τα 15χρονα αγόρια.

Το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης υπήρχε, υπάρχει και δυστυχώς θα συνεχίσει να υπάρχει. Τα τελευταία χρόνια και με τη θετική συμβολή των social media, το ευρύ κοινό μαθαίνει, επεξεργάζεται, ευαισθητοποιείται και αλληλεπιδρά. Ολοι μας πλέον δεχόμαστε μεγαλύτερη εισροή πληροφοριών για το ζήτημα, αν και στην πραγματικότητα πρόκειται ακόμα για θέμα taboo, το οποίο δεν έχει μελετηθεί όσο το έχει ανάγκη η κοινωνία και κυρίως οι αθλητές και τα παιδιά. Η μεγαλύτερη έρευνα που έχει γίνει πάνω στο αντικείμενο, είναι αυτή της UNICEF από το 2008 και μπορεί να προσφέρει μία ιδιαίτερη οπτική του τι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες των αποδυτηρίων.

Η σεξουαλική κακοποίηση λαμβάνει χώρα στην προπόνηση, στο σπίτι του δράστη, σε αθλητικές διοργανώσεις εκτός έδρας, όπου περνάει σημαντικό χρόνο με τον αθλητή και σε κοινωνικά events όπου παρευρίσκονται μαζί. Η έρευνα ανέδειξε ότι μεταξύ του δράστη και του νεαρού αθλητή δημιουργείται με την πάροδο του χρόνου ένας δυνατός δεσμός. Με τον καιρό και σε ορισμένες περιπτώσεις, τα όρια του εν λόγω δεσμού γίνονται σχετικά δυσδιάκριτα. Αυτό δημιουργεί το λειτουργικό υπόβαθρο στον δράστη, ο οποίος το εκμεταλλεύεται προς όφελός του και δρα με στρατηγική διακριτικής προσέγγισης. Ενδεικτικό είναι πως μόνο το 2% των θυμάτων κατήγγειλε απόπειρα βιασμού! Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις ο δράστης ήταν φιλικός, θετικός και ενθάρρυνε τη σωματική και λεκτική επαφή.

Το 2020 διεξήχθη στη Φινλανδία σχετική έρευνα μικρότερης ωστόσο, κλίμακας. Τα δικά της ευρήματα ανέδειξαν ορισμένα πραγματικά συγκλονιστικά ευρήματα. Τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης ήταν, στον μεγαλύτερο βαθμό τους, κορίτσια 16 ετών, αλλά και γενικότερα παιδιά με χαμηλή αυτοπεποίθηση, προβλήματα στο σπίτι με τους γονείς, διατροφικές δυσκολίες και υψηλούς αθλητικούς στόχους επιπέδου πρωταθλητισμού. Στο σύνολο των ερωτηθέντων, η θετική απάντηση στο εάν έχει συμβεί και σε εκείνους, άγγιξε το 6%. Και από αυτούς το κατήγγειλε μόλις 3%. Το πλέον τρομερό όμως σε όλη αυτή την ιστορία είναι το ψυχολογικό προφίλ που δημιουργήθηκε από ειδικούς για τα θύματα και για τις αιτίες της σιωπής τους. Αρχικά είναι ο δεσμός με τον προπονητή και η αίσθηση της προστασίας του. Οσο πιο νεαρής ηλικίας είναι το θύμα, τόσο περισσότερο δυσκολεύεται και να αντιληφθεί την επίθεση που του ασκείται. Ειδικά εάν πρόκειται για “φιλικά” αγγίγματα και σεξουαλικά αστεία. Επειτα, έρχεται μία αίσθηση ενοχής. “Γιατί πήγα στο δωμάτιό του;” “Μήπως τον προκάλεσα;” “Μήπως φταίω που φορούσα κοντή φούστα;”. Ωστόσο, το πλέον συγκλονιστικό συμπέρασμα αφορά τα πιο μεγάλα αγόρια, τα οποία είναι εκείνα που δεν καταγγέλλουν με τίποτα το περιστατικό, καθώς αισθάνονται ντροπή ως άντρες για ό,τι τους συνέβη. Αντί δηλαδή να ντρέπεται ο θύτης, το παθαίνει το θύμα, φοβούμενο μην θιγεί ο ανδρισμός του στην κοινωνία.

