Ντούσαν Ίβκοβιτς: Το ανεμοκυνηγητό τελείωσε

Η μεγάλη περιπέτεια, η παρακολούθηση της πορείας του ανέμου, έλαβε τέλος και πλέον ο άνεμος ταξιδεύει με τον Ντούντα. Η θήρα του δεν είχε να κάνει με ανεμόμυλους, όμως το πνεύμα του είχε κάτι το «δονκιχωτικό». Ο ευγενικός μα και σκληρός ιππότης που πάλευε για όσα έμαθε και για όσα δεν έμαθε.

Έμαθε ότι σημασία έχει ο αγώνας και πως το φαγητό πρέπει να ναι πάντα στο τραπέζι. Δεν έμαθε να μην προσπαθεί, να μην δέχεται την πρόκληση και τη δοκιμασία. Πώς αλλιώς θα έμπαινε στο ρινγκ. Το ρινγκ της πυγμαχίας που κάνει τα χέρια ατσάλινα και το βλέμμα να πετάει φωτιές. Πάνω απ’ όλα σε κάνει ανυποχώρητο και σε ετοιμάζει για κάθε μεγάλη στιγμή, για κάθε άνεμο που σε ταράζει και σε σκορπίζει.

Ο Ντούντα ήξερε να ανταποδίδει τα άπιαστα χτυπήματα κι αν ένιωθε ότι δεν υπήρχε περίπτωση να κερδίσει ,τότε αφηνόταν στην αναζωογονητική δύναμη του ανέμου. Αναριγούσε και συνέχιζε να ψάχνει τη μία και μοναδική μάχη, αυτή της επιβίωσης, αυτή της επιβεβαίωσης, αυτή της εξασφάλισης της συνέχειας, αυτή της αξιοπρέπειας.

Ζητούσε τον αγώνα τον καλό που τσακίζει σώμα και ψυχή, μα του δίνει πνοή στην προσπάθεια.

Για τον Ντούντα το ταξίδι είχε σημασία όσο καταλάβαινε την αρχέγονη ένωση και διαίρεση της ύπαρξης μας.

Η φύση του ανθρώπου είναι μοναχική, όμως ψάχνει τον σύμμαχο για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο. Ο Ίβκοβιτς είχε την οικογένεια δίπλα του και δεν την είχε! Οι γονείς έφερναν το φαγητό στο τραπέζι, όμως ο πατέρας ήταν συνέχεια στις φυλακές. Ο αδελφός του, ο «Πίβα», του μετέδωσε το «μικρόβιο» του μπάσκετ, αλλά η ανακάλυψη του σωστού προσανατολισμού ήταν δική του υπόθεση.

Ο Ράνκο Ζεράβιτσα ήταν αυτός που τον έκανε πρώτο προπονητή στην Παρτιζάν και ο Ντούντα ανταποκρίθηκε. Η μοναξιά όμως είναι πάνω απ’ όλα και κάθε προπονητής το ξέρει αυτό. Στα ελάχιστα τετραγωνικά που έχει μπροστά στον πάγκο της ομάδας οφείλει να είναι στρατηγός και στρατιώτης.

Ο Ίβκοβιτς κατανόησε πότε είναι η ώρα του «εγώ» και πότε του «εμείς», πότε οι δύο κύκλοι εφάπτονται και στο οριακό σημείο έγινε ο συνδετικός κρίκος. Γι’ αυτό και είναι ο άνθρωπος ο αμετακίνητος, ο κατάλληλος προπονητής την κατάλληλη στιγμή στην ακατάλληλη ομάδα. Κι αν για τους ποιητές ο μόνος βέβαιος δρόμος είναι τ’ άστρα, για τους προπονητές, τους δασκάλους όπως ο Ίβκοβιτς, αυτός είναι η γνώση που προσφέρει το άθλημα.

Και όσα ήξερε ο Ντούντα τα έμαθε, τα είδε, στην ένωση και τη διαίρεση του μπάσκετ.

Η πορεία όμως διακόπτεται πάλι από το άνεμο και την επικράτεια του, τον ουρανό. Στο ατελείωτο γαλάζιο πεδίο τα αόρατα ίχνη των περιστεριών λειτουργούν κατευναστικά, λυτρωτικά και ο Ίβκοβιτς άσκησε τη ματιά του σε αυτή τη δύσκολη παρατήρηση-εμψύχωση. Τα παρεξηγημένα πτηνά έγιναν συνοδοιπόροι και κρυφοί «συνομιλητές» του.

Στο σπίτι του στη Σερβία είχε εκατοντάδες, όπως και σε κάθε χώρα που εργαζόταν. Ο περιστερώνας έγινε το δικό του ιερό και αυτός έμπαινε σε αυτό χωρίς να ξέρει τίποτα, αθώος και ανυποψίαστος. Δεν γινόταν διαφορετικά. Η απομόνωση στα ψηλά και το βλέμμα στον ουρανό είναι ό,τι πιο κοντινό στον Θεό μετά την προσευχή. Και ο Ντούντα είχε ανάγκη αυτή την προσευχή.

Οι δυσερμήνευτες πορείες των περιστεριών έχουν κάτι από τις άγνωστες διαδρομές της ψυχής. Ο περιστερώνας ήταν σημείο ελέγχου και επιβεβαίωσης της ματαιότητας και της εσώτερης γνώσης που είχε ανάγκη ο άνθρωπος Ίβκοβιτς.

Η πτήση δεν εξηγείται εύκολα και δεν φαίνεται να έχει συγκεκριμένο προορισμό. Ο προορισμός όμως υπάρχει και τα περιστέρια με τον τρόπο τους φανερώνουν την ουσία της επικοινωνίας. Βλέπε, άκου, σώπα και άσε τη φύση να «μιλήσει» πρώτα. Αυτή θα σου δείξει τον δρόμο, αυτή θα σε τιμωρήσει, αυτή θα σε επιβραβεύσει.

Η ταπεινότητα και η σιγουριά είναι το μέσο για να αντλήσεις από τη σοφία της και ο Ντούντα δικαίως έγινε ο σοφός του μπάσκετ.

Ο Ντούσαν Ίβκοβιτς ανήκει στα καλύτερα μας (μπασκετικά) χρόνια, χρόνια ζωής. Την περίοδο που έμαθε, δούλεψε, πόνεσε, θριάμβευσε, όλοι βρίσκονταν στο ίδιο μήκος κύματος. Η σκληρή δουλειά έφερνε ουσιαστική ανταμοιβή, έφερνε πίκρες και χαρές, η προσπάθεια είχε αντίκρισμα και τότε που η αθωότητα είχε ακόμη χώρο στη σκέψη μας, αυτός ήταν εκεί.

Για τους Έλληνες, τους πατριώτες του Σέρβους και για μεγάλο μέρος του (μπασκετικού) κόσμου. Τα πρωταθλήματα, τα κύπελλα, τα μετάλλια, ήρθαν σε μια εποχή ξέγνοιαστή, ευμάρειας που διακόπηκε βίαια για τον ίδιο με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Αυτό που έμεινε όμως ήταν η πνευματική ετοιμότητα, τα γερά πολιτισμικά θεμέλια που μας πήγαν στη νέα χιλιετία.

Όταν όλα έγιναν πιο γρήγορα αυτός κατάφερε να ακολουθήσει και να επιβάλλει τις δικές του ταχύτητες στο μπάσκετ και στην κοινωνία του αθλητισμού. Ο Ίβκοβιτς δραστηριοποιήθηκε σε μια χρονική περίοδο που όλα είχαν ενδιαφέρον, όλα είχαν σημασία. Κάθε αγώνας, κάθε διοργάνωση είχε αξία και αυτός ήταν εκεί. Πάλι η ένωση και η διαίρεση στον δρόμο του. Η ήττα είχε σημασία, η νίκη είχε σημασία, τώρα μόνο η ήττα έχει σημασία.

Το τέλος μετουσιώνεται στα λόγια του «Εκκλησιαστή». «Σαν βέργες κοφτερές/είναι τα λόγια των σοφών/σαν πρόκες καρφωμένες/από αγαθό τσομπάνο. […] Το κάθε έργο ο θεός/θα έρθει και θα το κρίνει/αν είναι ίσιο ή στραβό/Και τα κρυμμένα ακόμα/και τούτα θα τα κρίνει».

Το έργο του Ντούσαν Ίβκοβιτς, το έργο Ντούσαν Ίβκοβιτς θα το κρίνει ο Δημιουργός, αλλά υπάρχει κάτι που θα μείνει για πάντα εδώ, σε μας, ο λόγος ο φιλικός, ο αυστηρός, ο περιπαικτικός.

Τα λόγια και εδώ μεσολαβεί ο Μανόλης Αναγνωστάκης με τον άχρονο στίχο «Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις/να μην τις παίρνει ο άνεμος». Όσοι τον γνώρισαν, έστω και λίγο και όσοι θα διαβάσουν γι’ αυτόν, να είναι σίγουροι ότι οι λέξεις του καρφώθηκαν σαν πρόκες.

*Τα αποσπάσματα
-«Εκκλησιαστής» (Εκδόσεις Δώμα, απόδοση Θάνος Σαμαρτζής)

-«Μανόλης Αναγνωστάκης, Τα Ποιήματα. 1941-1971» (Εκδόσεις Νεφέλη)