Ο παραδειγματισμός μέσω της τιμωρίας των δραστών είναι κάτι που θεωρούμε δεδομένο. Ωστόσο, η καταστολή από μόνη της δεν θα μας δώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ηρθε ο καιρός να ληφθούν προληπτικά μέτρα και πλαίσια ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης όλων όσων εμπλέκονται στον αθλητισμό. Οι πρόσφατες ιστορίες έδειξαν ότι η πλειονότητα των θυμάτων χρειάζεται τουλάχιστον 10-15 χρόνια από το περιστατικό, ώστε να μπορέσουν να μιλήσουν. Εχουν ανάγκη δηλαδή να αποστασιοποιηθούν από το γεγονός, να απομακρυνθούν εντελώς από το χώρο και να δυναμώσουν μέσω πολύχρονης ψυχοθεραπείας. Οπως αναφέραμε και πιο πάνω, οι άνδρες μιλούν ακόμη δυσκολότερα από τις γυναίκες, καθώς η δημοσιοποίηση ενός βιώματος σεξουαλικής κακοποίησης ερμηνεύεται ως αδυναμία της ευρύτερης εικόνας που τους προσάπτει ο έμφυλος ρόλος του άνδρα.

Οι γονείς εννοείται ότι καλούνται να παίξουν τον δικό τους αποφασιστικό ρόλο. Οφείλουν να αναζητούν τις δικλείδες ασφαλείας που παρέχει η εκάστοτε Ομοσπονδία και ο σύλλογος αναφορικά με το ζήτημα. Αυτή πρέπει να είναι μία αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητά τους πριν αποφασίσουν πού θα εμπιστευτούν τα παιδιά τους. Να μάθουν τον όρο του "grooming", δηλαδή τη σχέση εξουσίας που ελλοχεύει ανάμεσα στον προπονητή και τον αθλητή και την καταχρηστική διάσταση που μπορεί να πάρει και να έχουν την κατάσταση από κοντά.

Μέσα από τις εμπειρίες που ήδη έχουμε ως κοινωνία, πολιτεία και αθλητικός χώρος, οφείλουμε να μην αποκρύπτουμε τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης. Απαντες έχουμε καθήκον να νικήσουμε τον στρουθοκαμηλισμό και να βρεθούμε αντιμέτωποι με αυτή τη σκληρή πραγματικότητα, η οποία είναι εδώ, δίπλα μας, γύρω μας. Συμβαίνει και στον αθλητισμό, όπως δυστυχώς και σε κάθε τομέα της κοινωνίας.

Ωστόσο, δεν πρέπει ποτέ, με τίποτα και κανείς από εμάς, να τρομάξουμε και να το βάλουμε στα πόδια. Αφού άμεσα αναλάβουμε τις δράσεις που έχουν ανάγκη τα παιδιά μας και αφού διασφαλίσουμε ότι δεν θα βρεθεί άλλη ψυχή αντιμέτωπη με αυτό που κατήγγειλε η Σοφία Μπεκατώρου και που στα λόγια της εκπροσωπούνται όλες οι... Σοφίες αυτού του κόσμου, δεν πρέπει να νικηθούμε από το τέρας που κρύβεται στα μυαλά ορισμένων ανθρώπων. Να συνεχίζουμε να πιστεύουμε στους ανθρώπους και να αγαπάμε με τον ίδιο τρόπο και ακόμα περισσότερο τον αθλητισμό. Να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να κάνουν όσα αγαπούν, αλλά να είμαστε εκεί, δίπλα, από κοντά. Να ξέρουμε και όχι να πέφτουμε μονίμως από τα σύννεφα...